Μετά την αιφνιδιαστική απόφαση του Μαρκ Ζούκερμπεργκ να καταργήσει το ανεξάρτητο factchecking στις ΗΠΑ, το iMEdD αναζητά τις ευρωπαϊκές αντιδράσεις στη νέα πραγματικότητα του Facebook.
Ανησυχητική χαρακτηρίζουν τη σύνδεση του factchecking με τη λογοκρισία οι Ευρωπαίοι factcheckers. Μιλώντας στο iMEdD o αναπληρωτής διευθυντής του ισπανικού δημοσιογραφικού οργανισμού Maldita, Carlos Hernández-Echevarría, που συνεργάζεται με τη Meta ως ανεξάρτητος factchecker, υποστηρίζει ότι οι πρόσφατες δηλώσεις του Μαρκ Ζούκερμπεργκ, στις οποίες χαρακτήρισε τους επαληθευτές γεγονότων «πολιτικά προκατειλημμένους» και υπόλογους για την απώλεια εμπιστοσύνης του κοινού, διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα.
«Ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ μπορεί να διαχειρίζεται την εταιρεία του όπως θέλει. Όμως, δεν μπορώ να ανεχτώ να χαρακτηρίζει τη δουλειά μας ως λογοκρισία. Και όχι επειδή προσβάλλεται το φιλότιμό μου, αλλά γιατί απλώς ψεύδεται».
Σε ένα πεντάλεπτο βίντεο με τίτλο «Περισσότερος λόγος και λιγότερα λάθη», ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ ανακοίνωσε στις 7 Ιανουαρίου ότι σκοπεύει να καταργήσει το πρόγραμμα εξωτερικού factchecking της Meta στις ΗΠΑ και να το αντικαταστήσει με το μοντέλο των Community Notes. Επικαλούμενος ζητήματα όπως η ελευθερία της έκφρασης και αναφερόμενος στις πρόσφατες αμερικανικές εκλογές ως «πολιτιστικό σημείο καμπής», ο 41χρονος CEO ανακοίνωσε την παύση του μοντέλου factchecking που η εταιρεία του χρησιμοποιούσε από το 2016 με σκοπό την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.
Η Meta τερματίζει τη συνεργασία της με fact-checkers στην Αμερική
Η Meta θα τερματίσει την οκταετή συνεργασία της με ανεξάρτητους Αμερικανούς δημοσιογράφους και θα υιοθετήσει ένα μοντέλο παρόμοιο με τις Κοινοτικές Σημειώσεις του X.
Το πρόγραμμα factchecking της Meta
Η συνεργασία του Maldita με το πρόγραμμα factchecking της Meta ξεκίνησε το 2019. Έξι χρόνια μετά, o Carlos Hernández-Echevarría δηλώνει πως το πρόγραμμα δημιουργήθηκε με σκοπό να εγγυηθεί την ελευθερία της έκφρασης και να κάνει ακριβώς τα αντίθετα από όσα περιέγραψε ο Ζούκερμπεργκ. Σύμφωνα με τον ίδιο, αυτό που ήθελαν οι fact checkers δεν ήταν να αφαιρέσουν πληροφορίες, αλλά αντιθέτως να προσθέσουν περισσότερο περιεχόμενο και να δώσουν περισσότερα εργαλεία στους χρήστες.
Από πλευράς του, το European Fact-Checking Standards Network (EFCSN) σε ανακοίνωσή του καταδίκασε τις δηλώσεις του CEO της Meta που «συνδέουν το factchecking με τη λογοκρισία». «Η απότομη αλλαγή του τρόπου με τον οποίο η Meta αναφέρεται στο factchecking, από επιτυχημένο εγχείρημα, όπως είχε προβληθεί, σε λογοκρισία, είναι ανησυχητική», δήλωσε στο iMEdD ο Stephan Mündges, Συντονιστής του EFCSN.
