Ο πολιτικός λόγος στη μέση της νέας προεκλογικής περιόδου

Το πρώτο μισό της τρέχουσας προεκλογικής περιόδου έχει ήδη περάσει και οι πολιτικοί αρχηγοί εντείνουν τη δραστηριότητά τους με επισκέψεις και ομιλίες σε όλη τη χώρα. Η πρώτη εβδομάδα ήταν ένα διάστημα χαμηλής κινητοποίησης και αυτό έχει πια αλλάξει, με περισσότερες ομιλίες να λαμβάνουν χώρα κατά τη δεύτερη εβδομάδα.

Το συναισθηματικό πρόσημο των προεκλογικών ομιλιών του Κυριάκου Μητσοτάκη παραμένει σαφώς θετικό -και ενίοτε θετικότερο από τη γενική εικόνα της προηγούμενης προεκλογικής περιόδου. Σε αυτό μπορούμε εύλογα να υποθέσουμε πως συμβάλλει και η ευρεία νίκη που καταγράφηκε στις προηγούμενες εκλογές. Στο ουδέτερο φάσμα εντοπίστηκαν όλες οι ομιλίες του Αλέξη Τσίπρα και του Νίκου Ανδρουλάκη. Παρόμοια είναι η εικόνα και για τον Δημήτρη Κουτσούμπα, με εξαίρεση τη θεματική του ομιλία για το περιβάλλον, όπου πέρασε στο αρνητικό φάσμα πιθανότατα λόγω της έντονης κριτικής στην κυρίαρχη πολιτική για το περιβάλλον και την πράσινη μετάβαση. Σταθερά, οι ομιλίες του Κυριάκου Βελόπουλου κατασκευάζουν ένα αρνητικό συναισθηματικό περιβάλλον.

Καθόλου χρήση λαϊκιστικού λόγου από τον Αλέξη Τσίπρα σε αυτήν την προεκλογική περίοδο – Μειωμένη η πόλωση στον λόγο Ανδρουλάκη

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης επιδεικνύει ιδιαίτερη συνέπεια ως προς τη στρατηγική του λόγου του και σε σχέση με τους δείκτες της πόλωσης και του λαϊκισμού: και στις δυο διαστάσεις δεν παρατηρούνται κλιμακώσεις καθ’ όλη αυτήν την περίοδο. Από την άλλη, η σημαντική διαφοροποίηση στον λόγο του Αλέξη Τσίπρα, σε σύγκριση με την προηγούμενη προεκλογική περίοδο, είναι η πολύ σημαντική μείωση των σχημάτων λαϊκιστικού λόγου.  Μπορούμε να πούμε πια ότι, στη διάρκεια της δεύτερης περιόδου, δεν παρατηρείται καθόλου η χρήση λαϊκιστικού λόγου που να χρήζει κάποιας περαιτέρω ανάλυσης. Η χρήση πολωτικών σχημάτων είναι και αυτή μειωμένη σε σχέση με την προηγούμενη προεκλογική περίοδο αλλά όχι σε βαθμό αντίστοιχο με τα λαϊκιστικά σχήματα. Η σύγκριση των δυο προεκλογικών περιόδων δείχνει μειωμένη χρήση πόλωσης και από τον Νίκο Ανδρουλάκη. Η μόνη ομιλία της δεύτερης περιόδου που παρουσιάζει στιγμές πόλωσης είναι αυτή στον Βόλο. Ως προς τον λαϊκισμό, η χρήση τέτοιων ρητορικών σχημάτων είναι γενικά και σταθερά ιδιαίτερα περιορισμένη. Χαμηλότερα σε σχέση με την προηγούμενη προεκλογική περίοδο είναι τα επίπεδα πόλωσης και στον λόγο του Δημήτρη Κουτσούμπα, αν και παραμένει ο αρχηγός με τον περισσότερο πολωτικό λόγο αυτήν την περίοδο. Ως προς τον λαϊκισμό, εντοπίζονται μεμονωμένες περιπτώσεις λαϊκιστικών ρητορικών σχημάτων αλλά καμία πλήρως ανεπτυγμένη λαϊκιστική στρατηγική λόγου. Οι ομιλίες του Κυριάκου Βελόπουλου δεν παρουσιάζουν τίποτε το αξιοσημείωτο ως προς κάποιον από τους δυο δείκτες.

