Το πρωτότυπο άρθρο δημοσιεύθηκε από τo The Conversation με άδεια Creative Commons. Διαβάστε το αρχικό άρθρο.
Και πάλι νόμιμη η μετανάστευση στον Νίγηρα μετά το πραξικόπημα
«Οι Ευρωπαίοι διαμαρτύρονται, αλλά ο Νίγηρας ήταν πάντα χώρα διέλευσης».
Τον Ιούλιο του 2023 ένοπλες δυνάμεις του Νίγηρα ανέτρεψαν την κυβέρνηση της χώρας και ανέλαβαν την εξουσία. Τους μήνες που ακολούθησαν οι φήμες περί ευθυγράμμισης της νέας στρατιωτικής κυβέρνησης με τη Μόσχα και της σύναψης δεσμών με τον ρωσικό στρατό και τους συμμάχους του οργίαζαν.
Αυτό έχει πλέον γίνει πραγματικότητα, εις βάρος των δυτικών συμφερόντων στη χώρα. Την Τετάρτη 10 Απριλίου, ένα ρωσικό αεροπλάνο που φέρεται να μετέφερε Ρώσους στρατιωτικούς εκπαιδευτές και εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένου ενός ρωσικού συστήματος αεράμυνας, προσγειώθηκε στην πρωτεύουσα του Νίγηρα, Νιαμέι, σηματοδοτώντας τη σύναψη μιας νέας συμμαχίας μεταξύ του Κρεμλίνου και των στρατιωτικών ηγετών της αφρικανικής χώρας.
Μετά την άφιξη του ρωσικού στρατιωτικού εξοπλισμού και των συμβούλων, εκατοντάδες διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν στη Νιαμέι απαιτώντας την απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων. Ο Νίγηρας αποτελεί κέντρο αμερικανικών επιχειρήσεων στη δυτική και βόρεια Αφρική από τότε που οι δύο χώρες υπέγραψαν στρατιωτικό σύμφωνο το 2012.
Οι ΗΠΑ έχουν έκτοτε ανακοινώσει ότι θα αποσύρουν περισσότερους από 1.000 στρατιώτες από τον Νίγηρα. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα το κλείσιμο της Βάσης 201, μιας κομβικής αμερικανικής εγκατάστασης μη επανδρωμένων αεροσκαφών που έχει χρησιμοποιηθεί σε επιχειρήσεις κατά τρομοκρατικών ομάδων τζιχαντιστών στην περιοχή του Σαχέλ.
Η σύσφιξη των δεσμών του Νίγηρα με τη Ρωσία έρχεται έναν μήνα μετά την επίσκεψη υψηλόβαθμων αξιωματούχων των ΗΠΑ στη χώρα, οι οποίοι εξέφρασαν ανησυχίες για τις πιθανές συνεργασίες του αφρικανικού κράτους με τη Ρωσία και το Ιράν. Μετά τη συνάντηση, ο συνταγματάρχης Amadou Abdramane, στρατιωτικός εκπρόσωπος του Νίγηρα, καυτηρίασε τη «συγκαταβατική στάση» των Αμερικανών, υποστηρίζοντας ότι παραβιάζουν το δικαίωμα των πολιτών του Νίγηρα να επιλέγουν τους συμμάχους τους.
Επιπλέον, σύμφωνα με πληροφορίες, οι ΗΠΑ σκοπεύουν να αποσύρουν προσωρινά τα στρατεύματά τους από το Τσαντ – μια είδηση που έρχεται λίγες μόλις εβδομάδες μετά τη διακοπή όλων των επιχειρήσεων από τον διοικητή της πολεμικής αεροπορίας του Τσαντ σε βάση μη επανδρωμένων αεροσκαφών κοντά στην πρωτεύουσα της χώρας, Ντζαμένα. Με το Τσαντ να επανεκτιμά τις συμμαχίες του και να στρέφεται προς τη Ρωσία, τα γαλλικά στρατεύματα είναι πιθανό να ακολουθήσουν την απόσυρση των ΗΠΑ.
