Το φορτίο 20 τόνων ρητίνης πολυεστέρα που δεσμεύτηκε στο λιμάνι και το «Κίνημα Αντίστασης του Λιβάνου». Τι είναι τα «είδη διπλής χρήσης» και γιατί υπάρχουν κενά ασφαλείας στα ευρωπαϊκά λιμάνια.
Την άνοιξη 2024 ένα κοντέινερ κατασχέθηκε στο Γ’ Τελωνείο του Πειραιά. Περιείχε άγνωστη χημική ουσία σε πλαστικές δεξαμενές − συνολικά 20 τόνους − και σύμφωνα με τα συνοδευτικά έγγραφα θα μεταφερόταν στον Λίβανο.
Εκτός από τις Αρχές στο λιμάνι, η κατάσχεση του φορτίου προκάλεσε μεγάλη κινητοποίηση και των υπηρεσιών ασφαλείας στην Αθήνα, καθώς στην υπόθεση υπήρχαν όλα τα red flags. Από την έρευνα του iMEdD προκύπτει ότι τελικός παραλήπτης ήταν μία εταιρεία στη Βηρυτό, η οποία συνδέεται με το «Κίνημα Αντίστασης του Λιβάνου», ένα μικρό πολιτικό κόμμα που ακαδημαϊκοί εκτιμούν ότι βρίσκεται κοντά στο πολιτικό σκέλος της Χεζμπολάχ.
Η αρχική πληροφορία για το κοντέινερ δόθηκε στο Τελωνείο του Πειραιά από την ΕΥΠ, πέρυσι τον Μάρτιο. Η πρώτη ένδειξη ότι δεν επρόκειτο για συνηθισμένο φορτίο ήταν το ίδιο το περιεχόμενο των δεξαμενών. Πιο ειδικά, η ανάλυση στο Γενικό Χημείο του Κράτους έδειξε ότι το κοντέινερ μετέφερε μεγάλη ποσότητα ρητίνης πολυεστέρα. Στο γενικό εμπόριο χρησιμοποιείται ως μονωτικό υλικό, όμως έχει επίσης εφαρμογές στη ναυτιλία, την αεροδιαστημική και την αμυντική βιομηχανία.
Σύμφωνα με τον σχετικό Κανονισμό της ΕΕ η ρητίνη πολυεστέρα εμπίπτει στον κατάλογο των «ειδών διπλής χρήσης» («dual use items»). Με αυτόν τον ορισμό περιγράφονται τα αγαθά και οι τεχνολογίες, τα οποία έχουν νόμιμες εμπορικές χρήσεις, όμως μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν καταχρηστικά από αυταρχικά καθεστώτα ή από ένοπλες οργανώσεις για την κατασκευή στρατιωτικού υλικού. Η ΕΕ έχει θεσπίσει αυστηρούς κανόνες και απαγορεύσεις για την εξαγωγή τέτοιων εμπορικών ειδών από το έδαφος των κρατών-μελών της.
Μετά την οδηγία για δέσμευση του κοντέινερ, τον Μάρτιο του 2024, η ΕΥΠ ενημέρωσε την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Εξωτερικών που χειρίζεται τα αιτήματα άδειας «ειδών διπλής χρήσης», κι επίσης την Αρχή κατά του Ξεπλύματος Χρήματος, όπως προκύπτει από την αλληλογραφία μεταξύ των παραπάνω υπηρεσιών. Η εξαγωγή του κοντέινερ απαγορεύτηκε και το φορτίο δεσμεύτηκε στο λιμάνι.
Ο Σύρος πλοιοκτήτης του Πειραιά στη λίστα των κυρώσεων
Ένα ανταλλακτήριο που συνδέεται με τους Χούθι, το πετρέλαιο για τη Χεζμπολάχ και τα δύο εμπορικά πλοία στο επίκεντρο διεθνούς δικαστικής κόντρας.