Ο Carlos Hernández-Echevarría θεωρεί ότι πρέπει να γίνει μια σημαντική διάκριση στην όλη συζήτηση γύρω από το factchecking. Υποστηρίζει ότι οι factcheckers ποτέ δεν ήθελαν να έχουν δικαιοδοσία διαγραφής περιεχομένου στο Facebook.
«Δεν είναι μόνο ότι δεν το κάναμε, αλλά πιέζαμε όλες τις μεγάλες πλατφόρμες να μη χρησιμοποιούν τη διαγραφή του περιεχομένου ως τρόπο καταπολέμησης της παραπληροφόρησης».
«Ούτε μπορούσαμε, ούτε ποτέ θα δεχόμασταν να επιβάλουμε λογοκρισία. Αυτό είναι το πρόβλημα, ότι ο κύριος Ζούκερμπεργκ διαστρεβλώνει όσα κάναμε για το πρόγραμμα του Facebook», προσθέτει ο ίδιος.
Η Meta ξεκίνησε το πρόγραμμα fact-checking της το 2016-τότε ακόμα ως Facebook μόνο-, μετά τις εκλογές στις ΗΠΑ, με σκοπό την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης στην πλατφόρμα.
«Το Facebook ήταν τότε ένας βούρκος παραπληροφόρησης και χειραγώγησης», σχολιάζει ο Carlos Hernández-Echevarría. Έτσι, η εταιρεία αποφάσισε να αναθέσει το factchecking σε επαγγελματικούς οργανισμούς με υψηλά στάνταρ και ικανότητες, σε χώρες όπου ήδη είχε παρουσία.
Το έργο των factcheckers στο πλαίσιο του προγράμματος της Meta ήταν να δίνουν στους χρήστες διασταυρωμένα στοιχεία για την ακρίβεια του περιεχομένου που έβλεπαν.
«Βάζαμε τα πραγματικά στοιχεία στην οθόνη του χρήστη. Από εκεί και πέρα ήταν δική του επιλογή το αν θα μοιραστεί ή θα αλληλοεπιδράσει με το συγκεκριμένο περιεχόμενο», σημειώνει ο Ισπανός δημοσιογράφος.
Επικαλούμενος στοιχεία για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ο αναπληρωτής διευθυντής του Maldita σημειώνει πως το 37% όσων χρηστών έλαβαν ειδοποίηση για περιεχόμενο που σχετίζεται με παραπληροφόρηση, αποφάσισαν τελικά να μην το κοινοποιήσουν.
«Ας πούμε ότι ένας χρήστης πάει να κοινοποιήσει περιεχόμενο στο Facebook και του έρχεται μια ειδοποίηση ότι αυτό έχει χαρακτηριστεί ως ψευδές π.χ. από το Maldita. Με βάση στοιχεία για την Ε.Ε., το 37% όσων ήταν έτοιμοι να το κοινοποιήσουν, τελικά δεν το έκαναν μετά από αυτήν την ειδοποίηση. Όμως, αν ήθελαν να το κοινοποιήσουν παρόλα αυτά, ήταν ελεύθεροι να το κάνουν», εξηγεί στο iMEdD.
Στο 3% τα λάθη των factcheckers
Σε ένα σημείο του βίντεο της 7ης Ιανουαρίου, ο CEO της Meta ανέφερε πως οι factcheckers πλέον κάνουν «πολλά λάθη, πολύ συχνά». Ο Carlos Hernández-Echevarría μας παρουσίασε σχετικά στοιχεία για την Ε.Ε. Στην Αναφορά Διαφάνειας της Meta προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Σεπτέμβριο του 2024 για το Facebook, η εταιρεία αναφέρει ότι την περίοδο Απριλίου-Σεπτεμβρίου 2024 έλαβε 172.780 παράπονα χρηστών για λανθασμένο «υποβιβασμό» και «μειωμένη ορατότητα» του περιεχομένου τους ύστερα από factchecking. Μετά από εξέταση, υπήρξε άρση του «υποβιβασμού» σε 5.440 από αυτές τις περιπτώσεις.
