Πολλοί από τους πληγέντες είναι οι μοναδικοί οργανισμοί ερευνητικής δημοσιογραφίας σε φτωχές χώρες ή εύθραυστες δημοκρατίες.
Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε από το ICIJ στις 12 Φεβρουαρίου 2025 και αναδημοσιεύεται από το iMEdD με άδεια. Για την αναδημοσίευση απαιτείται άδεια από τον εκδότη. Διαβάστε το πρωτότυπο άρθρο.
Οι ερευνητικοί ειδησεογραφικοί οργανισμοί σε όλο τον κόσμο προσπαθούν να επιβιώσουν και φοβούνται την αντίδραση των αυταρχικών καθεστώτων μετά το πάγωμα της εξωτερικής βοήθειας και άλλων κινήσεων της κυβέρνησης Τραμπ για τη διάλυση της αμερικανικής Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης (USAID).
Οι Ηνωμένες Πολιτείες διέθεσαν 268 εκατομμύρια δολάρια το 2025 για τη στήριξη των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης και την ελεύθερη ροή της πληροφόρησης. Ένα ενημερωτικό δελτίο της USAID από το 2023 που βρισκόταν στον ιστότοπό της πριν ο ιστότοπος «πέσει» την 1η Φεβρουαρίου, έδειχνε ότι η υπηρεσία παρείχε χρηματοδότηση σε περισσότερα από 700 μη κρατικά ειδησεογραφικά Μέσα και 6.000 δημοσιογράφους, ανέφερε η ομάδα για την ελευθερία του Τύπου Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF).
Αυταρχικές δυνάμεις που προσπαθούν εδώ και καιρό να ελέγξουν τα μέσα ενημέρωσης επευφημούν το πάγωμα της εξωτερικής βοήθειας. Εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας περιέγραψε την USAID ως «μηχανή παρέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις» και «μηχανισμό αλλαγής καθεστώτων». Ο πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ κατηγόρησε την USAID ότι χρησιμοποιεί τα κεφάλαιά της για να «τροφοδοτήσει τη διαφωνία [και] να χρηματοδοτήσει διαδηλώσεις». Και τα κρατικά μέσα ενημέρωσης του Ιράν επαίνεσαν τις περικοπές της βοήθειας, τις οποίες περιέγραψαν ως «περικοπή του προϋπολογισμού της αντιπολίτευσης που εδρεύει στο εξωτερικό».
Η απόφαση της διοίκησης Τραμπ «δείχνει στα αυταρχικά καθεστώτα: “Ω, έκλεισαν την USAID με τέτοια ευκολία, έκλεισαν την ιστοσελίδα τους, τους εξαφάνισαν από την ιστορία”», δήλωσε η Rawan Damen, διευθυντής της Arab Reporters for Investigative Journalism (ARIJ), η οποία λάμβανε εξωτερική βοήθεια από τις ΗΠΑ. «Ίσως την επόμενη φορά να πουν: ‘Δεν είμαστε ευχαριστημένοι με την ARIJ. Εντάξει, μπορούμε να τους διαγράψουμε κι αυτούς».
Για την ARIJ, ένα από τα κορυφαία ερευνητικά Μέσα στη Μέση Ανατολή, το πάγωμα της βοήθειας διέγραψε περίπου το 20% του προϋπολογισμού της. Όπως και πολλά άλλα Μέσα, η απότομη περικοπή της χρηματοδότησης και οι συνακόλουθες εντολές διακοπής της εργασίας επιβάρυναν την οικονομική ζημιά. Οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί προέβησαν σε δαπάνες το 2024 που δεν έχουν επιστραφεί λόγω του παγώματος της βοήθειας, ενώ είχαν ήδη προσλάβει δημοσιογράφους και δρομολογήσει έργα με την υπόθεση ότι θα λάμβαναν τα υποσχεθέντα αμερικανικά κονδύλια κατά το τρέχον έτος.
«Υπάρχει απόλυτο χάος σχετικά με το τι αυτό συνεπάγεται», δήλωσε η Damen. «Κανείς δεν ξέρει τι συμβαίνει, κανείς δεν επιτρέπεται να μιλήσει σε κανέναν».
