Δημοσιογράφοι, TikTokers και πολιτικοί μιλούν στο iMEdD για την απόφαση του Έντι Ράμα, δύο μήνες πριν από τις εκλογές.
«Πρέπει να εξηγήσω στα ξένα brands ότι δεν μπορώ να ποστάρω στο TikTok, γιατί η πλατφόρμα στην Αλβανία είναι μπλοκαρισμένη».
Ο Elvi Nuhu, 27 ετών, είναι παραγωγός περιεχομένου στα Τίρανα. Με 115 χιλιάδες ακολούθους στο TikTok, ο ίδιος ζει από τη δουλειά που ανεβάζει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στην επικοινωνία με το iMEdD ακούγεται κάπως ανήσυχος.
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα μπορεί να υπάρξει με τις ξένες εταιρείες, που θέλουν να διαφημίσουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους στον δικό μου λογαριασμό. Αυτό, διότι ίσως τα ξένα brands να μη γνωρίζουν την κατάσταση στην Αλβανία», λέει.
Στις αρχές Μαρτίου η αλβανική κυβέρνηση γνωστοποίησε ότι θα απαγορεύσει την πρόσβαση στο TikTok για έναν χρόνο, κάνοντας λόγο για προστασία των ανηλίκων από την έκθεση σε βίαιο περιεχόμενο και ρητορική μίσους. Η κυβερνητική απόφαση άρχισε να εφαρμόζεται σταδιακά μετά τις 13 Μαρτίου.
Πολιτικοί της αντιπολίτευσης, μέλη της κοινωνίας των πολιτών και δημοσιογράφοι στην Αλβανία που μίλησαν στο iMEdD υποστηρίζουν ότι στόχος του πρωθυπουργού Έντι Ράμα είναι να σιγήσουν όσοι ασκούν κριτική στην κυβέρνηση και επομένως να χειραγωγηθούν οι εκλογές στη γειτονική χώρα, που είναι προγραμματισμένες για τον προσεχή Μάιο.
Σε μια χώρα με πληθυσμό 2,7 εκατομμυρίων κατοίκων, οι χρήστες του TikTok υπολογίζονται σε περίπου 1,5 εκατομμύριο, επομένως το περιεχόμενο που ανεβαίνει στην πλατφόρμα δεν αφήνει κανέναν αδιάφορο.
Υπό τα νέα δεδομένα, ο TikToker Elvi Nuhu στα Τίρανα, με σπουδές Πληροφορικής και προϋπηρεσία στην τηλεόραση, αναζητά τις τελευταίες εβδομάδες λύση για να μη χάσει σημαντικό μέρος του εισοδήματός του, το οποίο εξαρτάται από το περιεχόμενο που ανεβάζει στην πλατφόρμα.
«Το μόνο πράγμα που μπορώ να κάνω είναι συνεχίσω να χρησιμοποιώ το TikTok μέσω VPN (σημ. το εργαλείο ασφάλειας που επιτρέπει στον χρήστη να αποκρύπτει τα δίκτυο από το οποίο εκπέμπει). Και αν πολλοί Αλβανοί χρησιμοποιούν VPN, μπορούν να δουν τις αναρτήσεις μου, αν το επιθυμούν», σημειώνει ο νεαρός TikToker.
Το «σκοτεινό» ελληνικό Telegram
Η πλατφόρμα ανταλλαγής κρυπτογραφημένων μηνυμάτων δείχνει να αναθεωρεί την πολιτική συνεργασίας με τις διωκτικές Αρχές. Τα τελευταία στοιχεία για την Ελλάδα.
Ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα είχε γνωστοποιήσει την πρόθεσή του να ρίξει μαύρο στην κινεζικής ιδιοκτησίας πλατφόρμα ήδη από τον περασμένο Δεκέμβριο. Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, ένας 14χρονος είχε δολοφονηθεί με μαχαίρι από συμμαθητή του, έχοντας πρώτα τα δύο αγόρια ανταλλάξει απειλές μέσω των κοινωνικών δικτύων.