Μοιρασμένος ο λόγος Τσίπρα ανάμεσα σε προγραμματική ατζέντα και κριτική προς αντιπάλους, ελαφρύ προβάδισμα του προγράμματος στις ομιλίες Ανδρουλάκη

Στη δεύτερη αυτή προεκλογική περίοδο παραμένει σταθερή η έμφαση του Κυριάκου Μητσοτάκη στον προγραμματικό λόγο, και μάλιστα σε ποσοστά σχεδόν ίδια με τη γενική εικόνα της προηγούμενης περιόδου (άνω του 80%, με μόνο το υπολειπόμενο ποσοστό του λόγου του να αφορά κριτική προς πολιτικούς αντιπάλους). Δεν υπάρχει ούτε μία ομιλία μέχρι αυτή τη στιγμή όπου δεν εντοπίζεται αυτό το χαρακτηριστικό.

Αντιστοίχως, δεν παρατηρείται εντυπωσιακή αλλαγή στον χαρακτήρα των ομιλιών όλων των υπόλοιπων πολιτικών αρχηγών. Οι ομιλίες του Αλέξη Τσίπρα παραμένουν, ως γενική εικόνα, μοιρασμένες μεταξύ προγραμματικής ατζέντας και κριτικής προς αντιπάλους, ενώ ελαφρύ προβάδισμα στην προγραμματική διάσταση συναντούμε στις ομιλίες του Νίκου Ανδρουλάκη. O Αλέξης Τσίπρας αφιέρωσε περισσότερο χρόνο στην προγραμματική ατζέντα του κόμματος στην ομιλία του στο Χαλάνδρι, όπου παρουσίασε το κυβερνητικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, και στη θεματική εκδήλωση για την υγεία, ενώ στις ομιλίες του σε Λάρισα και Νέα Ιωνία Βόλου εστίασε στην κριτική προς τους αντιπάλους του. Στον αντίποδα βρίσκονται οι ομιλίες Κουτσούμπα και Βελόπουλου, οι οποίοι αφιερώνουν το μεγαλύτερο μέρος του λόγου τους στην κριτική. Εξαίρεση για τον Δημήτρη Κουτσούμπα ήταν η ομιλία του στο Νέο Μοναστήρι Φθιώτιδας.

Οικονομία, εργασία, υγεία, το θεματικό τρίπτυχο των Μητσοτάκη και Τσίπρα – Για αγροτική πολιτική, εκπαίδευση και ενέργεια μίλησε ο Νίκος Ανδρουλάκης

Περνώντας στις θεματικές με τις οποίες καταπιάνεται ο κάθε πολιτικός αρχηγός θα παρατηρήσουμε ορισμένες αλλαγές. Αυτήν την εβδομάδα φαίνεται να επιστρέφει στο κέντρο του λόγου του Κυριάκου Μητσοτάκη το βασικό τρίπτυχο «οικονομία-εργασία-υγεία» που είχε εντοπιστεί και στην προηγούμενη προεκλογική περίοδο. Η διαφοροποίηση έγκειται στο γεγονός πως ανέβηκε πιο ψηλά και τέθηκε στο επίκεντρο της κριτικής του σε μία συγκεκριμένη ομιλία το ζήτημα της εθνικής ασφάλειας. Η παρατήρηση αυτή μπορεί να συνδεθεί με το θέμα της εκλογικής συμπεριφοράς της μειονότητας στη Θράκη που έχει μπει έντονα στη δημόσια σφαίρα τις τελευταίες ημέρες.

Το ίδιο τρίπτυχο, που έχει αποδειχθεί κεντρικό και για τις δυο εκλογικές διαδικασίες, το συναντούμε και στις ομιλίες του Αλέξη Τσίπρα, τόσο ως προγραμματικές αιχμές όσο και ως στόχοι της κριτικής του απέναντι στους πολιτικούς  αντιπάλους. Συμπληρωματικά στο στόχαστρο της κριτικής του βρέθηκαν και πολιτικές που σχετίζονται με τη διαφάνεια και τη στέγαση. Αξίζει να αναφερθεί ότι σε ορισμένες εκδηλώσεις όπως η θεματική εκδήλωση για την υγεία και η ομιλία σε συνδικαλιστές ξεχωρίζουν εμφατικά ορισμένες θεματικές (υγεία και εργασία αντίστοιχα), ενώ, τέλος, στην παρουσίαση του κυβερνητικού προγράμματος κυριαρχεί απόλυτα η θεματική της οικονομίας.