Το ICIJ έλαβε επιχορήγηση από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την ανάπτυξη της αίθουσας σύνταξής του, η οποία είχε προγραμματιστεί να καλύψει δαπάνες ύψους 466.000 δολαρίων το 2024 και 648.000 δολαρίων φέτος. Η βοήθεια του Στέιτ Ντιπάρτμεντ αντιστοιχούσε στο 6,2% των δαπανών του ICIJ το 2024 και στο 8,6% του προϋπολογισμού του το 2025.
«Το ICIJ θα συνεχίσει να θέτει τους ισχυρούς προ των ευθυνών τους, ανεξάρτητα από τις αναποδιές που μπορεί να αντιμετωπίσουμε. Ελπίζουμε ότι οι νέοι και οι υπάρχοντες χρηματοδότες θα κατανοήσουν και θα μας βοηθήσουν να συνεχίσουμε την αποστολή μας να αποκαλύπτουμε τις αδικίες, ώστε ο κόσμος να τις διορθώσει», δήλωσε ο Gerard Ryle, εκτελεστικός διευθυντής του ICIJ.
«Δραστηριοποιούμαστε σε μια εποχή που η ερευνητική δημοσιογραφία δεν ήταν ποτέ πιο σημαντική ή πιο δύσκολη. Η συγκέντρωση εκατοντάδων από τους κορυφαίους ερευνητές δημοσιογράφους του κόσμου για να εργαστούν σε διασυνοριακά έργα είναι κάτι στο οποίο έχουμε πρωτοπορήσει και … θα διαδραματίσει ακόμη μεγαλύτερο ρόλο στην προστασία του δημόσιου συμφέροντος στο μέλλον, επειδή καμία χώρα δεν μπορεί να το σταματήσει».
Οι επιπτώσεις του παγώματος της βοήθειας είναι εκτεταμένες και απειλούν επίσης να πλήξουν ειδησεογραφικούς οργανισμούς που βασίζονται έμμεσα στη στήριξη της USAID και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ μέσω ομάδων όπως το Εθνικό Ίδρυμα για τη Δημοκρατία. Ο μη κυβερνητικός οργανισμός χρηματοδοτείται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ και παρείχε 51 εκατομμύρια δολάρια για τη στήριξη των μέσων ενημέρωσης το 2022, σύμφωνα με δελτίο τύπου.
Το Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP), ένα ερευνητικό μέσο ενημέρωσης που διανέμει επίσης κονδύλια σε οργανισμούς ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο, αναγκάστηκε να προβεί σε σημαντικές περικοπές. Εκπρόσωπος δήλωσε στο ICIJ ότι το 29% του επιχειρησιακού προϋπολογισμού του OCCRP για το 2025 έχει παγώσει, δηλαδή περισσότερα από 5 εκατομμύρια δολάρια, και ότι ως αποτέλεσμα έχει απολύσει το 20% του προσωπικού και έχει θεσπίσει περικοπές μισθών, και ότι «σχεδόν όλες οι επιχορηγήσεις έχουν τερματιστεί» σε τοπικούς και περιφερειακούς οργανισμούς μέσων ενημέρωσης.
Υπάρχουν πολλές δικαστικές υποθέσεις σε εξέλιξη που αμφισβητούν τη νομιμότητα του παγώματος της βοήθειας και της διάλυσης της USAID, ενώ την Παρασκευή ένας δικαστής μπλόκαρε προσωρινά τα σχέδια της κυβέρνησης Τραμπ να θέσει σε αργία 2.200 υπαλλήλους της USAID. Στις 13 Φεβρουαρίου, ένας άλλος δικαστής διέταξε τη διοίκηση να αποκαταστήσει τη χρηματοδότηση της εξωτερικής βοήθειας που είχε χορηγηθεί πριν από την ορκωμοσία του Τραμπ. Σε αυτή την υπόθεση, ο δικαστής έγραψε ότι το πάγωμα της βοήθειας «προκάλεσε κύμα σοκ» στον τομέα της ανάπτυξης και ότι οι δικηγόροι της διοίκησης Τραμπ δεν είχαν εξηγήσει επαρκώς γιατί το πάγωμα «ήταν ένας λογικός πρόδρομος για την επανεξέταση των προγραμμάτων [βοήθειας]».
