8. Ταϊβάν: Το νησί που μπορεί να πυροδοτήσει έναν πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας

Πού βρίσκεται η Ταϊβάν;

Το νησιωτικό κράτος βρίσκεται στην Ανατολική Ασία, στη συμβολή ανατολικής και νότιας Σινικής Θάλασσας και του Ειρηνικού Ωκεανού. Η χώρα, το επίσημο όνομα της οποίας είναι Δημοκρατία της Κίνας, απέχει περίπου 160 χιλιόμετρα από τις ακτές της Κίνας -ή αλλιώς της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας.

Ποια είναι η ιστορία της χώρας;

Η Ταϊβάν βρέθηκε στα χέρια της Ιαπωνίας, μετά τον Πρώτο Σινο-Ιαπωνικό Πόλεμο, το 1895. Τον Β’ ΠΠ ακολούθησε ο εμφύλιος πόλεμος στην Κίνα, μεταξύ των εθνικιστών του κόμματος Κουομιτάνγκ και του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας. Όταν το τελευταίο επικράτησε, το 1949, οι εθνικιστές του Κουομιτάνγκ υποχώρησαν στο νησί της Ταϊβάν. Δεν αναγνώρισαν τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας που ιδρύθηκε στην ηπειρωτική χώρα και διακήρυξαν πως είναι στην Ταϊβάν η επίσημη κυβέρνηση του κράτους με το όνομα Δημοκρατία της Κίνας. 

Το 1949 το κόμμα Κουομιτάνγκ και ο ηγέτης του, Τσιάνγκ Κάι Σεκ, επέβαλαν στρατιωτική δικτατορία στο νησί, η οποία διήρκησε μέχρι το 1987. Έκτοτε, στην Ταϊβάν ξεκίνησε μια δημοκρατική μεταρρύθμιση, με τις πρώτες ελεύθερες εκλογές να γίνονται το 1996. 

Ποια είναι η θέση της Κίνας;

Επίσημα, η Κίνα θεωρεί πως το νησί της Ταϊβάν είναι κομμάτι της επικράτειας της. Έχει εξαγγείλει την πρόθεσή της να ενώσει το νησί με την ηπειρωτική Κίνα με ειρηνικά μέσα, χωρίς όμως να αποκλείει τη χρήση βίαιων μέσων, εάν το κρίνει απαραίτητο. Αυτή η πολιτική της, η οποία είναι γνωστή ως «Μία Κίνα», προτάσσει πως το μόνο νόμιμο κράτος που φέρει επίσημα το όνομα «Κίνα» είναι η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και πως η Ταϊβάν είναι ένα κομμάτι της και όχι ξεχωριστό κράτος. 

Η Κίνα συνοδεύει την πολιτική της και με πράξεις. Από το 2016 έχουν αυξηθεί οι κινεζικές στρατιωτικές ασκήσεις και προσομοιώσεις στο στενό της Ταϊβάν και οι πτήσεις μαχητικών αεροσκαφών εντός του εναέριου χώρου του νησιωτικού κράτους. 

Στην πιο πρόσφατη κλιμάκωση, στις 23 Μαΐου 2024, η Κίνα προχώρησε σε στρατιωτικές ασκήσεις και εικονικές επιθέσεις γύρω από την Ταϊβάν, με τη συμμετοχή δυνάμεων στρατού ξηράς, αεροπορίας και ναυτικού. Οι ασκήσεις, υπό την κωδική ονομασία «Κοινό Ξίφος 2024Α», ήρθε, σύμφωνα με τις κινεζικές Αρχές, ως απάντηση στις «αποσχιστικές τάσεις» του νησιού, μόλις τρεις ημέρες μετά την ανάληψη καθηκόντων του νέου Προέδρου της Ταϊβάν, Λάι Τσινγκ-Τε, με το πρακτορείο Reuters να τις χαρακτηρίζει ως «παιχνίδια πολέμου». Μάλιστα, στο πλαίσιο των ασκήσεων, το νησί της Ταϊβάν περικυκλώθηκε από τις κινεζικές δυνάμεις, ενώ όπως δήλωσαν οι στρατιωτικές αρχές του Πεκίνου, ήταν μια δοκιμή για την ικανότητά τους να καταλάβουν το νησί. 

Ποιος είναι ο ρόλος των ΗΠΑ;

Οι ΗΠΑ θεωρούνται ο σημαντικότερος σύμμαχος της Ταϊβάν. Από το 1979, όμως, δεν αναγνωρίζουν την Ταϊβάν ως ξεχωριστό κράτος, αλλά ως κομμάτι της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Οι ΗΠΑ διατηρούν επίσημες διπλωματικές επαφές με το Πεκίνο, όχι όμως με την Ταϊπέι. Παρ’ όλα αυτά, δεσμεύονται βάσει νόμου να εξοπλίζουν στρατιωτικά το νησί και διατηρούν τη δυνατότητα να το υπερασπιστούν, κάτι που έχουν δηλώσει ότι θα κάνουν, σε περίπτωση που η Κίνα επιτεθεί. 

Μπορεί η Ταϊβάν να πυροδοτήσει έναν πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας;

Το Πεκίνο έχει πολλές φορές προειδοποιήσει την Ουάσινγκτον να σταματήσει τις επαφές και τις αποστολές στρατιωτικού εξοπλισμού στην Ταϊβάν. Η τελευταία, σύμφωνα με στοιχεία του Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI), αύξησε το 2023 τις στρατιωτικές της δαπάνες στα 16,6 δισεκατομμύρια δολάρια, μια αύξηση της τάξης του 11% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. 

Η θέση της Ταϊβάν στον παγκόσμιο χάρτη την καθιστά πολύτιμη για τις μεγάλες δυνάμεις. Το νησί είναι μεγάλης στρατηγικής σημασίας για τις ΗΠΑ, καθώς βρίσκεται πολύ κοντά σε σημαντικούς συμμάχους της Ουάσινγκτον στην περιοχή – όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και οι Φιλιππίνες. Επιπλέον, το Στενό της Ταϊβάν θεωρείται κομβικό για την κίνηση του παγκόσμιου εμπορίου, ενώ εκτιμάται ότι στο νησί παράγεται το 60% της παγκόσμιας παραγωγής μικροτσίπ, απαραίτητων τεχνολογικών εξαρτημάτων για την κατασκευή κινητών τηλεφώνων και μπαταριών λιθίου. 

Όλα τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την άνοδο του ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας, την εκλογή του νέου Προέδρου στην Ταϊπέι και τις επικείμενες εκλογές του Νοεμβρίου στην Ουάσινγκτον, φαίνεται να εντείνουν την κατάσταση. Το International Crisis Group, σε μια ανάλυσή του, τον Οκτώβριο του 2023, ανέφερε πως αν και μια εισβολή της Κίνας στην Ταϊβάν είναι μάλλον απίθανη στο κοντινό μέλλον, ο κίνδυνος για μια μικρότερη σύγκρουση αυξάνεται. Ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, σε συνέντευξη Τύπου τον περασμένο Ιούνιο είχε εξηγήσει τη σημασία της Ταϊβάν στο διεθνές οικονομικό και εμπορικό πεδίο, σημειώνοντας ότι αυτός είναι ο λόγος που μια κρίση στην περιοχή θα είχε «δραματικές συνέπειες για κάθε χώρα στον κόσμο». 

Διαβάστε όλα τα Explainer κείμενα της σειράς «Οι 10 Κρίσεις του 2024» εδώ.