Η δολοφονία σόκαρε την Αλβανία και παρότι δράστης και θύμα δεν είχαν λογαριασμό στο TikTok, εντούτοις υπήρξαν έντονες αντιδράσεις εκπαιδευτικών και συλλόγων γονέων που ζητούσαν το κλείσιμο της πλατφόρμας.
Στις αρχές Μαρτίου η Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας (AKSK) ζήτησε από όλους τους παρόχους ίντερνετ στην Αλβανία να επιβεβαιώσουν γραπτώς ότι θα αποκλείσουν την πρόσβαση στο TikTok. Η Υπουργός Παιδείας της Αλβανίας, Ogerta Manastirliu, επιβεβαίωσε ότι η απαγόρευση θα τεθεί σε εφαρμογή «εντός λίγων ημερών, ίσως σε μια εβδομάδα» και ότι το 12μηνο μπλοκάρισμα «θα προσφέρει τον απαραίτητο χρόνο για τη λήψη μέτρων, σε συνεργασία με εκπροσώπους του TikTok», όπως είπε.
Σύμφωνα με την Υπουργό, οι Αρχές στην Αλβανία έκαναν 1.300 συναντήσεις με 65.000 γονείς που «συνέστησαν και ήταν υπέρ του κλεισίματος ή της επιβολής ορίων στην πλατφόρμα του TikTok». Η Manastirliu δεν απάντησε σε γραπτά ερωτήματα του iMEdD.
Ο Brenton Bënja, είναι δημοσιογράφος σε θέματα Τεχνολογίας στην Αλβανία, ιδρυτής της ιστοσελίδας “Geek Room Albania”. Όπως σημειώνει, η απαγόρευση του TikTok πρακτικά γίνεται μέσω αιτήματος στους παρόχους διαδικτύου να μπλοκάρουν την πρόσβαση σε όλες τις ιστοσελίδες της ByteDance, της κινεζικής εταιρείας στην οποία ανήκει η πλατφόρμα.
«Οι πάροχοι έχουν μπλοκάρει την πρόσβαση στον ιστό (tiktok.com) και στην εφαρμογή», έγραψε ο Bënja σε μήνυμα στο WhatsApp.
Ο ίδιος δεν θεωρεί επαρκή τη δικαιολογία της κυβέρνησης ότι μπλοκάρει το TikTok ώστε να προστατευθούν οι ανήλικοι από την έκθεση σε περιεχόμενο βίας. «Η ίδια βία υπάρχει επίσης στο Snapchat και το Telegram», είπε και εξήγησε ότι η πλατφόρμα συνεργάζεται με διαχειριστές περιεχομένου στην Αλβανία και τις τοπικές αρχές για τον εντοπισμό ακατάλληλου περιεχομένου.
«Τον τελευταίο καιρό, αν πόσταρες ένα βίντεο στο TikTok από την Αλβανία, παρέμενε “υπό εξέταση” για μερικά λεπτά πριν γίνει δημόσιο. Από την άλλη, η πλατφόρμα στερείται ενός αυτόματου συστήματος εποπτείας γλώσσας. Αυτό δίνει χώρο για τη διάδοση ρητορικής μίσους, καθώς το σύστημα δεν είναι σε θέση να κατανοήσει την αλβανική γλώσσα – ακόμη χειρότερα όταν χρησιμοποιούνται τοπικές διάλεκτοι».
Η δημοσιογραφική σελίδα Τεχνολογίας “Geek Room” έχει 80 χιλιάδες ακολούθους στο TikTok. «Η απαγόρευση θα επηρεάσει σημαντικά την απήχησή μας, το ίδιο και χιλιάδων αλβανικών επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν τον τέλειο αλγόριθμο για να προσεγγίσουν ευρύτερο κοινό», λέει ο Benja. «Το μπλοκάρισμα δεν είναι η καλύτερη λύση».
