Το «σπάσιμο» της εφαρμογής και η έρευνα για το οργανωμένο έγκλημα στην Αθήνα.
Τον Ιούλιο του 2021, ο Ολλανδός δημοσιογράφος Peter R. de Vries δολοφονήθηκε μετά από ένοπλη ενέδρα στο κέντρο του Άμστερνταμ. Στο κινητό ενός από τους δράστες, οι Ολλανδοί αστυνομικοί ανακάλυψαν μια κρυπτογραφημένη εφαρμογή, την οποία έως τότε κανείς δεν γνώριζε: το MATRIX.
Οι διωκτικές αρχές κατάφεραν να σπάσουν τον κώδικα της εφαρμογής και να ανακτήσουν τεράστιο όγκο δεδομένων από επικοινωνίες μεταξύ κακοποιών – γραπτά μηνύματα, φωτογραφίες και αρχεία ήχου. Τον περασμένο Απρίλιο, αξιωματικοί της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Οργανωμένου Εγκλήματος της ΕΛ.ΑΣ., του επονομαζόμενου «ελληνικού FBI» στην Αθήνα, ενημερώθηκαν ότι μέρος των δεδομένων του MATRIX που ανακτήθηκαν, είναι ελληνικού ενδιαφέροντος.
Ο Peter R. de Vries, 64 ετών, ερευνητής αστυνομικός συντάκτης με πολυετή τηλεοπτική παρουσία, βραβευμένος με Emmy, είχε αποκαλύψει σημαντικές υποθέσεις οργανωμένου εγκλήματος και ήταν επίσης μάρτυρας σε δίκες με μεγάλο ενδιαφέρον στην Ολλανδία, μεταξύ αυτών για τη δράση της μαροκινής μαφίας.
Το απόγευμα της 6ης Ιουλίου 2021, έφυγε από τηλεοπτικό στούντιο στο οποίο ήταν καλεσμένος και περπατούσε μόνος στον δρόμο. Στις 7.28 μμ, στην οδό Lange Leidsedwarsstraat, στο κέντρο του Άμστερνταμ, τον πλησίασε ένα άγνωστος άντρας με μαύρα ρούχα και τον πυροβόλησε πέντε φορές από μικρή απόσταση.
Λιγότερο από μία ώρα αργότερα, δύο ύποπτοι δράστες της επίθεσης – ο Ολλανδός Delano G., 21 ετών, επίδοξος ράπερ, και ο Πολωνός Kamil E. 35 ετών – συνελήφθησαν σε αυτοκινητόδρομο κοντά στη Χάγη. Στο αυτοκίνητό τους βρέθηκε ένα όπλο κι ένα κινητό τηλέφωνο στο οποίο ήταν εγκατεστημένη μια κρυπτογραφημένη εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων. Ήταν η πρώτη φορά που οι ολλανδικές Αρχές αντίκριζαν το MATRIX.
Ο de Vries κατέληξε στις 16 Ιουλίου 2021, εννέα μέρες μετά την επίθεση. Η δολοφονία του προκάλεσε θρήνο και σοκ, με τον βασιλιά της Ολλανδίας Willem-Alexander να τη χαρακτηρίζει «επίθεση στη δημοσιογραφία, τον ακρογωνιαίο λίθο του συνταγματικού μας κράτους και ως εκ τούτου επίθεση στο κράτος δικαίου».
Το επόμενο διάστημα έγινε γνωστό ότι ο δημοσιογράφος μιλούσε με προστατευόμενο μάρτυρα σε δίκη ηγετικού στελέχους εγκληματικής οργάνωσης, παρ’ όλα αυτά το πρόσωπο που διέταξε τη δολοφονία παραμένει άγνωστο. Αντίθετα, τον Ιούνιο του 2024 οι δύο κατηγορούμενοι ως φυσικοί αυτουργοί κι ένας ακόμη συνεργός τους καταδικάστηκαν σε ποινές κάθειρξης 26 και 28 ετών.
Οδηγός για δημοσιογράφους που θέλουν να αποκτήσουν δωρεάν, ποιοτικές δορυφορικές εικόνες από οπουδήποτε στη Γη
Οι δημοσιογράφοι μπορούν πλέον να αποκτήσουν δωρεάν δορυφορικές εικόνες υψηλής ανάλυσης από όλο τον κόσμο σε λίγα λεπτά, χωρίς εξειδικευμένες γνώσεις.
«“Κοιμάται”, μην ανησυχείς»
Στο αυτοκίνητο των δραστών, όπως σημειώνεται σε απόφαση δικαστηρίου του Άμστερνταμ (σημ. αφορά έναν τέταρτο άντρα με περιφερειακό ρόλο στη δολοφονία), είχε βρεθεί μία συσκευή κινητού τηλεφώνου Google Pixel. «Τα δεδομένα του τηλεφώνου ήταν κρυπτογραφημένα με το λογισμικό Pretty Good Privacy (PGP) για τη χρήση της εφαρμογής MATRIX», αναφέρεται στη δικαστική απόφαση.
