2. Ισραήλ-Ιράν: Εξαπλώνεται ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή;

Ποιος είναι ο ρόλος του Ιράν;

Η Τεχεράνη είχε εξαγγείλει το προηγούμενο διάστημα ότι δεν επιθυμεί άμεση εμπλοκή σε μια περιφερειακή σύγκρουση. Σύμφωνα με ανάλυση του International Crisis Group, το Ιράν προσπαθεί να κρατήσει μία ισορροπία ανάμεσα στην έμμεση πίεση προς τους αντιπάλους του μέσω συμμαχικών ένοπλων οργανώσεων και την αποφυγή οποιασδήποτε πρόκλησης θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια άμεση συμμετοχή του στη σύγκρουση. Ωστόσο, οι εξελίξεις τα τελευταία 24ωρα είναι ραγδαίες. Σε δημοσίευμα την Πέμπτη (11/4) η αμερικανική εφημερίδα Wall Street Journal αναφέρει ότι το Ιράν ενδέχεται να επιτεθεί στο Ισραήλ «εντός των επόμενων 48 ωρών». Στο ίδιο δημοσίευμα, πάντως, τονίζεται ότι δεν έχει ληφθεί οριστική απόφαση, καθώς συζητούνται σενάρια επίθεσης.

Ποιοι είναι οι σημερινοί παίκτες στη Μέση Ανατολή;

Αρχικά είναι το Ισραήλ, που έχει ως βασικό σύμμαχο τις ΗΠΑ. Από την άλλη, το Ιράν επηρεάζει ένα δίκτυο παραστρατιωτικών οργανώσεων και πολιτοφυλακών σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής. Ο λεγόμενος «Άξονας της Αντίστασης» περιλαμβάνει τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο, τους Χούθι στην Υεμένη, σιιτικές ένοπλες ομάδες στη Συρία και το Ιράκ και την παλαιστινιακή Χαμάς. «Η αντίληψη ότι αυτοί οι “μη κρατικά δρώντες” αποτελούν απλά μαριονέτες της Τεχεράνης αγνοεί την πολυπλοκότητα των σχέσεων μεταξύ του Ιράν και αυτών των οργανώσεων», λέει στο iMEdD ο Σωτήρης Ρούσος, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Θρησκείας στη Μέση Ανατολή στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.

Ποιος είναι ο ρόλος των ΗΠΑ;

Μία σειρά χτυπημάτων του λεγόμενου «Άξονα της Αντίστασης» έχει οδηγήσει σε εμπλοκή των ΗΠΑ στην περιοχή, παρά τις εξαγγελίες της Ουάσινγκτον ότι θέλει να αποφύγει την ενεργή συμμετοχή σε έναν πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Σύμφωνα με ανάλυση του Armed Conflict Location & Event Data Project, στις 2 Φεβρουαρίου 2024 ξεκίνησε ένα κύμα επιθέσεων των ΗΠΑ. Τον Φεβρουάριο τα χτυπήματα των ΗΠΑ εναντίον στόχων στην ευρύτερη περιοχή αυξήθηκαν κατά 70%, σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα. Από την άλλη, το παραπάνω διάστημα καταγράφονται περισσότερες από 200 επιθέσεις ή απόπειρες επιθέσεων σε δυνάμεις των ΗΠΑ ή συμμάχους τους σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.

Τι επιπλέον πυροδοτεί ο πόλεμος στη Γάζα;

Aπό τις 8 Οκτωβρίου, μια ημέρα μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, σημειώνονται σχεδόν καθημερινές συγκρούσεις ανάμεσα στη Χεζμπολάχ και ισραηλινές δυνάμεις στα σύνορα με το Λίβανο. Η Χεζμπολάχ δήλωσε ότι θα συνεχίσει τους βομβαρδισμούς έως ότου το Ισραήλ σταματήσει τον πόλεμο στη Γάζα. Το Ισραήλ, από την άλλη, βομβαρδίζει περιοχές στα σύνορα και όχι μόνο. Στις 25 Φεβρουαρίου βομβάρδισε περιοχές του Λιβάνου μακριά από τα σύνορα -για πρώτη φορά μετά το 2006. Στην Ερυθρά Θάλασσα και στον κόλπο του Άντεν, οι Χούθι κάνουν επιθέσεις σε εμπορικά και πολεμικά πλοία, ως ένδειξη αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη. Υπολογίζεται ότι από τις 19 Οκτωβρίου έως τις 28 Μαρτίου έλαβαν χώρα 68 επιθέσεις κατά πλοίων στην περιοχή. Ένοπλες ιρακινές ομάδες, που φέρεται να έχουν τη στήριξη του Ιράν, έχουν επιτεθεί τους τελευταίους μήνες θέσεις σε των ΗΠΑ στο Ιράκ και τη Συρία, ως απάντηση στον πόλεμο στη Γάζα. Μια από αυτές τις ομάδες σκότωσε τρεις Αμερικανούς στρατιώτες, στις 28 Ιανουαρίου, σε επίθεση με drone.

Aυτή τη στιγμή η επέκταση της σύγκρουσης έχει ήδη συμβεί

Σωτήρης Ρούσσος, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Θρησκείας στη Μέση Ανατολή στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Θα εξαπλωθεί ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή;

Σε κάθε περίπτωση, ο βομβαρδισμός της πρεσβείας του Ιράν στη Δαμασκό εκτιμάται ότι θα κορυφώσει την ένταση σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και θα αυξήσει την πιθανότητα μιας επέκτασης της σύγκρουσης στη Γάζα, με άμεση εμπλοκή της Τεχεράνης. «Aυτήν τη στιγμή, η επέκταση της σύγκρουσης έχει συμβεί», σημειώνει ο καθηγητής Ρούσσος. «Η επίθεση αυτή (σ.σ. στην πρεσβεία του Ιράν στη Δαμασκό) είναι πιθανό να αποτελεί, επίσης, προοίμιο μιας γενικής επίθεσης του Ισραήλ κατά της Χεζμπολάχ, ανάλογη με αυτήν εναντίον της Χαμάς μετά το τέλος της επίθεσης στη Γάζα», προσθέτει ο ίδιος. Την ίδια στιγμή, ένα ευνοϊκό κλίμα για κάτι τέτοιο φαίνεται να χτίζεται και στο εσωτερικό του Ισραήλ. «Ισραηλινά think-tanks της Δεξιάς προετοιμάζουν το τελευταίο διάστημα ένα τέτοιο ενδεχόμενο, υποστηρίζοντας ότι η γεωπολιτική συγκυρία είναι ευνοϊκή για ξεκαθάρισμα όλων των απειλών».

Διαβάστε όλα τα Explainer κείμενα της σειράς «Οι 10 Κρίσεις του 2024» εδώ.