Τους πρώτους μήνες της πανδημίας, η διασπορά του ιού στις ελληνικές φυλακές φαίνεται πως ήταν περιορισμένη. Σήμερα εκτιμάται ότι ένας στους τρεις κρατούμενους έχει νοσήσει από κορωνοϊό, παρά το γεγονός ότι τα σωφρονιστικά καταστήματα μπήκαν σε αυστηρό lockdown. Τι πήγε στραβά;
Το iMEdD Lab σε συνεργασία με το MIIR (Mediterranean Institute for Investigative Reporting) και 10 δημοσιογραφικές ομάδες του Ευρωπαϊκού Δικτύου Δημοσιογραφίας Δεδομένων με επικεφαλής την DW, συνέλεξε δεδομένα από 32 χώρες που δείχνουν πόσα κρούσματα και θάνατοι αναφέρθηκαν στις φυλακές, πώς προχώρησαν οι εμβολιασμοί και ποια μέτρα ελήφθησαν για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού.
Στις 22 Οκτωβρίου 2020, η γενική γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής Σοφία Νικολάου με έγγραφό της προς τον προϊστάμενο του τμήματος Σχεδιασμού του ΕΟΔΥ καλεί τον οργανισμό να διεξάγει τεστ στο Κατάστημα Κράτησης Κέρκυρας μετά τον εντοπισμό δύο κρουσμάτων κορωνοϊού σε κρατούμενους. «Οποιαδήποτε ολιγωρία, εκτιμούμε ότι θα προκαλέσει τις έντονες αντιδράσεις των κρατουμένων με δύσκολα διαχειρίσιμες δυσάρεστες καταστάσεις (εξεγέρσεις, θανάτους)» γράφει στην επιστολή της. Ο ΕΟΔΥ αρχικά προγραμματίζει και στη συνέχεια επιχειρεί να ακυρώσει την επίσκεψη του κλιμακίου αλλά μετά από αντίδραση της διευθύντριας των φυλακών τελικά υποβάλει σε τεστ μόνο τους κρατούμενους που βρίσκονταν στην ίδια πτέρυγα με τα δύο κρούσματα. Επτά τεστ ήταν θετικά, ανεβάζοντας τον αριθμό των κρουσμάτων στη φυλακή σε εννέα.
Μας έχουν κλειδωμένους μέσα στους θαλάμους, 10 άτομα μέσα σε 20 τετραγωνικά μέτρα
Μερικές ημέρες αργότερα σωφρονιστικός υπάλληλος του Καταστήματος Κράτησης Θεσσαλονίκης, που βρίσκεται στα Διαβατά, διαγιγνώσκεται θετικός στον κορωνοϊό. Είναι η περίοδος όπου η χώρα μπαίνει στο δεύτερο κύμα της πανδημίας με τον αριθμό των κρουσμάτων στη Θεσσαλονίκη να εκτοξεύονται σε επίπεδα υψηλότερα και από της Αθήνας. Η Σοφία Νικολάου στέλνει νέο αίτημα στον ΕΟΔΥ για να μεταβεί στα Διαβατά με τον οργανισμό να στέλνει κλιμάκιο 15 ημέρες αργότερα, στις 6η Νοεμβρίου. Μόλις το 30% των κρατουμένων υποβάλλεται σε τεστ (160 άτομα) και ανιχνεύονται 65 νέα κρούσματα, καταγράφεται δηλαδή θετικότητα 40,6%. «Μας έχουν κλειδωμένους μέσα στους θαλάμους, 10 άτομα μέσα σε 20 τετραγωνικά μέτρα που αναλογούν κανονικά σε 5 άτομα, χωρίς να μπορούμε να προσέχουμε την προσωπική μας υγιεινή» καταγγέλλουν οι κρατούμενοι στα Διαβατά, μια φυλακή που τον Οκτώβριο 2020 είχε πληρότητα 149,7% (φιλοξενούσε 536 κρατούμενους ενώ αντέχει 358) και στην οποία κάθε κρατούμενος είχε προσωπικό χώρο (σε όλη τη φυλακή όχι μόνο στο κελί του) 3,1 τετραγωνικά μέτρα, δηλαδή χώρο μικρότερο από την έκταση που καταλαμβάνει ένα διπλό κρεβάτι. Τις επόμενες έξι μέρες ο αριθμός εκτοξεύεται στους 108 (100 κρατούμενοι και οκτώ σωφρονιστικοί) και στις 12 Νοεμβρίου καταγράφεται ο πρώτος (επίσημα καταγεγραμμένος) νεκρός κρατούμενος από κορωνοϊό στην Ελλάδα. Πρόκειται για έναν 69χρονο που εξέτιε την ποινή του στα Διαβατά. Λίγες ημέρες αργότερα καταλήγει ο δεύτερος κρατούμενος στα Διαβατά από κορωνοϊό. Ήταν 81 ετών και έπασχε από σοβαρό υποκείμενο νόσημα.
Το θέμα για την κατάσταση στις φυλακές έρχεται στη Βουλή. Στις 13 Νοεμβρίου 2020 ο υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη Λευτέρης Οικονόμου καταθέτει στα πρακτικά στοιχεία για τα κρούσματα. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, στα πρακτικά της Βουλής κατατίθενται έγγραφα που δηλώνουν 110 επιβεβαιωμένα κρούσματα σε φυλακισμένους (τα 100 στα Διαβατά, ένα στη Νιγρίτα Σερρών και 9 στην Κέρκυρα – άλλα δημοσιεύματα αναφέρονται σε 10 κρούσματα στην Κέρκυρα) και 33 σε υπαλλήλους. «Κανείς δεν μπορεί να ξέρει εάν και πόσα κρούσματα έχουμε σε εβδομαδιαία βάση στις Φυλακές, ούτε καν σε αυτή την κρίσιμη περίοδο, καθώς παρά τις επανειλημμένες οχλήσεις μας και τις δημόσιες παρεμβάσεις μας και παρά τις συστάσεις των ειδικών, τεστ ανίχνευσης στις Φυλακές δεν γίνονται ούτε σε τακτική βάση, ενώ έχουν καταγραφεί περιπτώσεις όπου δεν γίνονται μαζικά τεστ ακόμα και όταν υπάρχει επιβεβαιωμένο κρούσμα π.χ. σε εργαζόμενο» γράφει η ανακοίνωση της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος εκείνες τις ημέρες.