Ο χρήστης της συσκευής εμφανιζόταν με έναν εννιαψήφιο κωδικό αριθμό (αναφέρεται ως “MATRIX ID Number”), ο οποίος αντάλλασσε μηνύματα με έναν αντίστοιχο κωδικό κρυπτογραφημένου τηλεφώνου, που θεωρείται ότι κρατούσε ο συνεργός των δραστών – άγνωστο πού, πάντως μακριά από το σημείο της επίθεσης.
Σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση, η επικοινωνία στο MATRIX είχε ξεκινήσει στις 4.40 μμ της ημέρας πριν τη δολοφονία και συνεχίστηκε ως τη στιγμή της σύλληψης των δύο εκτελεστών στον αυτοκινητόδρομο έξω από τη Χάγη. Οι χρήστες αντάλλαξαν φωτογραφίες κι επίσης γραπτά μηνύματα στα ολλανδικά και τα πολωνικά, αναφερόμενοι στις λεπτομέρειες του χτυπήματος.
Ο de Vries δέχτηκε τους πυροβολισμούς στις 7.28 μμ. Οι δράστες επέστρεψαν στο αυτοκίνητο και δύο λεπτά αργότερα, δέχτηκαν μήνυμα στο MATRIX στα πολωνικά (κάποιες φράσεις είναι σε αργκό): «Τι συνέβη εκεί. Δεν έχει φτάσει ακόμα;». Ο συνοδηγός γράφει: «Αδερφέ, χαχαχα […] Είναι νεκρός […] Δύο σφαίρες διαπέρασαν το κεφάλι του […] “Κοιμάται” μην ανησυχείς».
Οι δράστες έγραψαν ότι κατευθύνονταν προς τον αυτοκινητόδρομο. Μισή ώρα αργότερα, στις 7.59 μμ, ένας από τους υπόπτους στο αυτοκίνητο γράφει στο MATRIX: «Αστυνομία πίσω μας», και ο συνεργός απαντά – «Θα μας πιάσουν. Κατάστρεψε το τηλέφωνο. Φάε την κάρτα SIM». Στις 8.13 μμ, το περιπολικό πρόκειται να τους ακινητοποιήσει. Ο συνοδηγός πληκτρολογεί στο MATRIX: «Κλεισ’ το. Φρόντισέ με, φίλε […]» και ο συνεργός γράφει «Κλείσε το τηλέφωνο». Μετά από αυτό, η επικοινωνία σταματά.
Το MATRIX
Τρεισήμισι χρόνια αργότερα, στις 3 Δεκεμβρίου 2024, η Europol ανακοίνωσε το «σπάσιμο» του MATRIX. Όπως σημειώνεται, η έρευνα είχε ξεκινήσει από τα ευρήματα στο κινητό του υπόπτου για τη δολοφονία του de Vries. Στην επιχείρηση που ακολούθησε, με την κωδική ονομασία Passionflower, οι Ολλανδοί και Γάλλοι αστυνομικοί ανέκτησαν 2,3 εκατομμύρια μηνύματα σε 33 διαφορετικές γλώσσες. Έρευνες πραγματοποιήθηκαν, επίσης, σε Ισπανία, Γερμανία, Ιταλία και Λιθουανία.
Η Europol περιγράφει το MATRIX ως μια «υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων φτιαγμένη από εγκληματίες για εγκληματίες». Ο μεγαλύτερος όγκος των δεδομένων, όπως σημειώνεται, αφορούσε επικοινωνίες για εμπόριο ναρκωτικών, ξέπλυμα χρήματος και διακίνηση όπλων. Ιδιοκτήτης και διαχειριστής του MATRIX θεωρείται ένας Λιθουανός, 52 ετών, ο οποίος συνελήφθη στην Ισπανία μετά από αίτημα των ολλανδικών Αρχών.
Το κόστος για μία συσκευή και την πρώτη εξάμηνη εγγραφή στην εφαρμογή, κυμαινόταν από 1.300 ως 1.600 ευρώ. Εντοπίστηκαν περί τους 8.000 λογαριασμούς και σύμφωνα με την Ολλανδική Αστυνομία, οι περισσότεροι βρίσκονταν σε χώρες της Νότιας Ευρώπης. Η πρόσβαση στο MATRIX μπορούσε να γίνει μόνο μετά από πρόσκληση ενός ήδη εγγεγραμμένου χρήστη.
«Για τρεις μήνες, οι αρχές ήταν σε θέση να παρακολουθήσουν τα μηνύματα υπόπτων κακοποιών, τα οποία τώρα θα χρησιμοποιηθούν για την υποστήριξη νέων ερευνών», ανέφερε η Europol.
Το «σκοτεινό» ελληνικό Telegram
Η πλατφόρμα ανταλλαγής κρυπτογραφημένων μηνυμάτων δείχνει να αναθεωρεί την πολιτική συνεργασίας με τις διωκτικές Αρχές. Τα τελευταία στοιχεία για την Ελλάδα.