Η Ντενίσα-Λυδία Μπαϊρακτάρι είναι δημοσιογράφος αλβανικής καταγωγής, η οποία ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Χαρακτηρίζει την απόφαση της αλβανικής κυβέρνησης αυταρχική, παρ’ όλα αυτά, όπως σημειώνει, χαίρει σημαντικής αποδοχής στη γειτονική χώρα.
«Το αποδίδω στο λεγόμενο κοινό αίσθημα. Τέτοιες αποφάσεις, τουλάχιστον στην αρχή, μπορεί να γοητεύουν αυτούς που θέλουν αποφασιστικούς ηγέτες, αν κρίνω από όσα έχω διαβάσει σε σχόλια στα κοινωνικά δίκτυα, κυρίως από γονείς μαθητών στην Αλβανία και γενικότερα ανθρώπους που ίσως δε σκέφτονται δεύτερη φορά πριν ποστάρουν στο ίντερνετ και μπορεί να γράψουν κάτι περισσότερο με το συναίσθημα παρά με τη λογική», σημειώνει η Ντενίσα. «Όμως, εδώ έχουμε φίμωση, χωρίς να έχει προηγηθεί συζήτηση σε βάθος και χωρίς να έχουν αναζητηθεί εναλλακτικές λύσεις».
Η Ένωση Δημοσιογράφων της Αλβανίας, το BIRN Albania και το Centre for Legal Empowerment, οργάνωση για τα πολιτικά δικαιώματα, προσέφυγαν στο Συνταγματικό Δικαστήριο ζητώντας να κηρυχθεί αντισυνταγματική η απαγόρευση του TikTok στην Αλβανία.
TikTok: ΗΠΑ-Κίνα και στη μέση Τραμπ
Γιατί ο Τζο Μπάιντεν ζήτησε την απαγόρευση μιας κοινωνικής πλατφόρμας; Σε τι βαθμό απειλείται η εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ από το TikTok και τι θα σημαίνει η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ; Τι λέει στο iMEdD η κινέζικη ιδιοκτήτρια εταιρεία του TikTok.
Οι εκλογές
Ο σοσιαλιστής Έντι Ράμα κυβερνά την Αλβανία αδιάλειπτα από το 2013, έχοντας βρεθεί πολλές φορές αντιμέτωπος με σοβαρές καταγγελίες για διαφθορά και αυταρχισμό. Στην τελευταία έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2024) σημειώνεται για την Αλβανία ότι οι πολίτες είναι ελεύθεροι να ασκούν κριτική στην κυβέρνηση, τόσο στα παραδοσιακά Μέσα όσο και στο διαδίκτυο.
«Εντούτοις, εξακολουθεί να υπάρχει ανησυχία ότι η ανοιχτή κριτική στην κυβέρνηση θα μπορούσε να έχει αρνητικές συνέπειες […] Πολιτικοί χρησιμοποίησαν συστημικά ΜΜΕ για να διαδώσουν ψεύτικες ειδήσεις κατά αντιπάλων και επικριτών τους», σημειώνεται στην έκθεση.
Την ίδια στιγμή, στον διεθνή δείκτη των RSF για την ελευθερία του Τύπου η Αλβανία βρίσκεται στη θέση 99 μεταξύ 180 χωρών. «Οι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν πολιτική πίεση, ειδικά κατά τη διάρκεια των εκλογών», αναφέρουν οι RSF. Οι προσεχείς εκλογές στην Αλβανία πρόκειται να διεξαχθούν στις 11 Μαΐου.
Η Blerjana Binο, είναι συνιδρύτρια του Κέντρου Επιστήμης και Καινοτομίας για την Ανάπτυξη (SCiDEV), ενός think-tank στα Τίρανα, και θέτει τη συζήτηση σε πολιτικό πλαίσιο.