Διασυνοριακή ευρωπαϊκή δημοσιογραφική έρευνα
Το iMΕdD (incubator for Media Education and Development) και οι δημοσιογράφοι του MIIR (Mediterranean Institute for Investigative Reporting) Νίκος Μορφονιός και Ιωάννα Λουλούδη ανέλαβαν να συλλέξουν και να επεξεργαστούν τα ειδικότερα στοιχεία που αφορούν στην Ελλάδα για τη χωρητικότητα, τον συνωστισμό, τα κρούσματα, τους θανάτους, την πρόσβαση στην υγεία και τον εμβολιασμό, παράλληλα με τις συνεντεύξεις φυλακισμένων, ειδικών επιστημόνων, θεσμικών παραγόντων στο πλαίσιο της πανευρωπαϊκής έρευνας. Με συμπληρωματικό ρεπορτάζ συνεισέφερε στην έρευνα και η Κέλλυ Κική (iMEdD Lab).
Στην πλειονότητα των αναλύσεων χρησιμοποιούμε δεδομένα που αφορούν από την αρχή της πανδημίας έως τις πρώτες ημέρες του Ιουλίου 2021. Κάναμε αυτή την επιλογή ώστε να μπορούμε να συγκρίνουμε την κατάσταση στην Ελλάδα με άλλες χώρες, για τις οποίες έχουμε δεδομένα για περίπου το ίδιο διάστημα. Στο δεύτερο μέρος της έρευνας θα εστιάσουμε στο τι έγινε στο τέταρτο κύμα της πανδημίας ανά κατάστημα κράτησης(αναλύοντας δεδομένα έως και τις 18 Φεβρουαρίου 2021).
Η ανάπτυξη των γραφημάτων έγινε από το iMEdD Lab και διατίθενται με άδεια χρήσης Creative Commons. Συνεπώς, είναι διαθέσιμα για δημόσια χρήση με αναφορά στην πηγή. Η ενσωμάτωση ενός γραφήματος του iMEdD Lab σε μια ιστοσελίδα ή άρθρο δεν σημαίνει οτι το iMEdD Lab προσυπογράφει το περιεχόμενο της σελίδας ή του άρθρου.
Όταν κόλλησα κορωνοϊό τον Δεκέμβριο του 2020, περίπου οι μισοί από τους κρατούμενους ήταν επίσης άρρωστοι
Από την έρευνά μας, προκύπτει ότι στις ελληνικές φυλακές από την αρχή της πανδημίας περίπου ένας στους τρεις κρατούμενους βρέθηκε θετικός στον κορωνοϊό, ποσοστό πολύ υψηλότερο από την εξάπλωση του ιού στον γενικό πληθυσμό. Κι’ αυτό, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν ερωτηματικά για το εάν τα καταγεγραμμένα κρούσματα αντανακλούν την πραγματικότητα.
Σύμφωνα με επίσημα δεδομένα που έχουμε στη διάθεσή μας από τη γενική γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής, έως και τις 18 Φεβρουαρίου 2022, έχουν καταγραφεί 3.541 κρούσματα και 14 θάνατοι κρατουμένων.
Η ανάλυση των δεδομένων 25 χωρών δείχνει ότι η Κροατία έχει το υψηλότερο ποσοστό κρουσμάτων (περιέχει κρούσματα προέρχονται από το τέταρτο κύμα τον Νοέμβριο του 2021) στον πληθυσμό των φυλακών. Συγκεκριμένα το 20,9% των φυλακισμένων που υποβλήθηκαν σε τεστ, ήταν θετικοί. Η Σλοβενία, η Εσθονία, το Βέλγιο και η Καταλονία (Ισπανία) ακολουθούν καθώς έχουν υψηλό ποσοστιαίο αριθμό κρουσμάτων, με 10-15% των κρατουμένων να έχουν μολυνθεί.
Η Ελλάδα είναι στην 7η θέση με συνολικά 870 κρούσματα έως τις 2 Ιουλίου 2021, δηλαδή το 7.9% των κρατούμενων.
Ο υπερπληθυσμός το πιο σοβαρό και χρόνιο πρόβλημα των φυλακών
Ο υπερπληθυσμός είναι η σημαντικότερη αιτία που οδήγησε στην υψηλή διασπορά του ιού στις ελληνικές φυλακές. Η έρευνά μας δείχνει ότι η Ελλάδα τον Ιανουάριο του 2020 ήταν στην 7η θέση με τις πλέον υπεράριθμες φυλακές στην Ευρώπη. Μάλιστα στο σωφρονιστικό κατάστημα Ιωαννίνων η πληρότητα άγγιζε το 200%. Ταυτόχρονα, μία σειρά χρόνιων προβλημάτων και πολιτικών επηρέασε αρνητικά τη διαχείριση της πανδημίας. Για παράδειγμα, δεν έγιναν εγκαίρως αρκετά διαγνωστικά τεστ (έως τον Μάρτιο του 2021 είχαν γίνει μόλις 21.000 τεστ στους κρατούμενους), ύποπτα κρούσματα απομονώνονταν με υγιή πληθυσμό, καθυστέρησε η έναρξη του εμβολιασμού και παρέμειναν οι σοβαρές ελλείψεις ιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού. Ταυτόχρονα, η έρευνα καταδεικνύει ότι ο ζωτικός χώρος των κρατούμενων είναι περιορισμένος σε σημείο τέτοιο που τίθεται ευθέως ζήτημα παραβίασης του άρθρου 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, περί απαγόρευσης βασανιστηρίων και απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης.
«Πολλές φυλακές είναι υπερπλήρεις, χωρίς δυνατότητα τήρησης μέτρων σωματικής απόστασης», λέει η Φιλίπα Άλβες ντα Κόστα, σύμβουλος δημόσιας υγείας για το Πρόγραμμα Υγείας στις Φυλακές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. «Έτσι, όταν ο ιός μεταφέρεται, μεταδίδεται πολύ πιο εύκολα».
Όταν άνοιγαν οι θάλαμοι και ξεκλείδωναν οι πόρτες, έβγαζαν τα κρεβάτια στον διάδρομο για να μπορούν να σταθούν
«Όταν κόλλησα κορωνοϊό τον Δεκέμβριο του 2020, περίπου οι μισοί από τους κρατούμενους ήταν επίσης άρρωστοι», μας είπε ο Βαγγέλης Σταθόπουλος, κρατούμενος στο κατάστημα Λάρισας, μια φυλακή 554 θέσεων για κρατούμενους που κατά τη διάρκεια της πανδημίας φιλοξενούσε κατά μέσο όρο 730. «Μας έβαλαν σε μια πτέρυγα με 60 άτομα, σε ένα χώρο περίπου 110 τετραγωνικών μέτρων. Το οποίο ήταν πολύ επικίνδυνο. Στην ουσία έπαιζαν με την υγεία μας. Έπαιζαν ζαριές αν θα νοσούσες σοβαρά ή ήπια» συμπλήρωσε.