Τα ελληνικά αρχεία
Στα μέσα του περασμένου Απριλίου, μια ομάδα της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Οργανωμένου Εγκλήματος της ΕΛ.ΑΣ., του λεγόμενου «ελληνικού FBI», κλήθηκε στα κεντρικά γραφεία της Europol στη Χάγη. Στην ίδια συνάντηση είχαν προσκληθεί εκπρόσωποι αστυνομικών από αντίστοιχες υπηρεσίες κρατών-μελών. Σκοπός του ταξιδιού ήταν να ενημερωθούν για το MATRIX. Η Europol ανέφερε στο κλιμάκιο από την Αθήνα ότι μεταξύ των αρχείων που ανακτήθηκαν, υπάρχει σημαντικός όγκος μηνυμάτων με ελληνικό ενδιαφέρον.
Σύμφωνα με ασφαλή πηγή, η Δίωξη Ναρκωτικών Αττικής αναμένεται το προσεχές διάστημα να παραλάβει το πρώτο πακέτο με δεδομένα που ανακτήθηκαν από την εφαρμογή. Επιπλέον, έχει προγραμματιστεί, σε επίπεδο εθνικών αστυνομικών υπηρεσιών, η πρώτη συνάντηση Ελλήνων με αξιωματικούς άλλων κρατών, ώστε να υπάρξει η πρώτη κοινή έρευνα.
Ο Jan-Jaap Oerlemans, Επίκουρος Καθηγητής Ποινικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Leiden της Ολλανδίας, επισήμανε στο iMEdD ότι οι εγκληματικές οργανώσεις επέλεγαν το MATRIX, διότι η παρακολούθηση των επικοινωνιών θεωρείτο δύσκολη με τις συμβατικές μεθόδους. «Επιπλέον, τα τηλέφωνα MATRIX είχαν τη δυνατότητα αυτοκαταστροφής δεδομένων σε περίπτωση σύλληψης κάποιου χρήστη, κάτι που δυσχέραινε την ανάκτηση στοιχείων», είπε.
Ο Oerlemans σημείωσε ότι οι διωκτικές Αρχές συνάντησαν για πρώτη φορά τα «κρυπτο-τηλέφωνα» ή αλλιώς “PGP phones”, το 2016. Η έρευνα αφορούσε την υπηρεσία κρυπτογραφημένης επικοινωνίας Ennetcom, η οποία γινόταν με κινητά BlackBerry που μπορούσαν μόνο να ανταλλάσσουν μηνύματα μεταξύ τους.
Έκτοτε, οι ευρωπαϊκές αστυνομικές Αρχές έχουν «σπάσει» άλλες οχτώ υπηρεσίες κρυπτογραφημένων κινητών – μεταξύ αυτών το Ironchat, το EnchroChat, το SKY ECC και το Ghost. Το MATRIX είναι ο τελευταίος κρίκος αυτής της αλυσίδας, η πιο αναβαθμισμένη τεχνικά εφαρμογή.
Το 2021 η Europol είχε συντονίσει διακρατική αστυνομική επιχείρηση για την παραβίαση της εφαρμογής SKY ECC, την οποία χρησιμοποιούσαν κατά κύριο λόγο διεθνείς έμποροι ναρκωτικών. Η ΕΛ.ΑΣ. παρέλαβε το σχετικό αρχείο στα τέλη του 2023.
«Ήταν ένα δαιδαλώδες αρχείο, με αμέτρητους φακέλους», είπε στο iMEdD αξιωματικός της Αστυνομίας. Η Δίωξη Ναρκωτικών ανέλυσε μεγάλο όγκο δεδομένων και σχημάτισε τις δύο πρώτες δικογραφίες. Σε μία από αυτές κατηγορούμενος είναι αστυνομικός, ο οποίος φέρεται να συνομιλούσε με μεγαλεμπόρους ναρκωτικών.
Κατηγορούμενοι έχουν προβάλει το επιχείρημα ότι η πρόσβαση των Αρχών στα κρυπτογραφημένα μηνύματα έγινε αναδρομικά, χωρίς να υπάρχει σχετική διάταξη για την άρση απορρήτου των επικοινωνιών. Και οι δύο υποθέσεις παραμένουν ανοιχτές και πρόκειται να δικαστούν τους επόμενους μήνες στο Εφετείο Κακουργημάτων της Αθήνας.
«Στην πραγματικότητα, βλέπεις δύο κωδικούς να μιλούν μεταξύ τους. Το δύσκολο κομμάτι της έρευνας είναι η ταυτοποίηση των προσώπων που χρησιμοποιούν την εφαρμογή», ανέφερε ο ίδιος αξιωματικός. «Καθώς, όμως, οι κακοποιοί αισθάνονται απόλυτη προστασία, και στις δύο υποθέσεις υπάρχουν χρήστες που στέλνουν σέλφι, φωτογραφίες των γραφείων τους, ακόμη και έγγραφα παλιότερων δικογραφιών που αφορούν τους ίδιους».