Από την Κίνα στον Λίβανο
Στο μεταξύ, ξεκίνησε μια παράλληλη έρευνα που αφορά τους αποστολείς και τους παραλήπτες του φορτίου. Στα συνοδευτικά έγγραφα ως αποστολέας των χημικών αναφέρεται μια μεγάλη εταιρεία στη Σανγκάη της Κίνας, η οποία ειδικεύεται στην παραγωγή ρητίνης ακόρεστου πολυεστέρα και άλλων χημικών. Η εταιρεία δεν απάντησε σε γραπτά ερωτήματα για το κοντέινερ και τον τελικό παραλήπτη του. Αναφορικά με τον παραλήπτη του φορτίου, η αρχική ενημέρωση ήταν για μια εταιρεία στη Βηρυτό, η οποία, όμως, σύμφωνα με τους ερευνητές, δεν είχε σχέση με την υπόθεση.
Τα διαθέσιμα στοιχεία οδήγησαν τις ελληνικές Αρχές σε μία δεύτερη εισαγωγική εταιρεία, στην περιοχή Al-Mazraa της Βηρυτού. Σύμφωνα με το λιβανέζικο μητρώο εταιρειών, η εταιρεία έχει μοναδικό μέτοχο έναν άνδρα με τα αρχικά J.D. Εκπρόσωπος εταιρείας logistics στον Λίβανο, με την οποία μίλησε το iMEdD καθ’ υπόδειξη του J.D., είπε ότι κάνει ενέργειες για την αποδέσμευση του φορτίου στον Πειραιά. Πρόσθεσε ότι δεν ήταν η πρώτη φορά που η εταιρεία στη Βηρυτό έκανε εισαγωγή ρητίνης πολυεστέρα, την οποία «θα διέθετε στον κατασκευαστικό κλάδο». Η ίδια υποστήριξε ότι ιδιοκτήτης της εταιρείας είναι ο αδερφός του J.D., ο οποίος ωστόσο δεν αναφέρεται στο εταιρικό μητρώο.
O J.D. είναι πρόσωπο με πολιτική και φιλανθρωπική δράση. Μεταξύ άλλων, είναι επικεφαλής ενός φιλανθρωπικού ιδρύματος στη Βηρυτό. Το φθινόπωρο του 2024, εν μέσω του πολέμου με το Ισραήλ, απηύθυνε καλέσματα μέσω του λογαριασμού του στο Facebook για τη συγκέντρωση ειδών πρώτης ανάγκης για πρόσφυγες και εκτοπισμένους. Από την έρευνα του iMEdD προκύπτει επίσης ότι ο J.D. είναι επικεφαλής του «Κινήματος Αντίστασης στον Λίβανο». Πρόκειται για ένα σχετικά άγνωστο πολιτικό κόμμα, το οποίο φαίνεται να έχει μικρή απήχηση στον Λίβανο.
Τον Φεβρουάριο του 2024 ο J.D. ήταν καλεσμένος σε τηλεοπτική εκπομπή του σταθμού Al-Manar TV, του επίσημου καναλιού της Χεζμπολάχ, και μίλησε ως επικεφαλής του «Κινήματος Αντίστασης του Λιβάνου». Με την παραπάνω ιδιότητα εμφανίζεται σε σειρά ειδήσεων στην ιστοσελίδα της οργάνωσης. Ακαδημαϊκός στη Βηρυτό, με γνώση της πολιτικής κατάστασης στη χώρα, είπε στο iMEdD ότι ο J.D. είναι σουνίτης και εκτίμησε ότι προβάλλεται από τα ΜΜΕ της Χεζμπολάχ − η βάση της οποίας είναι σιιτική − πιθανόν για να φανεί ότι η οργάνωση έχει ερείσματα σε μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.
Δεύτερη πηγή στη Βηρυτό σημείωσε ότι οι καλεσμένοι στο κανάλι της Χεζμπολάχ, ειδικά εκείνη τη δεδομένη χρονική περίοδο, δεν μπορεί παρά να βρίσκονταν κοντά στην οργάνωση. Ο ίδιος ο J.D. δεν απάντησε σε γραπτά ερωτήματα του iMEdD μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης.
Η έκρηξη στη Βηρυτό
Η Χεζμπολάχ είναι σιιτικό πολιτικό κόμμα, το οποίο συμμετέχει στην κυβέρνηση και το κοινοβούλιο του Λιβάνου. Η ένοπλη πτέρυγά της θεωρείται κίνημα αντίστασης στον αραβικό κόσμο. Χώρες της Δύσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ισραήλ και αραβικά κράτη του Κόλπου την κατατάσσουν στις τρομοκρατικές οργανώσεις.