Το ζήτημα της υπερπλήρωσης των ελληνικών φυλακών και του συνωστισμού των κρατουμένων δεν είναι νέο. Η χώρα έχει καταδικαστεί επανειλημμένως από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για συνθήκες κράτησης που προσβάλλουν την αξιοπρέπεια του ανθρώπου και δέχεται διεθνείς πιέσεις προκειμένου να μειώσει τον αριθμό των κρατουμένων σε επίπεδο αντίστοιχο με τη χωρητικότητα των καταστημάτων κράτησης. Με διαδοχικούς νόμους που εισηγήθηκαν τέσσερις υπουργοί διαφορετικών κυβερνήσεων και ίσχυσαν κατά την περίοδο 2014-2019, σημειώθηκε μια πρόσκαιρη βελτίωση της κατάστασης, ιδίως κατά την τριετία 2016-2018, όπως σημειώνει σε άρθρο του ο Αναπληρωτής Καθηγητής Νικόλαος Κουλούρης. Πιο γνωστός από αυτούς είναι ο νόμος 4322/2015, ο λεγόμενος “νόμος Παρασκευόπουλου”, που ωστόσο αποτελεί μια μεταξύ πολλών άλλων όμοιων νομοθετικών πρωτοβουλιών. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα διαθέσιμα επίσημα στοιχεία, το 2015 οι φυλακές στην Ελλάδα είχαν 117% πληρότητα, με 11.569 κρατούμενους σε 9.886 θέσεις κράτησης. Τους πρώτους οκτώ μήνες εφαρμογής του νόμου αυτού ο αριθμός των κρατουμένων μειώθηκε κατά 1.937, και έφθασε στους 9.632. Ο συγκεκριμένος νόμος, παρά το ότι είχε περιορισμένη χρονικά ισχύ, αποτέλεσε πεδίο σφοδρής πολιτικής αντιπαράθεσης. Ο κύκλος ανάλογων ρυθμίσεων που ακολούθησαν τα έτη 2017 και 2018 έκλεισε τον Αύγουστο του 2019 και έκτοτε δεν υπήρξε άλλη όμοια πρωτοβουλία. «Ήδη από τους πρώτους μήνες του 2019 είχε παρατηρηθεί ότι η μείωση του αριθμού των κρατουμένων δεν συνεχιζόταν. Όταν έπαψε να εφαρμόζεται αυτού του είδους η νομοθεσία ο αριθμός των κρατούμενων άρχισε να αυξάνεται εκ νέου» θα μας πει τηλεφωνικά ο καθηγητής Κουλούρης. «Θα μπορούσαμε να έχουμε πολύ μεγαλύτερη επιβάρυνση, εάν λειτουργούσε κανονικά η δικαιοσύνη. Επί ενάμιση χρόνο, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, είχαμε μεγάλες περιόδους που ήταν κλειστά τα δικαστήρια. Η επιστροφή της δικαιοσύνης σε συνήθεις ρυθμούς λειτουργίας και, από τον Νοέμβριο του 2021, η αυστηροποίηση των ποινών που συνεπάγεται την επιβολή και την πραγματική έκτιση ποινών μεγαλύτερης διάρκειας σε μια σειρά από πράξεις, αναμένεται να οδηγήσει σε μεγαλύτερη επιβάρυνση του σωφρονιστικού συστήματος τα επόμενα έτη.
Από τα διαθέσιμα δεδομένα φαίνεται ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας η πληρότητα των ελληνικών φυλακών όχι μόνο δεν μειώθηκε, όπως επιβαλλόταν από την ανάγκη να διαμορφωθούν υγειονομικά ανεκτές συνθήκες για τους κρατούμενους και το προσωπικό, αλλά, αντιθέτως, αυξήθηκε. Συγκεκριμένα, ενώ την 1η Ιανουαρίου 2020 (πριν από την πανδημία) η πληρότητα ήταν 110%, τον Απρίλιο του 2020 άγγιξε το 112.9% ενώ έως και τον Μάιο του 2021 κινήθηκε σε ποσοστά άνω του 110% με τον τον Ιούλιο του 2020 να φτάνει το 113,1%. Από τα 34 σωφρονιστικά καταστήματα τα 25 είχαν πληρότητα άνω του 100%. Τα καταστήματα κράτησης με τη μεγαλύτερη πληρότητα την 1η Ιανουαρίου 2022 είναι αυτά του Βόλου (201,9%), της Κομοτηνής (188,3%) και της Τρίπολης (181,1%). «Σε εκπαιδευτική επίσκεψη φοιτητών του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, τον Ιανουάριο του 2020 στο Κατάστημα Κράτησης Κομοτηνής ενημερωθήκαμε για μια απερίγραπτη κατάσταση. Άνθρωποι μέσα στους θαλάμους μπορούσαν να σταθούν μόνο όρθιοι ανάμεσα στα κρεβάτια τους. Δεν μπορούσαν καν να περπατήσουν μέσα στο θάλαμο. Και όταν άνοιγαν οι θάλαμοι και ξεκλείδωναν οι πόρτες, έπρεπε να βγάζουν τα κρεβάτια τους στον διάδρομο για να μπορούν να κινηθούν» θυμάται ο κ. Κουλούρης.
Ο πληθυσμός των φυλακισμένων μειώθηκε έως και μισό εκατομμύριο ανθρώπους παγκοσμίως μεταξύ Μαρτίου 2020 και Ιουνίου 2021
Κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος, πολλές χώρες σε όλη την Ευρώπη απελευθέρωσαν ανθρώπους σε πρωτοφανή αριθμό προκειμένου να μειώσουν την πίεση στις φυλακές. «Είναι αυτό που τους έλεγαν οι ειδικοί να κάνουν εδώ και χρόνια, αλλά ήταν πολύ επίφοβο σε πολιτικό επίπεδο», λέει η Catherine Heard, διευθύντρια του Παγκόσμιου Ερευνητικού Προγράμματος Φυλακών. «Πιστεύω ότι ο COVID έδωσε σε πολλές χώρες μια δικαιολογία για να μειώσουν ήσυχα τον αριθμό των κρατουμένων τους».
Η Heard εκτιμά ότι ο πληθυσμός των φυλακισμένων μπορεί να μειώθηκε έως και κατά μισό εκατομμύριο ανθρώπους παγκοσμίως μεταξύ Μαρτίου 2020 και Ιουνίου 2021. Χώρες όπως η Σλοβενία, το Βέλγιο, η Γαλλία και η Ιταλία, οι οποίες λειτουργούσαν όλες εξαρχής υπεράνω της χωρητικότητας, μείωσαν τους κρατούμενους έως και 25%.