Τρία θέματα βρίσκονται στο επίκεντρο του προγραμματικού λόγου του προέδρου του ΠΑΣΟΚ αυτές τις ημέρες: αγροτική πολιτική, εκπαίδευση και ενέργεια. Και πάλι ο τόπος της κάθε ομιλίας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, με την αγροτική πολιτική να είναι βασικό θέμα στη Μαγνησία και την ενέργεια στην Αρκαδία, που αποτελεί το δεύτερο σημαντικότερο ενεργειακό κέντρο της χώρας μετά τη Δυτική Μακεδονία. Από την άλλη, υπάρχει συνέπεια στην κριτική του, η οποία εστιάζει στην οικονομία και την υγεία.

Ο λόγος του γενικού γραμματέα του ΚΚΕ φαίνεται περισσότερο πολυθεματικός σε σχέση με τις προηγούμενες ημέρες. Βασικές θεματικές που επαναλαμβάνονται είναι η οικονομία, η εργασία, η ενέργεια και το περιβάλλον. Διαφοροποίηση παρατηρείται στην ομιλία του στην Ελάτεια Φθιώτιδας, καθώς πρόκειται για μία από τις λίγες ομιλίες του Δημήτρη Κουτσούμπα όπου το ζήτημα των εκλογών και της επερχόμενης κάλπης αναδεικνύεται ως ιδιαίτερα κεντρικό και, αντίστοιχα, η κριτική του καλύπτει τις θεματικές των υποδομών και της αγροτικής πολιτικής οι οποίες δεν εμφανίζονται συχνά τόσο ψηλά ιεραρχημένες. Τέλος, ο Κυριάκος Βελόπουλος εστίασε ιδιαίτερα στα ζητήματα της οικονομίας και της διαφθοράς. 

Στο Ταμείο Ανάπτυξης αναφέρεται ο Κυριάκος Μητσοτάκης, στο ΕΣΥ ο Αλέξης Τσίπρας

Η συνέπεια που χαρακτηρίζει τη στρατηγική λόγου του Κυριάκου Μητσοτάκη αποτυπώνεται και στις επιμέρους ονομαστικές αναφορές που εντοπίζονται στις ομιλίες του. Η μόνη που ξεχωρίζει αυτήν την εβδομάδα είναι η αναφορά στο Ταμείο Ανάπτυξης το οποίο συνδέεται προφανώς με τον προγραμματικό λόγο που αναπτύσσει ο πρόεδρος της ΝΔ. Όλες οι υπόλοιπες ονομαστικές αναφορές είναι εξαιρετικά περιορισμένες ή εντελώς απούσες. Ο Αλέξης Τσίπρας αύξησε ξανά τις αναφορές του στο πρόσωπο του Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος παραμένει ο μοναδικός πολιτικός στον οποίο αναφέρεται ονομαστικά ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι σε όλες τις ομιλίες αυτής της εβδομάδας ο Αλέξης Τσίπρας αναφέρθηκε πάνω από μία φορά στο Εθνικό Σύστημα Υγείας και σε σχετικές έννοιες (νοσοκομεία, ασθενοφόρα, πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας). Τέλος, στη διακριτή του απεύθυνση σε κοινωνικές ομάδες προστέθηκαν με περισσότερη σαφήνεια οι εργαζόμενοι και καθοριστικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η ομιλία του σε εκπροσώπους συνδικαλιστικών οργανώσεων. Το ΕΣΥ ήταν μια τακτική αναφορά και στον λόγο του Νίκου Ανδρουλάκη, ενώ σταθερές παραμένουν και οι αναφορές στον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, Ανδρέα Παπανδρέου. Ο Νίκος Ανδρουλάκης παραμένει ο πολιτικός αρχηγός που αναφέρεται περισσότερο στον Κυριάκο Μητσοτάκη σε αυτήν την προεκλογική περίοδο, με τις αναφορές στον πρόεδρο της ΝΔ να είναι διπλάσιες από αυτές στον Αλέξη Τσίπρα. Στις ομιλίες του Δημήτρη Κουτσούμπα εντοπίζονται συχνές αναφορές στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ταμείο Ανάκαμψης και το ΝΑΤΟ, με πολλές πολιτικές των τριών πρώτων κομμάτων της χώρας (ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ) να συσχετίζονται με τους διεθνείς αυτούς οργανισμούς και τις απαιτήσεις τους.