Το πρωτότυπο άρθρο δημοσιεύτηκε από το GIJN στις 4/2/2025 και αναδημοσιεύτηκε από το iMEdD κατόπιν άδειας. Η αναδημοσίευσή του απαιτεί άδεια από τον εκδότη.
Ερευνώντας εγκλήματα πολέμου με χρήση OSINT: Ένας οδηγός για δημοσιογράφους
Η Δρ. Μανίσα Γκανγκούλι παρουσίασε στο Διεθνές Φόρουμ Δημοσιογραφίας του iMEdD πώς μπορούν οι δημοσιογράφοι σήμερα να ερευνήσουν πιθανά εκγλήματα πολέμου χρησιμοποιώντας πληροφορίες από δημόσια διαθέσιμες πηγές.
Οι δημοσιογράφοι έχουν πλέον τη δυνατότητα να αποκτούν πρόσβαση σε δωρεάν δορυφορικές εικόνες υψηλής ανάλυσης, με τόσο μεγάλη ευκρίνεια ώστε να διακρίνονται μεμονωμένα κτίρια σχεδόν σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη – και μάλιστα μέσα σε λίγα λεπτά, χωρίς να χρειάζονται εξειδικευμένες γνώσεις.
Βέβαια, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι φωτογραφίες θα είναι τραβηγμένες την ακριβή ημερομηνία που χρειάζεται κάποιος ή ότι δεν θα είναι καλυμμένες από σύννεφα.
Ωστόσο, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η δυνατότητα εύκολης πρόσβασης σε δορυφορικές εικόνες μέσω ανοιχτών πλατφόρμων για κάθε δημοσιογράφο, ανεξαρτήτως τοποθεσίας, θα ανατρέψει πλήρως τα δεδομένα, ειδικά για όσους εργάζονται σε Mέσα με περιορισμένους πόρους.
Αυτό ήταν ένα από τα βασικά συμπεράσματα του διαδικτυακού σεμιναρίου που διοργάνωσε το GIJN με τίτλο «Πώς να αποκτήσετε δωρεάν δορυφορικές εικόνες για τις έρευνές σας». Στο σεμινάριο συμμετείχαν τρεις ειδικοί: ο Carl Churchill, ρεπόρτερ γραφικών της Wall Street Journal, ο Yao-Hua Law, βραβευμένος περιβαλλοντικός δημοσιογράφος από τη Μαλαισία, και η Laura Kurtzberg, ειδικός στην οπτικοποίηση δεδομένων και πρώην μηχανικός εφαρμογών στην εταιρεία δορυφορικών δεδομένων Descartes Labs. Η μεγάλη συμμετοχή – 616 δημοσιογράφοι από 114 χώρες – ανέδειξε το έντονο ενδιαφέρον για τη χρήση δορυφορικών δεδομένων στην ερευνητική δημοσιογραφία, κάνοντας το webinar ένα από τα δημοφιλέστερα στην ιστορία του GIJN.
«Τα περισσότερα δορυφορικά δεδομένα είναι δωρεάν, ανοιχτά και διαθέσιμα παγκοσμίως», είπε ο Churchill στους συμμετέχοντες, συνοψίζοντας τη νέα αυτή πραγματικότητα, ενώ το δεύτερο συμπέρασμα που προέκυψε ήταν ότι, ακόμα και δορυφορικές εικόνες εξαιρετικά υψηλής ανάλυσης, που συνήθως κοστίζουν ακριβά και ανήκουν σε εμπορικούς παρόχους – εικόνες με τόσο μεγάλη ευκρίνεια που μπορεί κανείς να διακρίνει ακόμα και αυτοκίνητα – μπορούν να αποκτηθούν δωρεάν, αρκεί να ξέρεις πώς να τις ζητήσεις.
Οι ειδικοί λένε πως πολλοί δημοσιογράφοι που εργάζονται για οργανισμούς με περιορισμένους πόρους έχουν την εντύπωση ότι η πρόσβαση σε τέτοιου είδους λεπτομερή δεδομένα απαιτεί ειδικές συμφωνίες αποκλειστικής εμπορίας ή εξειδικευμένες γνώσεις πάνω στη χρήση δεδομένων ανοικτού κώδικα, καθώς και ότι οι ιδιωτικές εταιρείες δορυφορικών δεδομένων δεν δέχονται αιτήματα για δωρεάν χρήση εικόνων από Μέσα που δεν γνωρίζουν.