«Πιστεύω ότι η απόφαση ελήφθη ως έσχατη προσπάθεια (σημ. της κυβέρνησης) να επηρεάσει και να ελέγξει τον ψηφιακό κόσμο και να μονοπωλήσει ακόμη περισσότερο το δημόσιο αφήγημα στην Αλβανία», σημειώνει. «Οι βασικοί πολιτικοί παίκτες βασικά ελέγχουν τα κυρίαρχα Μέσα Ενημέρωσης. Είναι πολύ άνετοι στο Facebook και στο Instagram – ας πούμε σε αυτή την παλαιότερη έκδοση των κοινωνικών δικτύων. Νέες κριτικές φωνές, νέα πολιτικά κινήματα και πρόσωπα που κατεβαίνουν στις εκλογές τον Μάιο, κέρδιζαν κοινό στο TikTok […] Δεν έχουμε τα δεδομένα, αλλά με βάση τη λογική αυτό βγάζει νόημα».
Η Bino εξηγεί ότι η απόφαση πλήττει ευθέως την ελευθερία της έκφρασης και ειδικά τα παρατηρητήρια και τους δημοσιογράφους. «Είναι ένα είδος μηνύματος – ότι πρέπει να είστε προσεκτικοί, διαφορετικά θα μπορούσαμε να κάνουμε το ίδιο με οποιαδήποτε άλλη πλατφόρμα», αναφέρει. «Είναι, επίσης, ένας τρόπος για να στραφεί η προσοχή από άλλα πιο σημαντικά θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος στην Αλβανία, λαμβάνοντας υπόψη τι συμβαίνει με τις έρευνες κατά της διαφθοράς, τη σύλληψη του δημάρχου Τιράνων (σημ. για υπόθεση διαφθοράς) […] Η κατάσταση είναι πολύ έντονα πολωμένη».
Την ίδια στιγμή, η αντιπολίτευση και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ισχυρίζονται ότι η κυβέρνηση σχεδιάζει να επιβάλει σε εταιρίες κινητής τηλεφωνίας και παρόχους διαδικτύου τη χρήση της τεχνολογίας Deep Packet Inspection (DPI), ώστε να επιτευχθεί τεχνικά το κλείσιμο του TikTok. Εφόσον αυτό επιβεβαιωθεί, εγείρονται σοβαρά ζητήματα ασφάλειας και απορρήτου των επικοινωνιών. Η κυβέρνηση δεν έχει σχολιάσει επίσημα τις παραπάνω αιτιάσεις.
Στο μεταξύ, οι εκλογές πλησιάζουν. Ο Arlind Qori είναι επικεφαλής του Lëvizja Bashkë («Κίνημα Μαζί»), ενός νέου αριστερού κόμματος στην Αλβανία. «Νέα κόμματα, όπως το δικό μας, είναι πολύ δημοφιλή στα κοινωνικά δίκτυα, ειδικά στο TikTok. Μεταξύ των πολιτικών στην Αλβανία έχω έναν από τους περισσότερο ακολουθούμενους λογαριασμούς TikTok – 50 χιλιάδες ακολούθους και 1,3 εκατομμύρια likes», είπε o Qori σε επικοινωνία με το iMEdD.
«Τα παραδοσιακά Μέσα δεν είναι πολύ ανοιχτά σε εμάς. Έχουμε πολύ μικρή πρόσβαση στην εθνική τηλεόραση. Έτσι, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και ειδικά το TikTok, ήταν η βασική ευκαιρία μας να επικοινωνήσουμε με το ευρύ κοινό. Αυτοί είναι πολιτικοί λόγοι για την απαγόρευση του TikTok».
Εκτός από διασυνδέσεις, τα μικρά κόμματα χρειάζονται χρήματα για την πληρωμή καταχωρήσεων, τα οποία δεν έχουν. «Ο αλγόριθμος TikTok είναι πολύ πιο δημοφιλής και πολύ πιο οριζόντιος ή δημοκρατικός συγκριτικά με άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τουλάχιστον όσον αφορά τη διάδοση πολιτικού περιεχομένου. Είναι ένα σημαντικό βήμα για την εύθραυστη δημοκρατία μας».