Η στρατηγική της Ουάσινγκτον για τον περιορισμό της ρωσικής επιρροής σε ασταθείς περιοχές της Αφρικής φαίνεται να αποτυγχάνει.
Τα τελευταία χρόνια οι χώρες του Σαχέλ, μιας περιοχής που εκτείνεται από τη Σενεγάλη έως την Ερυθρά Θάλασσα, έχουν στραφεί προς τη Ρωσία για βοήθεια στον τομέα της ασφάλειας λόγω της αυξανόμενης περιφερειακής αστάθειας. Ρώσοι μισθοφόροι, για παράδειγμα, έχουν υποστηρίξει τις ένοπλες δυνάμεις της Μπουρκίνα Φάσο και του Μάλι στον αγώνα τους κατά των ανταρτικών ομάδων.
Τώρα, η Ρωσία αυξάνει τον έλεγχό της στην περιοχή, ενισχύοντας την επιρροή της σε αρκετές χώρες του Σαχέλ και αναζητώντας νέους συμμάχους πιο μακριά – μια στρατηγική που θα μπορούσε να τη φέρει αντιμέτωπη με άλλες παγκόσμιες δυνάμεις. Το επόμενο πεδίο μάχης μπορεί κάλλιστα να μεταφερθεί στα παράκτια κράτη της Δυτικής Αφρικής.
6. Σαχέλ: Γεωπολιτικό σκάκι στο νότιο άκρο της Σαχάρα
Οι 10 κρίσεις του 2024 – Explained: 6.
Εναλλασσόμενα πεδία μάχης
Οι στόχοι της Ρωσίας στις ακτές της Δυτικής Αφρικής φαίνεται να περιλαμβάνουν την εξασφάλιση στρατιωτικών, διπλωματικών και οικονομικών συμφωνιών με τους τοπικούς ηγέτες με αντάλλαγμα τη στρατηγική πρόσβαση στον Ατλαντικό Ωκεανό.
Πρόκειται για μια στρατηγική ανάλογη με εκείνη που εφαρμόζουν οι ΗΠΑ, οι οποίες χρησιμοποιούν τη στρατιωτική τους βάση στο Τζιμπουτί, το στρατόπεδο Λεμονιέ, για να αποκτήσουν πρόσβαση και να ασκήσουν έλεγχο στον Περσικό Κόλπο, τον Ινδικό Ωκεανό και τη διώρυγα του Σουέζ.
Ωστόσο, οι ομάδες τζιχαντιστών που συνδέονται με την Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος έχουν διεισδύσει τα τελευταία χρόνια στα παράκτια κράτη της Δυτικής Αφρικής, Μπενίν, Γκάνα και Τόγκο, όπου έχουν δημιουργήσει έναν νέο άξονα για τις επιχειρήσεις τους. Το Μπενίν, μάλιστα, έχει πληγεί ιδιαίτερα, με τις επιθέσεις των τζιχαντιστών κατά αμάχων να έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί το 2023, από περισσότερες από 30 σε περίπου 80.
Οι ΗΠΑ, από τη πλευρά τους, επιδιώκουν να κατασκευάσουν στρατιωτικές βάσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών κατά μήκος της δυτικοαφρικανικής ακτής, σε μια προσπάθεια να περιορίσουν την εξάπλωση αυτών των ομάδων. Ωστόσο, στις 16 Μαρτίου, ο στρατηγός Michael Langley, διοικητής της αμερικανικής στρατιωτικής πτέρυγας που προστατεύει τα αμερικανικά συμφέροντα στην Αφρική, προειδοποίησε κατά την κατάθεσή του στη Γερουσία των ΗΠΑ ότι η ρωσική παραπληροφόρηση έχει «καταπνίξει» την επιρροή των ΗΠΑ στην ήπειρο τα τελευταία χρόνια.
