Γιατροί, ακτιβιστές, καθηγητές και δικηγόροι στην πρώτη γραμμή της Αμερικανικής οπλοχειριστικής κρίσης, μερικοί από τους οποίους πήραν μέρος στο SNF Nostos 2023, μιλούν για τους λόγους πίσω από τη ραγδαία αύξηση βίας και εξηγούν τι πρέπει να γίνει για να καταπολεμηθεί.
«Είναι τρομακτικό να τα πηγαίνεις στο σχολείο». (Κάλι, Ρίτσμοντ, Καλιφόρνια)
«Η κόρη μου και οι φίλες της έπαιζαν “lockdown” με τις Barbie και έλεγαν “φοβάμαι μήπως έρθει κάποιος κακός στο σχολείο και αρχίσει να πυροβολεί τους φίλους μου”» (Τζένι, Μπρούκλιν, Νέα Υόρκη)
«Ο Ιησούς αγαπάει εμένα και τα όπλα μου» (μπλουζάκι προς πώληση στα 29,99 δολάρια, σε λογαριασμό στο Instagram με 236 χιλιάδες ακόλουθους)
Με μικρά και σταθερά βήματα, τα οποία κατά καιρούς μετατρέπονται ακόμα και σε άλματα, η ένοπλη βία έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας στην Αμερική.
Το 2020 ήταν μια χρονιά-ορόσημο για τις ΗΠΑ: ήταν η πρώτη χρονιά που τα όπλα ξεπέρασαν τα τροχαία δυστυχήματα ως κύρια αιτία θανάτου παιδιών κάτω των 18 ετών, σύμφωνα με τη βάση δεδομένων Wonder του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ.
Πρόκειται για την άλλη όψη του αμερικανικού εξαιρετισμού: μια έρευνα του KFF για το 2022 διαπίστωσε αύξηση της τάξης του 42% στους θανάτους από πυροβόλα όπλα μεταξύ των παιδιών κάτω των 18 ετών από το 2000. Η έρευνα είναι μια θλιβερή υπενθύμιση του τεράστιου χάσματος μεταξύ των ΗΠΑ και υπόλοιπων παρόμοιων χωρών, όπου οι θάνατοι από πυροβόλα όπλα μειώθηκαν κατά 56% στο ίδιο χρονικό διάστημα.
«Δεν μιλάει κανείς για αυτό, επειδή όλοι φοβούνται», λέει ο Δρ. Πίτερ Μασιάκος , παιδοχειρουργός και συνδιευθυντής του Κέντρου Πρόληψης της Ένοπλης Βίας του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης (MGH) μέσω κλήσης στο Zoom. «Ωστόσο, υπάρχουν 400 εκατομμύρια όπλα σε κυκλοφορία, ενώ 4,7 εκατομμύρια παιδιά ζουν σε σπίτια με γεμάτα και απασφαλισμένα όπλα. Αυτό είναι μια σκληρή πραγματικότητα. Η εύκολη πρόσβαση στα όπλα είναι αναμφισβήτητα τεράστιο ζήτημα».
«Gun bunnies»
Ο εκθειασμός της κουλτούρας των όπλων είναι ένα άλλο θέμα, λέει η Νικόλ Χόκλυ, διευθύνουσα σύμβουλος της Sandy Hook Promise, μιας οργάνωσης που ίδρυσε το 2012, μετά την απώλεια του γιου της Ντίλαν, μαθητή της πρώτης τάξης του δημοτικού στο Νιουτάουν του Κονέκτικατ –πρόκειται για τη φονικότερη επίθεση σε δημοτικό σχολείο στην αμερικανική ιστορία, η οποία κόστισε τη ζωή σε 26 ανθρώπους, 20 εκ των οποίων ήταν μόλις έξι και επτά ετών.