«Επειδή εργάζομαι σε μια μεγάλη αμερικανική εφημερίδα, κάποιοι μπορεί να νομίζουν ότι διαθέτουμε ακριβά, εξειδικευμένα εργαλεία που επιτρέπουν την πρόσβαση σε δορυφορικές εικόνες», ανέφερε ο Churchill. «Στην πραγματικότητα, τα περισσότερα εργαλεία που χρησιμοποιούμε είναι αυτά που χρησιμοποιούν όλοι».
Αν και υπάρχουν αρκετές αξιόλογες δημόσιες πλατφόρμες, όπως το NASA WorldView και το EO Browser, η Kurtzberg εξήγησε ότι οι δημοσιογράφοι που χρησιμοποιούν δορυφορικές εικόνες μπορούν να καλύψουν τις περισσότερες ανάγκες τους με δύο μόνο εύχρηστα εργαλεία ανοιχτού κώδικα: το Google Earth Pro και, κυρίως, το νεοεμφανιζόμενο Copernicus Browser. (Όσοι είναι εξοικειωμένοι με το EO Browser, μπορούν να δουν τις διαφορές που έχει από το νέο Copernicus Browser σε αυτόν τον σύνδεσμο.)
Ο Churchill σημείωσε ότι το Google Earth παρέχει επεξεργασμένα μωσαϊκά εικόνων πολύ υψηλής ανάλυσης, χρήσιμα για την κατανόηση του εδάφους και των αλλαγών του με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, δεν δίνουν τη δυνατότητα στους δημοσιογράφους να ελέγχουν μεμονωμένες εικόνες.
Η παρουσίασή του επικεντρώθηκε στο εργαλείο Copernicus του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, εν μέρει επειδή, σε αντίθεση με το Google Earth, το Copernicus επιτρέπει στους χρήστες να κατεβάζουν μεμονωμένες εικόνες.
Χρησιμοποιώντας τη μελέτη περίπτωσης (case study) ενός εγκαταλελειμμένου ορυχείου χρυσού στα σύνορα Σενεγάλης-Μάλι, ο Churchill έδειξε στους συμμετέχοντες τα παρακάτω:
- Το Copernicus χρησιμοποιεί ως προεπιλογή τον εξαιρετικό δορυφόρο Sentinel 2, ο οποίος παρέχει εικόνες μεσαίας ανάλυσης 10 μέτρων και επισκέπτεται τα ίδια σημεία, κυρίως τις πρωινές ώρες τοπικής ώρας, κάθε εβδομάδα. Ο Churchill τόνισε ότι, για τις περισσότερες χρήσεις, δεν απαιτούνται άλλες πηγές ή εξειδικευμένες γνώσεις πάνω στις διάφορες δυνατότητες των δορυφόρων. «Όταν η ανάλυση είναι από 10 μέτρα ανά pixel και πάνω, συνήθως η εικόνα διατίθεται δωρεάν», ανέφερε. «Αυτή η ποιότητα είναι υπεραρκετή για να διακρίνετε μεμονωμένα κτίρια και να παρακολουθήσετε τις τάσεις στην εκμετάλλευση της γης.
- Αν κάνετε κλικ στο εικονίδιο με τα σύννεφα στο κύριο μενού του Copernicus, θα εμφανιστεί μια κυλιόμενη μπάρα που σας επιτρέπει να δείτε άμεσα ποιες ημέρες ο δορυφόρος Sentinel έχει καταγράψει το συγκεκριμένο σημείο με την επιθυμητή ποσότητα νέφωσης, μέσω ενός ψηφιακού ημερολογίου. (Για να εντοπίσετε τις ημέρες με τη μεγαλύτερη καθαρότητα, μπορείτε να μετακινήσετε την μπάρα προς τα αριστερά.) Στη συνέχεια, μπορείτε να κάνετε κλικ στην ημερομηνία και να περιμένετε λίγο μέχρι να φορτώσει η εικόνα, την οποία μπορείτε να κατεβάσετε.
- Οι μπάρες συχνότητας φασματικής ζώνης (band frequency) στο μενού επιτρέπουν την εύκολη επιλογή οπτικοποίησης, όπως το ψευδοχρώμα (false color).
- Μετά τον εντοπισμό της τοποθεσίας μέσω συντεταγμένων ή τοπωνυμίου, μπορείτε απλώς να μεγεθύνετε την περιοχή και να προσανατολίσετε την εικόνα, κάνοντας κλικ σε δεδομένα επικάλυψης, όπως δρόμοι ή σύνορα, στην καρτέλα «Labels» (Ετικέτες) στην επάνω δεξιά γωνία.
