Bίαιες εξαφανίσεις, πυροβολισμοί, εκτελέσεις, αρπαγές ομήρων – από την ημέρα που η Ρωσία εξαπέλυσε γενικευμένη επίθεση στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022, δημοσιογράφοι, τόσο Ουκρανοί όσο και ξένοι, έχουν βρεθεί στο στόχαστρο, καθώς καλύπτουν τον πόλεμο. Οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF) καταγράφουν τρία χρόνια βίας εναντίον των εργαζομένων στα μέσα ενημέρωσης και αποτίνουν φόρο τιμής στο θάρρος εκείνων που, παρά τους κινδύνους, συνεχίζουν να ενημερώνουν το κοινό.
Φωτογραφία: O Thibaut Bruttin, γενικός διευθυντής των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF), μιλάει κατά τη διάρκεια εκδήλωσης διαμαρτυρίας στην πλατεία Republique στο Παρίσι στις 20 Φεβρουαρίου 2025. Κατά τη διαμαρτυρία, τοποθετήθηκαν 20 φέρετρα μπροστά από το άγαλμα της Δημοκρατίας συμβολίζοντας τη δημοσιογράφο Victoria Roshchyna, η οποία πέθανε σε ρωσική φυλακή, και άλλους 19 Ουκρανούς δημοσιογράφους που εξακολουθούν να κρατούνται στη Ρωσία. Πηγή: EPA/Yoan Valat
Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε από τους RSF στις 18 Φεβρουαρίου 2025 και αναδημοσιεύεται από το iMEdD με άδεια. Για την αναδημοσίευση απαιτείται άδεια από τον εκδότη. Διαβάστε το πρωτότυπο άρθρο.
Το να καλύπτεις τον πόλεμο στην Ουκρανία σημαίνει να ρισκάρεις τη ζωή σου. Δημοσιογράφοι σκοτώνονται, τραυματίζονται, κρατούνται όμηροι, φυλακίζονται ή αγνοούνται. Από την έναρξη της εισβολής στις 24 Φεβρουαρίου, οι RSF έχουν καταγράψει σχεδόν 150 περιπτώσεις δημοσιογράφων που έπεσαν θύματα ρωσικών επιθέσεων εν ώρα εργασίας, σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε ο οργανισμός σε συνεργασία με τον ουκρανικό εταίρο του, το Ινστιτούτο Μαζικής Ενημέρωσης (Institute of Mass Information, IMI). Μόνο το 2024, δύο δημοσιογράφοι έχασαν τη ζωή τους, 18 εξακολουθούν να κρατούνται αυθαίρετα από τις ρωσικές αρχές, ενώ μία δημοσιογράφος παραμένει αγνοούμενη. Οι RSF χαιρετίζουν το θάρρος των Ουκρανών και ξένων δημοσιογράφων που, παρά τον κίνδυνο, συνεχίζουν το έργο τους».
Pauline Maufrais
Περιφερειακή υπεύθυνη των RSF για την Ουκρανία
Μοιράζοντας εφημερίδες στην πρώτη γραμμή του πολέμου
Η ιστορία του Vasyl Miroshnik, εκδότη και δημοσιογράφου, ο οποίος διανέμει την εφημερίδα του σε κάποια από τα πιο απομακρυσμένα χωριά του ουκρανικού μετώπου.
Από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, χιλιάδες δημοσιογράφοι έχουν καλύψει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, παρά τους μεγάλους κινδύνους από τα αδιάκριτα ρωσικά πλήγματα και τις στοχευμένες επιθέσεις εναντίον δημοσιογράφων και πολιτικών υποδομών. Οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα καταγράφουν τα τρία χρόνια βίας κατά των επαγγελματιών του Τύπου:
13 δημοσιογράφοι νεκροί από ρωσικά πυρά
Το 2024, δύο επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης έχασαν τη ζωή τους ενώ κάλυπταν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό των δημοσιογράφων που έχουν σκοτωθεί από το 2022 σε 13. Από αυτούς, οι 12 έχασαν τη ζωή τους σε ουκρανικό έδαφος. Ο Ryan Evans, σύμβουλος ασφαλείας του βρετανικού πρακτορείου ειδήσεων Reuters, σκοτώθηκε στις 24 Αυγούστου 2024 σε βομβιστική επίθεση στο ξενοδοχείο όπου διέμενε στο Κραματόρσκ, μια πόλη στην ανατολική Ουκρανία. Λιγότερο από δύο μήνες αργότερα, στις 10 Οκτωβρίου, η οικογένεια της Ουκρανής ανεξάρτητης δημοσιογράφου Victoria Roshchyna έλαβε επίσημη ειδοποίηση από τις ρωσικές αρχές για τον θάνατό της. Η Roshchyna κρατούνταν από τον Αύγουστο του 2023 και πιστεύεται ότι πέθανε στις 19 Σεπτεμβρίου 2024. Η Μόσχα αρνείται τόσο να αποκαλύψει τις συνθήκες του θανάτου της όσο και να επιστρέψει τη σορό της στους συγγενείς της.