Οι αμερικανικές δικαστικές Αρχές αναφέρουν ότι πολλές φορές φιλανθρωπικά ιδρύματα λειτουργούν ως υποστηρικτικό δίκτυο της Χεζμπολάχ, την οποία φέρεται να χρηματοδοτούν μέσα από καμπάνιες, συλλογή δωρεών και πληρωμένες καταχωρίσεις στα ΜΜΕ της οργάνωσης. Η φιλανθρωπική οργάνωση στη Βηρυτό που ελέγχει ο J.D. δεν αναφέρεται στα αμερικανικά έγγραφα.
Τον Αύγουστο του 2020, η οργάνωση κατηγορήθηκε ότι σχετίζεται με την τεράστια έκρηξη που ισοπέδωσε το λιμάνι της Βηρυτού και τμήμα της λιβανέζικης πρωτεύουσα, προκαλώντας περισσότερους από 200 νεκρούς, χιλιάδες τραυματίες και αφήνοντας άστεγο σημαντικό μέρος του πληθυσμού της πόλης. Την έκρηξη προκάλεσε φωτιά στις αποθήκες του λιμανιού, που φέρεται να ελέγχει η Χεζμπολάχ και όπου ήταν αποθηκευμένο για χρόνια, χωρίς μέτρα ασφάλειας, ένα μεγάλο φορτίο νιτρικής αμμωνίας.
Η Χεζμπολάχ αρνήθηκε τις κατηγορίες, ωστόσο αντιτάχθηκε στην πραγματοποίηση της έρευνας για τα αίτια της έκρηξης.
Στρατιωτικές δαπάνες στη Μέση Ανατολή: Ποιοι ξοδεύουν περισσότερα;
Η Τουρκία και το Ισραήλ αύξησαν περισσότερο τις στρατιωτικές δαπάνες τους το 2023, σε σχέση με το 2022. Μεγάλο ποσοστό του ΑΕΠ οι στρατιωτικές δαπάνες για τον − οικονομικά αποδυναμωμένο − Λίβανο.
Ράβδοι τιτανίου
Πίσω στο λιμάνι του Πειραιά, στα τέλη του περασμένου Νοεμβρίου δόθηκε εντολή καταστροφής των χημικών που θα μεταφέρονταν στον Λίβανο. Σύμφωνα με ασφαλείς πηγές, προκειμένου να μην επωμιστεί το ελληνικό Δημόσιο τα έξοδα, υπάρχει σε εξέλιξη αλληλογραφία με τη ναυτιλιακή εταιρεία που διακίνησε το κοντέινερ, ώστε να φροντίσει για την καταστροφή των 20 τόνων ρητίνης πολυεστέρα.
Τους τελευταίους 15 μήνες − από την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 έως σήμερα − οι ελληνικές Αρχές αντιμετώπισαν τουλάχιστον τέσσερις υποθέσεις με παρόμοια χαρακτηριστικά, όπως αποκαλύπτει πηγή στο λιμάνι του Πειραιά. «Την προηγούμενη περίοδο τα περιστατικά ήταν ακόμη περισσότερα», ανέφερε η πηγή, χωρίς όμως να δώσει περισσότερα στοιχεία.
Σύμφωνα με έκθεση της Κομισιόν, το 2022 (τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία) τα κράτη-μέλη ενέκριναν εξαγωγές ειδών διπλής χρήσης αξίας 57,3 δισ. ευρώ, που αντιπροσωπεύουν το 2% των εξαγωγών αγαθών εκτός ΕΕ. Σε 831 περιπτώσεις, μπλόκαραν εξαγωγές αξίας 0,98 δισ. ευρώ, λόγω κινδύνων για την ασφάλεια. Οι έλεγχοι της ΕΕ στις εξαγωγές των ειδών διπλής χρήσης μειώνουν τις εμπορικές τριβές με τρίτες χώρες και προασπίζονται τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια.
Την άνοιξη του 2023 κατασχέθηκαν στον Πειραιά δύο κοντέινερ, τα οποία μετέφεραν ράβδους τιτανίου. Το φορτίο είχε ξεκινήσει από τη Σανγκάη με προορισμό την Κωνσταντινούπολη και ενδιάμεση στάση τον Πειραιά. Πρόκειται για υλικό που εμπίπτει και αυτό στη νομοθεσία για τα είδη διπλής χρήσης, με το σκεπτικό ότι χρησιμοποιείται στην αμυντική βιομηχανία, λόγω της καλής αναλογίας της αντοχής προς το βάρος του, της ανθεκτικότητας στη διάβρωση και της θερμικής ευστάθειας.