Αυτό το οποίο εφαρμόστηκε στην Ελλάδα, και κατά τη γνώμη μου δημιούργησε πολύ σοβαρά ζητήματα για τα δικαιώματα των κρατουμένων
Η Ελλάδα αποφάσισε όμως να μην υιοθετήσει αυτή την πολιτική, παρά τις οδηγίες και παρεμβάσεις για την πρόωρη αποφυλάκιση ευάλωτων κρατούμενων, ή κρατούμενων που έχουν εκτίσει το μεγαλύτερο μέρος της ποινής τους, τόσο από διεθνείς οργανισμούς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, όσο και από ελληνικούς φορείς όπως η Ελληνική Ένωση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο Συνήγορος του Πολίτη, ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών, η Διεθνής Αμνηστία κ.ά,.
Στην Ελλάδα σχεδόν ταυτόχρονα με την εμφάνιση του πρώτου κρούσματος, η γενική γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής έθεσε σε εφαρμογή μια σειρά προληπτικών μέτρων που όπως μας είπαν πολλοί ειδικοί είχε ως πρωταρχικό στόχο να προστατέψει τους κρατούμενους «απομακρύνοντας» τη φυλακή από την κοινωνία. Κόπηκαν τελείως τα ανοικτά επισκεπτήρια (χωρίς διαχωριστικό μεταξύ του επισκέπτη και κρατούμενου) και περιορίστηκαν στο ελάχιστο τα κλειστά, κόπηκαν οι άδειες εξόδου, περιορίστηκαν οι μεταγωγές ενώ ακόμα και τα αντικείμενα που φέρνουν οι συγγενείς στους κρατούμενους (βιβλία, ρούχα κλπ), τα κρατούσαν σε καραντίνα επτά ημερών.
Σε απομόνωση διαρκείας οι κρατούμενοι
«Αυτό το οποίο εφαρμόστηκε στην Ελλάδα, και κατά τη γνώμη μου δημιούργησε πολύ σοβαρά ζητήματα για τα δικαιώματα των κρατουμένων, είναι ότι στο πλαίσιο αντιμετώπισης της COVID-19 κόπηκαν τα επισκεπτήρια, έπαυσαν οι άδειες των κρατουμένων, έπαψε κάθε δραστηριότητα εντός του Ιδρύματος, όπως είναι η εκπαίδευση και άλλα προγράμματα επανένταξης» σημειώνει ο Γιάννης Πέτσας, Δρ. Σωφρονιστικής Πολιτικής. «Δηλαδή κατά τη γνώμη μου, απαγορεύτηκαν όλα αυτά τα μέτρα τα οποία χρησιμοποιούνται για την επανένταξη των κρατουμένων (…) Απομονώθηκαν πλήρως» συμπλήρωσε ο Δρ. Πέτσας.
«Ορισμένοι από τους πιο αυστηρούς και παρατεταμένους περιορισμούς παρατηρήθηκαν στις χώρες με το χειρότερο ποσοστό υπερπληθυσμού των φυλακών», λέει η Heard. Η έλλειψη χώρου καθιστά αδύνατη την εφαρμογή των μέτρων αποστασιοποίησης και τα εναλλακτικά μέτρα εμποδίζονται από την έλλειψη προσωπικού. «Εάν δεν υπάρχει προσωπικό για να μετακινεί τους ανθρώπους στη φυλακή», λέει, «δεν υπάρχει άλλη επιλογή από το να τους κρατούν κλεισμένους στα κελιά τους το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας και της νύχτας».
«Γενικά η ζωή στην φυλακή φτώχυνε ιδιαίτερα» μας είπε η Ιφιγένεια Καμτσίδου Μέλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης (CPT) αναφερόμενη στις φυλακές της Ευρώπης. Η CPT είναι η ευρωπαϊκή επιτροπή που ελέγχει αν τηρούνται οι κανόνες και τα στάνταρ που αποτρέπουν τα βασανιστήρια αλλά και την εξευτελιστική και απάνθρωπη μεταχείριση όλων των προσώπων που στερούνται της ελευθερίας τους. Τον Μάρτιο και τον Ιούλιο του 2020 η Επιτροπή εξέδωσε δύο δηλώσεις προκειμένου να υπενθυμίσει στις αρμόδιες Αρχές τους κανόνες που ισχύουν για την προστασία όσων στερούνται της ελευθερίας τους και να επισημάνει ότι οποιαδήποτε έκτακτη ανάγκη δεν μπορεί να παρακάμψει την υποχρέωση των κρατών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης να σέβονται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, να αποτρέπουν βασανιστικές, εξευτελιστικές και απάνθρωπες συμπεριφορές. «Το πρώτο το οποίο εξετάζεται είναι αν υπάρχει άσκηση φυσικής ή ψυχολογικής βίας και γενικότερα εξευτελιστική μεταχείριση σε βάρος κάποιων κρατουμένων. Στη συνέχεια διερευνάται αν οι συνθήκες κράτησης είναι τέτοιες που εξασφαλίζουν την ανθρώπινη διαβίωση. Αν υπάρχει δηλαδή αρκετός χώρος στους χώρους κράτησης, αν τηρούνται οι κανόνες υγιεινής, αν υπάρχουν προγράμματα επανένταξης ώστε ολοκληρώνοντας την ποινή τους οι κρατούμενοι να μπορούν να επιστρέψουν σε μια ομαλή κοινωνική ζωή» εξηγεί η κα. Καμτσίδου.
Υπήρξε και διακοπή των αδειών των κρατουμένων προκειμένου να διασφαλιστεί η υγεία όλων.
γ.γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής
Σε ερώτηση που θέσαμε στη γενική γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής τον Ιούλιο του 2021 αναφορικά με τα μέτρα που ελήφθησαν στις φυλακές, μας απάντησαν ότι εντός των καταστημάτων δεν υπήρξε περιορισμός κίνησης παρά μόνο εφόσον υπήρχαν κρούσματα σε κάποιες πτέρυγες που έμπαιναν σε καραντίνα. «Υπήρξε διακοπή των επισκέψεων στις περιόδους όπου υπήρξε έξαρση της πανδημίας. Ομοίως υπήρξε και διακοπή των αδειών των κρατουμένων προκειμένου να διασφαλιστεί η υγεία όλων. Σε όλα τα καταστήματα Κράτησης δημιουργήθηκε το ηλεκτρονικό επισκεπτήριο. Δηλαδή ένας χώρος με ηλεκτρονικούς υπολογιστές όπου οι κρατούμενοι μπορούσαν να επικοινωνούν με εικόνα με τους οικείους τους. Το μέτρο επεκτάθηκε παντού και είχε ιδιαίτερη επιτυχία και ευεργετικά στοιχεία για όλους».