- Κάντε κλικ στο εικονίδιο λήψης στο δεξί μενού του Copernicus για να κατεβάσετε τις εικόνες ως αρχείο JPG, το οποίο θα περιλαμβάνει επίσης τη σφραγίδα ώρας, την αναφορά προέλευσης και τυχόν ετικέτες. Μην ξεχάσετε να δημοσιεύσετε την αναγραφόμενη προέλευση της εικόνας. Για πιο προηγμένη ανάλυση, ο Churchill σημείωσε ότι, αν έχετε δημιουργήσει λογαριασμό στο Copernicus, μπορείτε επίσης να κάνετε κλικ στην καρτέλα «Analytical» για να δημιουργήσετε ένα αρχείο TIFF με μεγάλο όγκο δεδομένων, το οποίο μπορείτε να φορτώσετε σε λογισμικό δεδομένων, όπως το QGIS.
Χρήση Δορυφορικών Εικόνων ως Εργαλείο Δημοσιογραφίας Πεδίου
Παρόλο που το κοινό έχει συνηθίσει να βλέπει δορυφορικές εικόνες κυρίως σε ρεπορτάζ για πολέμους ή αποψιλώσεις δασών, ο Law τόνισε ότι η δωρεάν πρόσβαση σε τέτοιες εικόνες μπορεί να αξιοποιηθεί σε πολλά ακόμη θέματα που δεν καλύπτονται επαρκώς, ακόμη και για την ανάπτυξη στρατηγικών κάλυψης ενός ρεπορτάζ.
Για παράδειγμα, οι δημοσιογράφοι που πρόκειται να ταξιδέψουν σε άγνωστες περιοχές μπορούν να μελετήσουν εκ των προτέρων τη διαδρομή τους μέσω του Copernicus Browser, διερευνώντας πιθανά εμπόδια, τις συνθήκες του εδάφους, αλλά και πιθανές ευκαιρίες για ρεπορτάζ, καθώς και επιλογές μετακίνησης ή διαδρομές εκκένωσης.
Ο Law ανέφερε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από τη Μαλαισία, όπου μια δασική περιοχή εμφανιζόταν ως κενή στους χάρτες της Google, όμως η αναζήτηση μέσω Copernicus αποκάλυψε κρυφά μονοπάτια, εμπόδια και ακριβείς αποστάσεις στο έδαφος.
«Έλεγα στον ξεναγό: “Τώρα θα συναντήσουμε αυτό [στη διαδρομή]” και του έκανε μεγάλη εντύπωση που το ήξερα», είπε. «Μου είναι πολύ χρήσιμο αυτό. Αν πρόκειται να επισκεφθώ ένα μέρος που δεν γνωρίζω, σίγουρα θα ελέγξω τη δορυφορική εικόνα πρώτα».
Άλλες δημιουργικές χρήσεις περιλαμβάνουν:
- Επαλήθευση ισχυρισμών. «Όταν μια εταιρεία υποστηρίζει ότι έχει υλοποιήσει ένα έργο σε μια απομακρυσμένη περιοχή, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε δορυφορικές εικόνες για να διαπιστώσουμε αν αυτό ισχύει», εξήγησε ο Law.
- Μέτρηση των κλίσεων του εδάφους. Το Copernicus διαθέτει μια ιδιαίτερα χρήσιμη λειτουργία προφίλ υψομέτρου (Elevation Profile), η οποία επιτρέπει στον χρήστη να χαράξει μια γραμμή πάνω στην εικόνα και να δημιουργήσει ένα διάγραμμα με την κλίση του εδάφους κατά μήκος αυτής της διαδρομής. Αυτό μπορεί να βοηθήσει σε τοπογραφικές αναλύσεις, όπου θέλουμε να δούμε, για παράδειγμα, αν ένα χαρακτηριστικό του εδάφους είναι αμμόλοφος ή κρατήρας.
- Οπτικές περιηγήσεις σε μεγάλες εκτάσεις. Ο Law χρησιμοποίησε το Google Earth και φωτεινές γραμμές που σχεδίασε με το χέρι για να δείξει το πλήθος των επιχειρήσεων και υποδομών που θα επηρεάζονταν από μια κυβερνητική πρόταση για τη δημιουργία ενός φυσικού καταφυγίου, το οποίο θα εκτεινόταν 50 μέτρα εκατέρωθεν ενός ποταμού.