Η αρχική πληροφορία για το φορτίο στον Πειραιά φέρεται να δόθηκε από ξένη υπηρεσία στην Αρχή κατά του Ξεπλύματος Χρήματος στην Αθήνα. Εκτός από το τιτάνιο, τα ίδια κοντέινερ μετέφεραν έναν τόρνο και δοχεία με χημικές ουσίες. Τον έλεγχο του φορτίου έκαναν πυροτεχνουργοί του στρατού, που φορούσαν ειδικό εξοπλισμό για την αντιμετώπιση ραδιολογικών και πυρηνικών απειλών. Παρότι, επίσημα ο προορισμός των ράβδων τιτανίου ήταν η Τουρκία, οι αρμόδιες υπηρεσίες ασφαλείας εκφράζουν υπόνοιες ότι το φορτίο θα κατέληγε στο Ιράν.
Τα κενά ασφαλείας στα ευρωπαϊκά λιμάνια
Η Anna Sergi, καθηγήτρια Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο του Essex, με ειδίκευση στο οργανωμένο έγκλημα και τη μαφία, έχει ερευνήσει τα κενά ασφαλείας στα μεγάλα ευρωπαϊκά λιμάνια. «Ο πιο συνηθισμένος τρόπος μεταφοράς ενός κοντέινερ με παράνομα εμπορεύματα είναι η χρήση νόμιμων εγγράφων για την αποστολή του. Το μόνο πράγμα που πρέπει να γνωρίζει κανείς είναι το πλοίο, στο οποίο πρέπει να φορτωθεί το κοντέινερ, κι έπειτα απλώς να παραποιήσει τα έγγραφα. Δεν χρειάζεται καν να υπάρξει διαφθορά στο λιμάνι. Συνήθως γίνεται μέσω ψεύτικων εταιρειών», είπε η Sergi στο iMEdD.
Ζητήσαμε ένα σχόλιο για την υπόθεση του κοντέινερ που κατασχέθηκε στον Πειραιά, την οποία δεν γνώριζε. «Υποθέτω ότι σε αυτήν την περίπτωση, η χώρα-προορισμός ήταν αυτή που χτύπησε το πρώτο “καμπανάκι”. Είναι καλό που οι ελληνικές Αρχές κατάφεραν να ελέγξουν το φορτίο. Κανονικά τα εξερχόμενα φορτία δεν ελέγχονται», ανέφερε. «Είναι πολύ δύσκολο για τα μεγάλα λιμάνια της Ευρώπης να κάνουν ελέγχους στα εμπορεύματα, που βγαίνουν από την Ένωση. Επομένως, αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα περίπτωση, και δεν είναι η κανονικότητα».
Ο Nicholas Marsh, ανώτερος ερευνητής στο Peace Research Institute (PRIO) στο Όσλο, με πεδίο έρευνας τη διακίνηση όπλων, εξήγησε στο iMEdD ότι οι πιθανότητες τυχαίου ελέγχου για τη δέσμευση φορτίων με είδη διπλής χρήσης χωρίς άδεια είναι πολύ μικρές.
«Δεν είναι ένα όπλο, το οποίο μπορείς να διακρίνεις. Στην περίπτωση των χημικών, εάν υποβάλεις ψευδή δήλωση για το είδους του φορτίου, τότε είναι ακόμη πιο δύσκολο για έναν τελωνειακό να το αναγνωρίσει. Εκτός αν ο αποστολέας είναι απλώς ανόητος», ανέφερε ο Marsh. «Είναι πολύ δύσκολο να επιβάλεις κανονισμούς εμπορίου για τα είδη διπλής χρήσης, χωρίς να υπάρχει συμμετοχή στην έρευνα των υπηρεσιών πληροφοριών».
Διαβάστε όλα τα άρθρα και τις αναλύσεις του ενθέτου «Τα οπλοστάσια της Μέσης Ανατολής» εδώ.
Η πρώτη έντυπη δημοσίευση του άρθρου έγινε στις 22 Φεβρουαρίου από την εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο».