Ο δράκος και η αρκούδα
Η Ρωσία πρέπει να εξισορροπήσει τις φιλοδοξίες της για άσκηση επιρροής στην Αφρική με τη σχέση της με την Κίνα. Υπό την προεδρία του Σι Τζινπίνγκ, η Κίνα αναζητά επίσης ενεργά τρόπους για να ενισχύσει την επιρροή της στην ήπειρο.
Η Ρωσία και η Κίνα εφαρμόζουν διαφορετικές στρατηγικές στις σχέσεις τους με χώρες της Αφρικής. Ενώ η Ρωσία χρησιμοποιεί στρατιωτικά και διπλωματικά κίνητρα για να προσελκύσει και να διατηρήσει συνεργασίες στην ήπειρο, η Κίνα επιλέγει τα αναπτυξιακά έργα και τα υπέρογκα χρέη για να κερδίσει Αφρικανούς συμμάχους.
Ενδεικτικά, η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής του Τζιμπουτί, το χρέος του οποίου υπερβαίνει τα 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Αντιμέτωπο με τον αυξανόμενο πληθωρισμό και τις παρατεταμένες ξηρασίες, το Τζιμπουτί ανέστειλε τις πληρωμές των δανείων του προς την Κίνα το 2023, ακολουθώντας τα βήματα της Ζάμπια λίγα χρόνια πριν.
Σε περίπτωση αθέτησης πληρωμών, η Κίνα θα μπορούσε να πάρει τον έλεγχο ενός ή όλων των έργων που έχει χρηματοδοτήσει ώστε να αντισταθμίσει τις απώλειές της. Τα έργα αυτά περιλαμβάνουν το λιμάνι της χώρας και τη διεθνή ζώνη ελεύθερου εμπορίου.
Παρόλο που η Κίνα και η Ρωσία δεν είναι σύμμαχοι επισήμως, φαίνεται πως έχουν συσφίξει τους δεσμούς τους κατά την τελευταία δεκαετία. Ο Σι Τζινπίνγκ έχει αποκαλέσει τον Πούτιν «καλύτερο φίλο και συνάδελφό» του, ενώ ο Ρώσος πρόεδρος έχει απευθυνθεί στον Κινέζο ομόλογό του ως «καλό φίλο».
Μετά τη συνάντηση μεταξύ του υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ, και του υπουργού Εξωτερικών της Κίνας, Γουάνγκ Γι, στο Πεκίνο στις 9 Απριλίου, η Κίνα δεσμεύτηκε να ενισχύσει ακόμα περισσότερο τις σχέσεις της με τη Ρωσία. Οι δύο χώρες ενδέχεται να συνάψουν συμμαχίες με κοινούς Αφρικανούς εταίρους στο μέλλον, επιτρέποντας την περαιτέρω αύξηση της επιρροής του Κρεμλίνου στην ήπειρο.
Οι ΗΠΑ και η Ρωσία διαφωνούν για την επιρροή τους στην Αφρική. Η τρέχουσα διαμάχη θυμίζει την ιστορική «μάχη για την Αφρική», μεταξύ των μεγάλων και των αναδυόμενων δυνάμεων και θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπων μεταξύ αφρικανικών χωρών.
Υπό το πρίσμα των συνεχιζόμενων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Αφρική με την ανεξέλεγκτη διαφθορά και τα προβλήματα που διαιωνίζονται από ηγέτες-μαριονέτες, σε συνδυασμό με τις επίμονες βίαιες συγκρούσεις και τα πραξικοπήματα, είναι επιτακτική ανάγκη να αποτραπούν οι ξένες δυνάμεις από το να επιδεινώσουν περαιτέρω την κατάσταση με το πρόσχημα αντιτρομοκρατικών παρεμβάσεων.
Συντάκτες:
Olumba E. Ezenwa, Διδακτορικός Ερευνητής, Ερευνητικό Κέντρο Συγκρούσεων, Βίας και Τρομοκρατίας, Royal Holloway University of London.
John Sunday Ojo, Διδακτορικός Ερευνητής, Σχολή Περιφερειακής Ανάπτυξης, Ιστορίας, Πολιτικής και Λογοτεχνίας, University of Portsmouth.