Τουλάχιστον 47 δημοσιογράφοι τραυματίστηκαν
Οι RSF έχουν καταγράψει τουλάχιστον 47 τραυματισμούς Ουκρανών και ξένων δημοσιογράφων εν ώρα εργασίας, που προκλήθηκαν από επιθέσεις των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων. Η πρωτεύουσα Κίεβο και οι ανατολικές περιοχές Ντονέτσκ, Χάρκοβο και Λουχάνσκ αποτελούν ιδιαίτερα επικίνδυνες ζώνες για τους εργαζόμενους στα ΜΜΕ. Πολλοί δημοσιογράφοι έχουν στοχοποιηθεί σκόπιμα ή έχουν δεχθεί πυρά ενώ εργάζονταν σε αίθουσες σύνταξης ή άλλους χώρους όπου συχνάζουν δημοσιογράφοι, όπως ξενοδοχεία. Ορισμένοι έχουν πέσει θύματα διπλών χτυπημάτων – μιας ιδιαίτερα φονικής τακτικής, κατά την οποία βομβαρδίζεται μια τοποθεσία για δεύτερη φορά, βάζοντας στο στόχαστρο όσους σπεύδουν να καλύψουν τις συνέπειες της πρώτης επίθεσης.
18 Ουκρανοί δημοσιογράφοι υπό ρωσική κράτηση
Δεκαοκτώ Ουκρανοί δημοσιογράφοι βρίσκονται σήμερα υπό ρωσική κράτηση, έχοντας συλληφθεί κυρίως στα κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη, λόγω της άρνησής τους να συνεργαστούν με τις ρωσικές αρχές. Εννέα από αυτούς έχουν καταδικαστεί από ρωσικά δικαστήρια με ψευδείς κατηγορίες για «τρομοκρατία» ή «κατασκοπεία». Κρατούνται κάτω από απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες, μερικές φορές χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Ουκρανία, χωρίς πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη, ακόμα και αν αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως η Iryna Danilovych, μια Ουκρανή δημοσιογράφος από την Κριμαία που συνελήφθη τον Απρίλιο του 2022.
Μία δημοσιογράφος αγνοείται
Μία Ουκρανή δημοσιογράφος παραμένει αγνοούμενη. Η Zhanna Kyselova, αρχισυντάκτρια της τοπικής εφημερίδας Kakhovska Zorya – η οποία έκλεισε μετά την εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου 2022 – συνελήφθη από τις ρωσικές δυνάμεις κατοχής στις 27 Ιουνίου 2024 στο σπίτι της στην Κάκοκβκα, μια πόλη στην περιοχή της Χερσώνας. Έκτοτε, δεν υπάρχει καμία πληροφορία για την τύχη της, ενώ η Μόσχα αρνείται να αποκαλύψει που κρατείται.
23 χτυπήματα σε τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς
Στο πλαίσιο μιας ευρύτερης στρατηγικής για τη φίμωση της ανεξάρτητης ειδησεογραφίας, οι ρωσικές δυνάμεις έχουν στοχοποιήσει τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς. Από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, η RSF έχει καταγράψει 23 χτυπήματα σε ουκρανικούς τηλεοπτικούς σταθμούς. Κάποιοι, όπως ο πύργος στο Χάρκοβο στη βορειοανατολική Ουκρανία, έχουν χτυπηθεί πολλές φορές. Οι RSF έχουν προσφύγει στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ), καταγγέλλοντας τους βομβαρδισμούς υποδομών ενημέρωσης ως εγκλήματα πολέμου.
329 μέσα ενημέρωσης έχουν κλείσει
Από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, 329 ουκρανικά μέσα ενημέρωσης έχουν διακόψει τη λειτουργία τους σύμφωνα με το Ινστιτούτο Μαζικής Ενημέρωσης (IMI), εταίρο των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF) στην Ουκρανία. Οι λόγοι είναι πολλοί: η κατάρρευση της διαφημιστικής αγοράς, οι ελλείψεις προσωπικού λόγω επιστράτευσης και εξορίας, καθώς και οι καταστροφές που έχουν προκληθεί από τους βομβαρδισμούς και τη ρωσική κατοχή. Η κατάσταση έχει επιδεινωθεί περαιτέρω μετά την πρόσφατη απόφαση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να αναστείλει τη διεθνή βοήθεια των ΗΠΑ μέσω της Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης των Ηνωμένων Πολιτειών (USAID). Τα περισσότερα ουκρανικά μέσα ενημέρωσης εξαρτώνται από τη διεθνή χρηματοδότηση – κυρίως από την USAID – και χρειάζονται μακροπρόθεσμη οικονομική στήριξη για να συνεχίσουν τη λειτουργία τους. Το ζήτημα αυτό αναδεικνύεται και στην έκθεση των RSF με τίτλο «From Resilience to Recovery: Securing the Future of Ukrainian Media» (Από την Ανθεκτικότητα στην Ανάκαμψη: Διασφάλιση του μέλλοντος των ουκρανικών μέσων ενημέρωσης).
Οι RSF στηρίζουν τους δημοσιογράφους στην Ουκρανία μέσω του Κέντρου Ελευθερίας του Τύπου στο Κίεβο και επιχορηγήσεων σε δημοσιογράφους και μέσα ενημέρωσης. Από τις 24 Φεβρουαρίου2022, σε συνεργασία με ουκρανικούς οργανισμούς όπως το IMI, έχει προσφέρει βοήθεια σε περισσότερους από 1.900 δημοσιογράφους και 270 μέσα ενημέρωσης.
Στην κατάταξη του Παγκόσμιου Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου για το 2024, η Ουκρανία βρίσκεται στην 61η θέση από τις 180 χώρες που εξετάστηκαν, ενώ η Ρωσία κατατάσσεται στην 162η θέση.
Μετάφραση: Ανατολή Σταυρουλοπούλου