«Αυτό σημαίνει ότι οι factcheckers έκαναν λάθος σε ένα περίπου 3,15% των περιπτώσεων. Σε άλλες κατηγορίες, τις οποίες έχουν αναλάβει διαχειριστές περιεχομένου ή αυτόματα συστήματα, τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 60-90%».
Χαρακτηριστικά, σύμφωνα με την Αναφορά, «υποβιβασμοί» περιεχομένου που αφορούν bullying ανακλήθηκαν από την εταιρεία σε ποσοστό 92%, ενώ για περιπτώσεις ρητορικής μίσους σε ποσοστό περίπου 62%.
Η επόμενη ημέρα
Το πρόγραμμα του εξωτερικού factchecking θα αντικαταστήσει στις ΗΠΑ το μοντέλο των Community Notes, το οποίο έχει ήδη υιοθετήσει η πλατφόρμα X, του Elon Musk. Σχετικά με αυτό, ο Carlos Hernández-Echevarría πιστεύει ότι παρόλο που το μοντέλο έχει κάποια θετικά στοιχεία, χρειάζεται καλύτερη εφαρμογή από ό,τι έχουμε δει έως σήμερα στο παράδειγμα του X, το οποίο όπως χαρακτηριστικά αναφέρει έχει «πολύ σημαντικά κενά».
Σήμερα το πρόγραμμα του factchecking της Meta περιλαμβάνει περισσότερους από 80 οργανισμούς σε περισσότερες από 60 γλώσσες παγκοσμίως, ενώ λειτουργεί, σύμφωνα με την ίδια την εταιρεία, σε 119 χώρες.
Στο βίντεο-ανακοίνωσή του, ο Ζούκερμπεργκ άφησε να εννοηθεί ότι παρόμοιες αλλαγές ίσως συμβούν και πέρα από τις ΗΠΑ στο μέλλον. Για την Ευρώπη, ανέφερε πως έχει «θεσμοποιήσει τη λογοκρισία», αναφερόμενος στους αυστηρούς σχετικούς νόμους, ενώ δήλωσε πως θα δουλέψει σε συνεργασία με τον Πρόεδρο Τραμπ για να καταπολεμήσει τη λογοκρισία και σε άλλα μέρη του κόσμου.
Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δήλωσε ότι εάν η Meta επιχειρήσει κάτι αντίστοιχο στην Ε.Ε., θα πρέπει πρώτα να υποβάλει μια «αξιολόγηση κινδύνου» στην Επιτροπή, ενώ σε άλλη περίπτωση, εκπρόσωπος της Επιτροπής αρνήθηκε κάθε ισχυρισμό περί λογοκρισίας.
Ο Συντονιστής του EFCSN, Stephan Mündges, σημειώνει ότι η Ε.Ε. «δεν πρέπει να αποθαρρυνθεί από τις προσπάθειές της να καταπολεμήσει την παραπληροφόρηση» και πως πρέπει να «επιμείνει στην επιβολή των δικών της νόμων».
«Οι Ευρωπαίοι fact-checkers θα συνεχίσουν τη σημαντική δουλειά τους και το EFCSN θα υποστηρίζει ολόκληρη την κοινότητα του fact-checking σε κάθε μελλοντική αλλαγή», προσθέτει ο ίδιος.
Τι πιστεύει ο ίδιος ο Carlos Hernández-Echevarría;
«Tο πρόγραμμα είναι πολύ χρήσιμο. Θα συνεχιστεί στο μέλλον; Θα μπορέσει η Meta να ευθυγραμμιστεί με τους κανονισμούς της Ε.Ε. αν αποφασίσει να συνεχίσει χωρίς τους factcheckers; Μένει να το δούμε…».