Για την κα. Καμτσίδου η ηλεκτρονική επικοινωνία δεν είναι πανάκεια. «Είναι αλήθεια ότι τα περισσότερα κράτη προσπάθησαν να υποκαταστήσουν αυτό το έλλειμα προσφέροντας στους κρατούμενους ηλεκτρονική επικοινωνία με τους οικείους τους. Αυτή όμως είναι δύσκολη, ιδιαίτερα στα πιο φτωχά κράτη, όπου οι οικογένειες είτε δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο, είτε δε γνωρίζουν τη χρήση της πλατφόρμας, του μέσου ηλεκτρονικής επικοινωνίας, είτε και τα δύο, οπότε αρκετοί κρατούμενοι βρέθηκαν αποκομμένοι από τις οικογένειές τους και με τον τρόπο αυτό βρέθηκαν σε πολύ δυσμενείς συνθήκες κράτησης» σημειώνει.
Ο Adriano Martufi, ο οποίος ερευνά τις συνθήκες των φυλακών στην Ευρώπη στο Πανεπιστήμιο του Leiden, εκτιμά ότι ένας πιθανός κίνδυνος είναι ότι οι φυλακές ενδεχομένως να επιχειρήσουν να χρησιμοποιήσουν βιντεοκλήσεις ως αντικατάσταση των προσωπικών επισκέψεων, μακροπρόθεσμα. «Έχουμε ενδείξεις ότι ορισμένες διοικήσεις φυλακών είπαν: “Λοιπόν, τώρα έχετε Skype, μπορείτε να ζήσετε με αυτό – δεν υπάρχει πραγματική ανάγκη να σας επιτρέπεται να συναντήσετε την οικογένειά σας ή τους δικηγόρους σας από κοντά»,, λέει ο Martufi. «Δεν γνωρίζουμε ακόμη πόσο συστημική είναι αυτή η αλλαγή, αλλά ο κίνδυνος είναι ότι μπορεί να παραμείνει μαζί μας ακόμα και μετά το τέλος της πανδημίας».
Η χαμένη ευκαιρία
Πέρα από τις βιντεοκλήσεις, η Catherine Heard δεν βλέπει να καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια για τον μετριασμό των επιπτώσεων των περιορισμών. «Δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι πραγματικά σημαντικό που έγινε», λέει. «Υπήρξε μια τεράστια χαμένη ευκαιρία, για παράδειγμα, να παρέχουμε υλικό ανάγνωσης, ηχογραφημένες πληροφορίες ή πρόσβαση σε διαδικτυακά μαθήματα. Υπήρχαν πολλά πράγματα που θα μπορούσαν να είχαν γίνει, θα έπρεπε να είχαν γίνει, αλλά δεν έγιναν».
Γεμάτα καταστήματα κράτησης, άδειες αγροτικές φυλακές
«Το κακό με αυτό είναι ότι απομονώθηκαν μεν πλήρως, αλλά στην ουσία δεν απομονώθηκαν γιατί οι ελληνικές φυλακές έχουν τεράστιο πρόβλημα υπερπληθυσμού, το οποίο ήρθε να βαρύνει ακόμα περισσότερο ένας νόμος της κυβέρνησης για τις αγροτικές φυλακές» σημειώνει ο κ. Πέτσας.
Πράγματι, ο νόμος 4760/2020 έφερε αλλαγές στη διαδικασία χορήγησης αδειών ενώ έβαλε «φρένο» και σε μεταγωγές κρατουμένων. Συγκεκριμένα με το άρθρο 3 αλλάζουν οι προϋποθέσεις που επιτρέπουν την μεταγωγή ενός κρατούμενου τόσο στις αγροτικές φυλακές, όσο και στην Κεντρική Αποθήκη Υλικού Φυλακών. Μερίδα του Τύπου χαρακτήρισε τον νόμο “φωτογραφικό” προκειμένου να μην επιτραπεί στον Δημήτρη Κουφοντίνα, καταδικασθέντα για συμμετοχή στην τρομοκρατική οργάνωση 17 Νοέμβρη, να παραμείνει στις Αγροτικές Φυλακές Κασσαβέτειας Βόλου. Ο νόμος όμως είχε και μία παράπλευρη συνέπεια. Εν μέσω πανδημίας άφησε τις αγροτικές φυλακές άδειες, και τα υπόλοιπα καταστήματα κράτησης υπερπλήρη. Το Ειδικό Αγροτικό Κατάστημα Κράτησης Κασσαβέτειας τον Ιανουάριο του 2022 είχε πληρότητα 31.8%, στην Αγιά Χανίων 30.3%, στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής 28.2% και στην Τίρυνθα Αργολίδας 13.9%. Την ίδια στιγμή στην πλειονότητα των καταστημάτων κράτησης της χώρας οι κρατούμενοι ήταν απομονωμένοι, ο ένας πάνω στον άλλο, στερούμενοι στοιχειώδη δικαιώματα και ποιότητα ζωής.
«Υπεύθυνο το υπ. Δικαιοσύνης»
Σε ερώτημα στη γ.γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής ως προς τη διαχείριση του υπερπληθυσμού των φυλακών, μας απάντησαν ότι «αναφορικά με τη μείωση του αριθμού των υποδίκων ή άλλοι τρόποι αποσυμφόρησης με μειώσεις ποινών κ.λπ., είναι ενέργειες που αφορούν στο υπ. Δικαιοσύνης και τις αρμόδιες αρχές.Η Γενική Γραμματεία προχώρησε σε μαζικές μεταγωγές από Καταστήματα Κράτησης με υπερπληθυσμό σε άλλες που είχαν θέσεις. Π.χ. πάνω από 1.000 βαρυποινίτες μετήχθησαν εκτάκτως από τις φυλακές υποδίκων Κορυδαλλού σε άλλες στην περιφέρεια. Ετσι ο Κορυδαλλός μετατράπηκε σε φυλακή αποκλειστικά για υπόδικους». Στη συνέχεια επισήμαναν πως στους σχεδιασμούς της Γενικής Γραμματείας είναι η κατασκευή και λειτουργία έξι νέων φυλακών.