- Παρακολούθηση αλλαγών στη χρήση γης με την πάροδο του χρόνου. Οι συμμετέχοντες είδαν πώς η σύγκριση μιας εικόνας του 2024 με μία του 2017 έδειξε ότι η ακτογραμμή της Μαλαισίας είχε υποχωρήσει 15 μέτρα λόγω της διάβρωσης των ακτών.
Πώς να Προωθήσετε Αιτήματα σε Εμπορικούς Παρόχους
Στη σπάνια περίπτωση όπου για την έρευνά σας απαιτείται μια εικόνα από συγκεκριμένη χρονική στιγμή ή μια καθαρή εικόνα ενός αντικειμένου σε μέγεθος οχήματος, πιθανότατα θα χρειαστείτε μια φωτογραφία ανάλυσης ενός μέτρου ή και λιγότερο, η οποία συνήθως παρέχεται επί πληρωμή. Εκτός από τους στρατιωτικούς δορυφόρους, αυτές οι εικόνες υψηλής ανάλυσης διατίθενται μόνο από εμπορικούς παρόχους όπως οι Planet Labs, Maxar Technologies, Airbus Earth Observation και BlackSky.
Στην περίπτωση σημαντικών παγκόσμιων γεγονότων, ωστόσο, κάποιες εταιρείες στέλνουν αυθόρμητα το αρχικό πακέτο εικόνων υψηλής ανάλυσης που αφορούν το συμβάν σε δημοσιογράφους, οι οποίοι μπορούν να το χρησιμοποιήσουν δωρεάν. Ωστόσο, θα πρέπει να εγγραφούν στους δημοσιογραφικούς καταλόγους αυτών των εταιρειών για να έχουν πρόσβαση σε αυτά τα πακέτα.
Σε άλλες περιπτώσεις, θα πρέπει να επικοινωνήσετε με κάποιον επαγγελματία από το τμήμα μάρκετινγκ ή επικοινωνίας των εταιρειών αυτών για να ζητήσετε μια δωρεάν εικόνα. Η Kurtzberg, που έχει εμπειρία σε τέτοιες θέσεις, προτρέπει τους συμμετέχοντες να μην διστάσουν να επικοινωνήσουν με τις εταιρείες.
«Αξίζει να στείλετε ένα email ή να συμπληρώσετε τη φόρμα επικοινωνίας τους, επειδή πολλές φορές οι εταιρείες θέλουν να δώσουν τις εικόνες τους σε δημοσιογράφους από μικρούς, τοπικούς ή διεθνείς οργανισμούς» εξήγησε. «Τις βοηθάει να γίνουν γνωστές και να ενισχύσουν το προφίλ τους».
Η Kurtzberg συνιστά στους δημοσιογράφους να αποφεύγουν να περιλαμβάνουν πολλές τεχνικές λεπτομέρειες στα αρχικά τους αιτήματα, όπως ακριβή επίπεδα ανάλυσης ή ποσοστά νέφωσης.
«Να είστε ευγενικοί – περιγράψτε τι θα θέλατε να κάνετε με αυτές τις εικόνες, πείτε τους για τον οργανισμό σας και εξηγήστε πόσο ενδιαφέρον είναι το έργο σας, αλλά φροντίστε να είναι σύντομο το email», πρόσθεσε. «Δεν πειράζει αν δεν είστε εξοικειωμένοι με τις τεχνικές λεπτομέρειες. Πολλές φορές οι επιστήμονες σε αυτούς τους οργανισμούς θα σας βοηθήσουν με αυτό, όπως και με την ανάλυσή σας».
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτό το θέμα, δείτε τις αναλυτικές συμβουλές για αιτήματα εταιρικών εικόνων από την Kurtzberg και τον δημοσιογράφο της Washington Post, Daniel Wolfe – συμπεριλαμβανομένων χρήσιμων διευθύνσεων email και δορυφορικών «αποστολών» – στην ενότητα «Dealing with Commercial Providers» (Επαφή με Εμπορικούς Παρόχους) στο «Tipsheet for Acquiring Free Satellite Images» (Οδηγός Απόκτησης Δωρεάν Δορυφορικών Εικόνων) του GIJN.
Ο Rowan Philp είναι δημοσιογράφος του GIJN. Στο παρελθόν ήταν αρχισυντάκτης της εφημερίδας Sunday Times της Νότιας Αφρικής. Ως ξένος ανταποκριτής, έχει καλύψει ρεπορτάζ για τις εξελίξεις, την πολιτική, τη διαφθορά και τις συγκρούσεις από περισσότερες από είκοσι χώρες σε όλο τον κόσμο.