Tο Associated Press διατηρεί την ονομασία «Κόλπος του Μεξικού» – Ο Λευκός Οίκος απαντά με αποκλεισμό των δημοσιογράφων του από εκδηλώσεις
Μετά την απόφαση του Τραμπ να μετονομάσει τον Κόλπο του Μεξικού, το AP διατήρησε την αρχική ονομασία, προκαλώντας αντίποινα από τον Λευκό Οίκο, που απέκλεισε το πρακτορείο από δύο εκδηλώσεις.
Οργανισμοί και Μέσα ενημέρωσης οργανώνονται ως απάντηση στο πάγωμα της χρηματοδότησης. Το Παγκόσμιο Φόρουμ για την Ανάπτυξη των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης συνέταξε μια «έκκληση για δράση» που απευθύνεται σε φιλανθρωπικά ιδρύματα, κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς, καλώντας τους να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης στον κλάδο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Το σχέδιο επιστολής αναφέρει ότι τα πρόσφατα γεγονότα «έχουν αποσταθεροποιήσει σοβαρά τις ήδη επισφαλείς συνθήκες χρηματοδότησης, διανομής και ασφάλειας πολλών ανεξάρτητων δημοσιογραφικών οργανισμών».
Το σχέδιο επιστολής προειδοποιούσε επίσης ότι η δημοσίευση πληροφοριών σχετικά με τους δικαιούχους των προγραμμάτων στήριξης των Μέσων ενημέρωσης έχει θέσει σε κίνδυνο χιλιάδες δημοσιογράφους και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχουν συμμετάσχει σε προγράμματα που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ. Ενώ η επιστολή είχε υπογραφεί από περισσότερες από 70 οργανώσεις ΜΜΕ, ανέφερε ότι δεν θα αποκαλύψει τους υπογράφοντες «λόγω ανησυχιών για την ασφάλεια».
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν απάντησε σε αίτημα για σχολιασμό για το παρόν άρθρο. Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει πει ότι η USAID διοικείται από «ριζοσπαστικούς αριστερούς τρελούς» και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατηγόρησε τον οργανισμό ότι διοχετεύει χρήματα σε οργανώσεις μέσων ενημέρωσης «ως “πληρωμή” για τη δημιουργία καλών ρεπορτάζ για τους Δημοκρατικούς». Ο Λευκός Οίκος την περασμένη εβδομάδα ανέφερε συγκεκριμένα τις επιχορηγήσεις της USAID προς την OCCRP και για την εκπαίδευση δημοσιογράφων στη Σρι Λάνκα ως παραδείγματα σπατάλης από τον οργανισμό βοήθειας.
Ορισμένα ειδησεογραφικά δίκτυα έχουν ήδη αρχίσει να απολύουν προσωπικό και να περιορίζουν δραστικά τις δημοσιογραφικές τους φιλοδοξίες. Αυτό θα σημάνει λιγότερη κάλυψη θεμάτων στα οποία οι προηγούμενες αμερικανικές κυβερνήσεις έδιναν προτεραιότητα στο πλαίσιο των προσπαθειών τους να προωθήσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία στο εξωτερικό.
Το ρουμανικό δίκτυο Context διερεύνησε πώς η παραπληροφόρηση διαμορφώνει την πολιτική της χώρας. Ανέπτυξε εργαλεία βασισμένα στην τεχνητή νοημοσύνη για την ανάλυση του TikTok και διαπίστωσε μια μαζική πρωτοβουλία της ακροδεξιάς της χώρας για τη διάδοση θεωριών συνωμοσίας και ρωσικής προπαγάνδας στην πλατφόρμα. Το συνταγματικό δικαστήριο της Ρουμανίας ακύρωσε τελικά τις τελευταίες προεδρικές εκλογές της χώρας και διέταξε νέα ψηφοφορία λόγω της κλίμακας της εκλογικής χειραγώγησης, μεταξύ άλλων και στο TikTok.