Ο ένας πάνω στον άλλο
Οι συνθήκες κράτησης σε πολλά από τα καταστήματα κράτησης της Ελλάδας, δεν εξασφαλίζουν την ανθρώπινη διαβίωση, γεγονός που έχει διαπιστωθεί και σε παλαιότερη έκθεση του CPT το 2015. Η ανάλυση των στοιχείων για τις ελληνικές φυλακές δείχνουν ότι σε ορισμένα καταστήματα σε κάθε κρατούμενο αντιστοιχούν λιγότερα από 2 τμ προσωπικού ζωτικού χώρου συνολικά στο εμβαδόν της φυλακής. Συγκεκριμένα, στο ειδικό κατάστημα κράτησης νέων Βόλου το διάστημα από την αρχή της πανδημίας έως και την 1η Ιουλίου 2021, σε κάθε κρατούμενο αντιστοιχούσε περίπου 1.9 τμ ζωτικού, προσωπικού χώρου σε ολόκληρη τη φυλακή. Ακολουθεί η Τρίπολη με 2.1τμ και η Κως με 2.3 τμ. Σε 25 σωφρονιστικά καταστήματα από τα 34, κάθε κρατούμενος έχει ζωτικό χώρο κάτω από 4τμ. «Στις φυλακές Λάρισας τα κελιά είναι θάλαμοι 8 και 10 ατόμων, οπότε αν κάποιος νοσήσει, είναι πολύ λογικό σε ένα πολύ μικρό χώρο 15 τετραγωνικών μέτρων που είναι οι θάλαμοι, να νοσήσουν πιθανόν όλοι» μας λέει ο Σταθόπουλος. Σύμφωνα με τις συστάσεις της CPT κάθε κελί θα πρέπει να είναι κατ’ ελάχιστον 6 τ.μ. εάν φιλοξενεί έναν κρατούμενο, ενώ για κάθε επιπλέον κρατούμενο στο εμβαδόν του κελιού θα πρέπει να προστίθενται 4 τμ. Για παράδειγμα, σε ένα κελί 4 κρατούμενων, το ελάχιστο εμβαδόν θα πρέπει να είναι 18τμ. «Αυτός ο χώρος είναι σημαντικός όχι μόνο για τις περιόδους της πανδημίας, όπου είναι ούτως ή άλλως πολύ μικρός και δεν προστατεύει από τη διασπορά του ιού, αλλά και γενικότερα, διότι ο κάθε άνθρωπος ακόμα και μέσα στη φυλακή πρέπει να έχει ένα minimum ιδιωτικότητας ώστε να μπορεί να ζει όσο πιο καλά γίνεται. Όταν δεν έχεις αυτόν τον χώρο, και είσαι κάθε ώρα και στιγμή ορατός τους υπολοίπους, τότε παραβιάζονται στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα» εξηγεί ο κ. Πέτσας.
Η αλήθεια είναι ότι σε κάθε κρατούμενο αντιστοιχούν ακόμα λιγότερα τετραγωνικά μέτρα στη φυλακή. Η ακόμα πιο δυσάρεστη αλήθεια είναι πως ούτε η γ.γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής δεν γνωρίζει επακριβώς πόσα είναι τα κελιά στις φυλακές της χώρας, τι εμβαδόν έχουν και πόσοι κρατούμενοι κατοικούν κάθε κελί. Σε ερώτημα που απευθύναμε στη γ.γ. ανάφορικά με τον συνολικό αριθμό κελιών ανά κατάστημα κράτησης, μας απάντησαν: «Πήραμε το συνολικό εμβαδόν ανά ΚΚ και να το διαιρέσαμε με το 16 τ.μ που θα πρέπει να είναι κάθε κελί, δεδομένου ότι κάθε κρατούμενος θα πρέπει να έχει 4 τ.μ (βάσει των προδιαγραφών της CPT. Σας ενημερώνουμε ότι στο ερωτηματολόγιο SPACEI (σ.σ. Πρόκειται για την ετήσιες έκθεση με στατιστικά στοιχεία των σωφρονιστικών συστημάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης) έχουμε στείλει για τις 31/01/2020 σαν συνολικό αριθμό κελιών 2747 και είχαμε γράψει το εξής σχόλιο: Ο αριθμός των κελιών υπολογίστηκε με βάση τα ελάχιστα πρότυπα της CPT για την επιφάνεια ανά τρόφιμο 4 τμ)». Δηλαδή τα 2.747 κελιά δεν αντιστοιχούν σε πραγματικά δεδομένα. Στη συνέχεια της απάντησης μας σημείωσαν ότι εστάλη σχετικό έγγραφο στη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών, έτσι ώστε να λάβουμε επίσημη απάντηση για τον αριθμό των κελιών και θέσεων στα Καταστήματα κράτησης της Χώρας (σχετικό έγγραφό μας με αρ.Πρωτ.13019/23-07-2021) και να μας το προωθήσουν. Μέχρι τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο, δεν έχουμε λάβει απάντηση.
Στις φυλακές θεωρούμε τους ανθρώπους 50 ετών σαν να είναι ηλικιωμένοι
Αρκετοί κρατούμενοι έχουν πολλούς παράγοντες που τους θέτουν σε αυξημένο κίνδυνο για σοβαρή νόσο COVID-19, συμπεριλαμβανομένων καταστάσεων όπως ο HIV και ιστορικών καπνίσματος ή άλλων ναρκωτικών. Η περιθωριοποίηση, η φτώχεια και η ανεπαρκής πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη συχνά επιβαρύνουν αυτούς τους πληθυσμούς ακόμη και πριν από τη φυλάκιση, ενώ οι συνθήκες στις φυλακές συχνά επιδεινώνουν αυτούς τους παράγοντες, σύμφωνα με τον ΠΟΥ. «Στις φυλακές θεωρούμε τους ανθρώπους 50 ετών σαν να είναι ηλικιωμένοι, παρόλο που στα πλαίσια μίας κοινότητας δεν θα ήταν», λέει η Φιλίπα Άλβες ντα Κόστα, σύμβουλος δημόσιας υγείας για το Πρόγραμμα Υγείας στις Φυλακές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Το χρόνιο πρόβλημα των ελλείψεων γιατρών και νοσηλευτών στις φυλακές
Οι ελλείψεις σε ιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό στις ελληνικές φυλακές, καθιστούν τη διαχείρηση της πανδημίας εξαιρετικά επισφαλή. Ρωτήσαμε τον Βασίλη Δημάκη, κρατούμενο στις φυλακές Κορυδαλλού έαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας είχαν επαρκή πρόσβαση σε ιατρούς. «Υπήρχαν γιατροί αλλά ερχόντουσαν με περισσότερη φειδώ. Υπήρχε και η απαγόρευση των μετακινήσεων, και κάποιοι γιατροί χρησιμοποιούσαν αυτή την απαγόρευση για να έρχονται λιγότερες φορές. Όμως δεν είχαμε και δεν έχουμε μόνιμο γιατρό. Ορισμένα απογεύματα μπορεί να έχει έναν ορθοπεδικό γιατρό, έχει ωράριο 3μμ με 5μμ, μετά θα σηκωθεί να φύγει. Δεν μένει γιατρός εδώ πέρα, δεν έχουμε μόνιμο γιατρό το βράδυ εμείς εδώ. Δύο χιλιάδες άτομα που είμαστε δεν εξυπηρετούμεθα. Αν γίνει κάτι, υπάρχουν οι λεγόμενοι υπάλληλοι που δουλεύουν σαν τραυματιοφορείς. Παίρνουν τον άνθρωπο, αν προλάβει και τη γλιτώσει και τον πάνε στο νοσοκομείο». Όταν τον ρωτήσαμε τι συμβαίνει στη φυλακή όταν κάποιος νοσεί, μας είπε ότι όλοι οι νοσούντες είναι σε έναν χώρο χωρίς καμία απολύμανση, χωρίς καμιά φροντίδα. «Μπαίνει ο κόσμος μαζί, με ιικό φορτίο βαρύ, και συναγελάζονται όλοι μαζί. Το ίδιο συμβαίνει και με τον θάλαμο καραντίνας. Έχουν στη Δ’ πτέρυγα κελιά, τα οποία όταν έρχεται κάποιος απέξω, μένει μέρες στην καραντίνα και μετά μπαίνει στη φυλακή εδώ. Είναι όλοι μαζί, δεν υπάρχει κανένα πρωτόκολλο, άντε να κάνουν καμιά θερμομέτρηση, τα τελείως τυπικά».
Από συνεντεύξεις που κάναμε με φυλακισμένους αλλά και ανθρώπους που είτε εργάζονται στη φυλακή είτε έχουν γνώση του πώς λειτούργησαν οι φυλακές στην πανδημία, προκύπτει ότι σε πολλά καταστήματα ύποπτα κρούσματα έμπαιναν σε καραντίνα μαζί με κρατούμενους που ήταν σε προληπτική καραντίνα (π.χ. μετά από μεταγωγή).
Η έλλειψη χώρων και ο συνωστισμός οδήγησε στην κατακλυσμιαία διασπορά του ιού σε φυλακές όπως τα Διαβατά ή και τα Ιωάννινα, μία φυλακή 66 θέσεων που ενώ στις αρχή της πανδημίας δεν είχαν κανένα κρούσμα, στις 7 Ιουλίου έφτασε τα 49 ή τα 392 ανά 1000 κρατούμενους (σ.σ. η αναγωγή ανά 1000 κρατούμενους διευκολύνει τη σύγκριση μεταξύ φυλακών).
Διπλάσια η διασπορά εντός των φυλακών σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό
Στην Ελλάδα υπήρξε μεγαλύτερη διασπορά εντός των φυλακών σε σύγκριση με την υπόλοιπη χώρα. Έως τις 2 Ιουλίου, το 7.9% του συνόλου των κρατουμένων είχαν μολυνθεί με τον ιό ενώ αντίστοιχα το 4.1% του γενικού πληθυσμού της χώρας μολύνθηκε με τον ιό. Αυτό σημαίνει ότι η διασπορά εντός των φυλακών ήταν 1.9 φορές μεγαλύτερη απ’ ότι εκτός φυλακών.
Το ίδιο ισχύει για Βόρεια Ιρλανδία, Ιταλία, Αγγλία και Ουαλία, Σλοβενία, Βέλγιο και Καταλονία. Αντίθετα εντός των φυλακών υπήρξε μικρότερη διασπορά της νόσου (συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό) σε Ουγκαρία, Αυστρία, Ισπανία (εκτός Καταλονίας), Ιρλανδία, Ελβετία, Αλβανία, Γερμανία και Σκωτία.
Εάν εξετάσουμε τους θανάτους στις φυλακές, τότε σε όλες τις χώρες φαίνεται ότι υπήρξαν λιγότεροι θάνατοι εντός των φυλακών σε σχέση με το τι συνέβη εκτός των σωφρονιστικών συστημάτων. Το ίδιο ισχύει και για τη θνητότητα εντός των φυλακών, με μόνη τη Βουλγαρία να έχει υψηλότερη θνητότητα εντός των σωφρονιστικών καταστημάτων, συγκριτικά με τη θνητότητα στον γενικό πληθυσμό.
Συνολικά σε 13 περιοχές της Ελλάδας, η διασπορά μέσα στις φυλακές ήταν υψηλότερη σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό και σε 9 περιοχές μικρότερη. Ιωάννινα και Πάτρα φαίνεται πως είχαν πολύ περισσότερα κρούσματα στις φυλακές συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό εκτός φυλακών. Στα Ιωάννινα εκτιμάται ότι σχεδόν 4 στους 10 κρατούμενους μολύνθηκαν με τον ιό (39,2%) ενώ μόλις το 3% του πληθυσμού της περιφερειακής ενότητας Ιωαννίνων είχαν κολλήσει τον ιό (13 φορές περισσότερα τα κρούσματα στις φυλακές σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό της περιοχής). Στην Πάτρα τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 33.9% έναντι 3.8% στον γενικό πληθυσμό δηλαδή στις 8.9 φορές περισσότερα κρούσματα.
Θεωρητικά θα περίμενε κανείς οι μολύνσεις στις φυλακές να είναι αντίστοιχες ή και λίγο παρπάνω από τον γενικό πληθυσμό της περιοχής. Για παράδειγμα, στα Χανιά, 1.9% των φυλακισμένων και 1.9% του γενικού πληθυσμού είναι επιβεβαιωμένα κρούσματα. Στο Ηράκλειο και στα Γρεβενά, επίσης το ίδιο ποσοστό των φυλακισμένων και του γενικού πληθυσμού διαγνώσθηκαν με COVID-19 (2.1 και 3.9% αντίστοιχα).
Κρούσματα ανά κατάστημα κράτησης
Ιωάννινα και Πάτρα εμφάνισαν πάνω από 300 κρούσματα ανά 1000 κρατούμενους (392 και 339 αντίστοιχα), το διάστημα 1η Μαρτίου 2020 έως 1η Ιουλίου 2021. Ακολουθεί η Λάρισα (278) και το ειδικό κέντρο υγείας κρατουμένων κορυδαλλού (272), στο οποίο εκτιμάμε ότι καταγράφονται κρούσματα που έχουν μεταφερθεί εκεί από τις άλλες πτέρυγες.