Ο συνιδρυτής του Context, Attila Biro, δήλωσε ότι περίπου το 30% της χρηματοδότησης του δικτύου προερχόταν από την ξένη βοήθεια των ΗΠΑ. Χωρίς αυτά τα κονδύλια, είπε ότι το Context δεν έχει τους πόρους για να καλύψει τις επερχόμενες εκλογές, οι οποίες έχουν προγραμματιστεί για τον Μάιο.
«Υπάρχουν απειλές για παρεμβάσεις στις εκλογές από τη Ρωσία και άλλους παράγοντες», δήλωσε ο Biro. «Και τώρα έχουμε ακόμη λιγότερα χρήματα και ανθρώπινο δυναμικό για να κάνουμε το ρεπορτάζ που ήταν πολύ σημαντικό να κάνουμε ούτως ή άλλως».
Τρεις Σύριοι Δημοσιογράφοι στην Εξορία
Μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ τον Δεκέμβριο του 2024, οι δημοσιογράφοι βρήκαν την ευκαιρία να ξαναχτίσουν έναν ελεύθερο Τύπο, αλλά οι κίνδυνοι παραμένουν.
Ουκρανικά Μέσα ενημέρωσης, τα οποία έχουν λάβει σημαντική υποστήριξη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι πιθανό να αποδεκατιστούν από το πάγωμα της βοήθειας. Το Παγκόσμιο Φόρουμ για την Ανάπτυξη των Μέσων Ενημέρωσης εκτιμά ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιπροσώπευαν το 70% έως 80% του συνόλου της ξένης βοήθειας προς τα ΜΜΕ της Ουκρανίας. Η Μίρα Μιλόσεβιτς, εκτελεστική διευθύντρια του φόρουμ, δήλωσε ότι τα περισσότερα τοπικά ουκρανικά μέσα ενημέρωσης «δεν έχουν αποθέματα προϋπολογισμού και συχνά επιβιώνουν από μήνα σε μήνα, γεγονός που τα καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτα».
Το Mykolaiv Center for Investigative Reporting, το οποίο λαμβάνει πάνω από το ήμισυ της χρηματοδότησής του από την ξένη βοήθεια των ΗΠΑ, εδρεύει στην πόλη Mykolaiv στη Μαύρη Θάλασσα και καλύπτει ειδήσεις στη νότια Ουκρανία. Όταν ο ρωσικός στρατός προσπάθησε να καταλάβει την πόλη το 2022, οι δημοσιογράφοι του κέντρου κατέγραψαν λεπτομερώς τα πυρομαχικά που χρησιμοποιήθηκαν στον βομβαρδισμό της πόλης τους και τα κτίρια που είχαν καταστραφεί. Αργότερα, ερεύνησαν τις συγκεκριμένες ρωσικές στρατιωτικές μονάδες που είχαν συμμετάσχει στην επίθεση κατά του Μίκολαϊβ και τα ονόματα των διοικητών τους.
Εκτός από τα φερόμενα ρωσικά εγκλήματα πολέμου, το κέντρο έχει επικεντρωθεί στην εγχώρια διαφθορά: Μια πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε πώς Ουκρανοί αξιωματούχοι είχαν αγοράσει ακίνητα αξίας δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων εκτός της χώρας μετά τη ρωσική εισβολή.
Το πάγωμα της βοήθειας θέτει υπό αμφισβήτηση την ικανότητα του κέντρου να συνεχίσει αυτό το έργο, δήλωσε ο ιδρυτής του Oleg Oganov. Ένας υπάλληλος έχει ήδη παραιτηθεί, είπε, και εξετάζει το ενδεχόμενο να αντικαταστήσει κάποιες από τις λειτουργίες του προσωπικού με τεχνητή νοημοσύνη σε περίπτωση περαιτέρω παραιτήσεων.