Στα τρία πρώτα καταστήματα, εκτιμάται ότι η πληρότητα κατά τη διάρκεια της πανδημίας ήταν σταθερά άνω του 100%, με τα Ιωάννινα να είναι σχεδόν διπλάσιοι οι κρατούμενοι από τις θέσεις που προβλέπονται, στην Πάτρα 137% και στη Λάρισα 129%.
Πάτρα, Λάρισα και θεσσαλονίκη είχαν και τα περισσότερα κρούσματα σε απόλυτους αριθμούς (208, 200, 106).
Το πρόβλημα με τα δεδομένα των θανάτων
Η Ελλάδα έχει τον 5ο υψηλότερο ρυθμό θνητότητας από COVID-19 με Κόσοβο, Βουλγαρία, Ουγγαρία και Κροατία να προηγούνται. Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα έως τις 2 Ιουλίου 2021 είχαμε συνολικά 870 κρούσματα και 5 επιβεβαιωμένους θανάτους, με τη θνητότητα (πόσοι από τους επιβεβαιωμένους ασθενείς με COVID-19, κατέληξαν) να υπολογίζεται στο 0.6%. H θνητότητα μειώνεται στο 0.43% τον Νοέμβριο του 2021 (8 θάνατοι στα 1876 κρούσματα) και 0.4% τον Φεβρουάριο 2022 (14 θάνατοι στα 3541 κρούσματα). Στο παρακάτω γράφημα χρησιμοποιούμε τα δεδομένα του Ιουλίου 2021 ώστε να είναι συγκρίσιμα με τις υπόλοιπες χώρες.
Το ποσοστό θνητότητας είναι περίπου 5% στις χώρες σε Κόσοβο, Ουγγαρία και Βουλγαρία, αλλά στην πλειονότητα των χωρών κυμαίνεται κάτω του 0,1% ενώ πολλές χώρες αναφέρουν ότι δεν είχαν θανάτους από την COVID-19 μεταξύ των κρατουμένων. Αυτά τα ποσοστά είναι χαμηλά εάν τα συγκρίνει με τη θνητότητα στον γενικό πληθυσμό. Για παράδειγμα στην Ελλάδα έως τις 2 Ιουλίου 2021, το 3% των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων από COVID-19, κατέληξαν από COVID-19. Αντίθετα μέσα στις φυλακές καταγράφεται ότι μόλις το 0.6% των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων κατέληξαν, παρά το γεγονός ότι οι Ελληνικές φυλακές είναι υπερπλήρεις (άρα μεταδίδεται πιο εύκολα ο ιός), ο πληθυσμός είναι ταλαιπωρημένος, δεν έχουν μόνιμους γιατρούς ή σύμφωνα με καταγγελίες δεν προσφέρουν έγκαιρη περίθαλψη στους κρατούμενους. Αυτό αποτελεί σημαίνει ότι ενδεχομένως η καταγραφή των δεδομένων είναι ελλιπής.
«Η COVID θα έπρεπε να είναι μια αφύπνιση για να επενδύσουμε σε καλύτερες συνθήκες στις φυλακές και να μειώσουμε τη χρήση της επιβολής της φυλάκισης», λέει η Catherine Heard. Για να ακουστεί αυτό το σήμα αφύπνισης, το δημόσιο συμφέρον και η πολιτική βούληση είναι ζωτικής σημασίας. «Ήρθε η ώρα να επανεξετάσουμε την αντίληψή μας για τους κρατούμενους ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας», λέει ο Martufi. «Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε σε κανέναν να μείνει πίσω. Θα είναι χειρότερα για όλους».
«Είμαι σε ένα κελί που προορίζεται για πέντε άτομα — τώρα είμαστε οκτώ. Είναι αδύνατο να διατηρήσουμε απόσταση», είπε ένα άτομο σε απεργία πείνας σε ένα κροατικό ειδησεογραφικό πρακτορείο κατά την έναρξη της πανδημίας τον Μάρτιο του 2020. «Δεν μπορούμε να δούμε τις γυναίκες και τα παιδιά μας και, Θεός φυλάξοι, ίσως κάποιοι από εμάς να μην τους δούμε ποτέ πάλι. Πρακτικά νιώθουμε σαν θανατοποινίτες, που περιμένουμε τον κορωνοϊό να μπει στη φυλακή».
Στο πλαίσιο της έρευνας, για τα παραπάνω ζητήματα διαχείρισης της πανδημίας στις ελληνικές φυλακές απευθύναμε και αίτημα για συνέντευξη με την Γενική Γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής, κα Σοφία Νικολάου, όταν ακόμη βρισκόταν στη θέση αυτή. Η κα Νικολάου αρνήθηκε να μας την παραχωρήσει.
*Το δεύτερο μέρος της έρευνα θα εξετάσει τι συνέβη στις ελληνικές φυλακές κατά τη διάρκεια του τέταρτου κύματος της πανδημίας.
Το κύριο κείμενο που περιγράφει τι συνέβει κατά τη διάρκεια της πανδημίας στις Ευρωπαϊκές φυλακές, μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.
Το έργο είναι μια συνεργασία στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Δημοσιογραφίας Δεδομένων
Υπεύθυνος έργου: Deutsche Welle
Συνεργάτες: Alternatives Economiques, Civio, El Confidencial, EURologus, Il Sole24Ore, iMEdD, MIIR, OBC Transeuropa, Openpolis, Pod črto, VoxEurop
Το ερευνητικό πρότζεκτ διενεργήθηκε σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Δημοσιογραφίας Δεδομένων.
Έρευνα και ανάπτυξη γραφημάτων: Θανάσης Τρομπούκης (iMEdD Lab)
Έρευνα: Νίκος Μορφονιός, Ιωάννα Λουλούδη (MIIR)
Συμπληρωματικό ρεπορτάζ: Κέλλυ Κική (iMEdD Lab)
Η ανάπτυξη των γραφημάτων έγινε από το iMEdD Lab και διατίθενται με άδεια χρήσης Creative Commons. Συνεπώς, είναι διαθέσιμα για δημόσια χρήση με αναφορά στην πηγή. Η ενσωμάτωση ενός γραφήματος του iMEdD Lab σε μια ιστοσελίδα ή άρθρο δεν σημαίνει οτι το iMEdD Lab προσυπογράφει το περιεχόμενο της σελίδας ή του άρθρου.