«Οι άνθρωποι σοκαρίστηκαν στην αρχή και στη συνέχεια συνειδητοποίησαν ότι αυτή η αναταραχή – είναι εκτός των δυνάμεών τους», είπε. «Δεν μπορούν να κάνουν τίποτα, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα».
Πέρα από τις ουκρανικές γραμμές του μετώπου, τα ΜΜΕ που χρηματοδοτούνται από τις ΗΠΑ είναι μερικές φορές τα μόνα ερευνητικά μέσα σε φτωχές χώρες ή εύθραυστες δημοκρατίες. Στο Μαλάουι, ένα έθνος περίπου 20 εκατομμυρίων ανθρώπων που κατατάσσεται ως ένα από τα φτωχότερα έθνη στον κόσμο, οι ιδιωτικές εφημερίδες και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί εξαρτώνται από μια μικρή δεξαμενή διαφημιστών, δήλωσε ο Golden Matonga, διευθυντής ερευνών της Πλατφόρμας για την Ερευνητική Δημοσιογραφία και μέλος του ICIJ.
Αυτοί οι διαφημιστές περιλαμβάνουν την κυβέρνηση και μερικές μεγάλες εταιρείες, είπε, γεγονός που περιορίζει τη διάθεση των Μέσων ενημέρωσης να τις ερευνήσουν. Ένα ερευνητικό Μέσο απαλλαγμένο από την ανάγκη να συγκεντρώσει διαφημιστικά έσοδα, είπε, «μπορεί να παρέχει αυτό το “οξυγόνο” πληροφοριών που δεν μπορεί να ελεγχθεί από κανένα άλλο μέρος».
Το Μαλάουι έχει προγραμματίσει εκλογές τον Σεπτέμβριο και ο Matonga ανησυχεί ότι η οργάνωσή του δεν θα έχει τους πόρους για να καλύψει θέματα όπως η ακεραιότητα των εκλογών ή η κυβερνητική διαφθορά. Έχει ήδη αναγκαστεί να ακυρώσει δύο φορές τις συναντήσεις της ομάδας του λόγω της έλλειψης σαφήνειας σχετικά με την κατάσταση της χρηματοδότησής τους και φοβάται ότι το Μέσο μπορεί τελικά να αναγκαστεί να κάνει δραστικές περικοπές ή να κλείσει λόγω του παγώματος.
Χωρίς τον έλεγχο που μπορούν να παρέχουν τα ανεξάρτητα ΜΜΕ στα κέντρα εξουσίας της χώρας του, προειδοποιεί, η διαφθορά θα εξαπλωθεί – τόσο σε βάρος του Μαλάουι όσο και των Ηνωμένων Πολιτειών. «Όσο περισσότερο δημιουργούμε αποτυχημένα κράτη σε όλο τον πλανήτη, τόσο πιο ασταθής γίνεται ο κόσμος», δήλωσε. «Πρέπει να συνειδητοποιήσετε ότι είναι προς το συμφέρον των ίδιων των ΗΠΑ να έχουν έναν ασφαλέστερο, πιο προστατευμένο και σταθερό κόσμο».
Προς το παρόν, ο Matonga δεν είναι σίγουρος τι να πει στο προσωπικό του. « Βλέπεις την πείνα και την ενέργεια που έχουν για να κάνουν αυτή τη δουλειά», είπε. «Αλλά ξέρετε ότι όλα αυτά μπορούν να εξαφανιστούν με ένα email, με μια δήλωση στην Ουάσινγκτον Και αυτό είναι τρομακτικό, αυτό είναι συγκλονιστικό για ανθρώπους όπως εμείς».
Ενημέρωση 18 Φεβρουαρίου 2025: Αυτό το άρθρο ενημερώθηκε για να αντικατοπτρίζει τις εξελίξεις στις δικαστικές υποθέσεις.
Ενημέρωση 14 Φεβρουαρίου 2025:Αυτό το άρθρο ενημερώθηκε για να συμπεριλάβει το όνομα του Mykolaiv Center for Investigative Reporting με την ουκρανική του γραφή.