Συναντηθήκαμε στην Αθήνα, όπου βρέθηκε για να συντονίσει το πάνελ «Η κανονικοποίηση της βίας: Ο αντίκτυπος της βίας με όπλα σε παιδιά και εφήβους» στο φετινό SNF Nostos, με κεντρικό θέμα την ψυχική υγεία.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λειτουργούν ως ιστός που παγιδεύει τους εφήβους και τους μυεί σε ιδέες και συνήθειες οι οποίες είναι επιζήμιες για την ψυχική τους υγεία. Σε πρόσφατη μελέτη, ερευνητές από το MIT Sloan, το Πανεπιστήμιο Bocconi και το Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ διαπίστωσαν ότι η άφιξη του Facebook στις πανεπιστημιουπόλεις αύξησε κατά 7% τα περιστατικά βαριάς κατάθλιψης και κατά 20% τα περιστατικά αγχώδους διαταραχής μεταξύ των φοιτητών. Ακόμα πιο ανησυχητικός είναι ο συσχετισμός της μακροχρόνιας έκθεσης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με την περαιτέρω επιδείνωση της ψυχικής υγείας.
Τα καταγάλανα μάτια της Χόκλυ σπινθηρίζουν καθώς μου εξηγεί οργισμένη το φαινόμενο των «gun bunnies»: γυναίκες μικρο-influencer στο Instagram που προωθούν τα όπλα ως ελκυστικό τρόπο ζωής. Οι έμποροι όπλων μπορεί να απαγορεύεται να πωλούν απευθείας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά δεν υπάρχει κανένας νόμος που να σου απαγορεύει να ποζάρεις με μπικίνι κρατώντας το Glock σου.
«Βλέπεις γυναίκες με άκρως αποκαλυπτική εμφάνιση να κρατούν αυτόματα και ημιαυτόματα όπλα, πουλώντας σεξ σε απομονωμένους νεαρούς άνδρες», λέει η Χόκλυ. «Φαντάσου ένα 14χρονο αγόρι το οποίο παγιδεύεται σε αυτόν τον ιστό και αρχίζει να βομβαρδίζεται από μηνύματα και αλγορίθμους που το οδηγούν σε πολύ σκοτεινά μονοπάτια».
Με μια γρήγορη περιήγηση στο Instagram μπορείς εύκολα να βρεις λογαριασμό (με 33,4 χιλιάδες ακόλουθους) ο οποίος έχει αναρτήσει βίντεο με το hashtag #girlsandguns (κορίτσια και όπλα). Κάνοντας «κλικ» στο βίντεο, βλέπεις τη συλλογή όπλων και Louboutin παπουτσιών της διαχειρίστριας του λογαριασμού: η κάμερα ζουμάρει στα ράφια της ντουλάπας και κάθε ζευγάρι ψηλοτάκουνων με τις χαρακτηριστικές κόκκινες σόλες είναι συνδυασμένο με ένα όπλο.
Σε άλλο λογαριασμό με 198 χιλιάδες ακόλουθους, ένα χαμογελαστό κορίτσι με μπλουζάκι «USA» και κόκκινο καπέλο «Make Guns Great Again» («Κάντε τα όπλα σπουδαία ξανά») κρατάει την αμερικανική σημαία. Ένα πιστόλι χωμένο κάτω από το κόκκινο κολάν της διακρίνεται ξεκάθαρα. Η λεζάντα γράφει: «Χρόνια πολλά, Αμερική!»
Από την πολιτική βία (όπως η εισβολή στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ στις 6 Ιανουαρίου 2021 και η εγχώρια τρομοκρατική συνωμοσία για την απαγωγή της κυβερνήτη του Μίσιγκαν με αφορμή τα μέτρα κατά της πανδημίας) μέχρι την αύξηση των τυχαίων επιθέσεων στους δρόμους και στο μετρό της Νέας Υόρκης, η Αμερική φαίνεται να είναι παγιδευμένη σε μια δίνη βίας. Πρόσφατο άρθρο των New York Times προειδοποιούσε πως οι αλλεπάλληλες βιαιότητες «καλλιεργούν την αίσθηση ότι η βία καραδοκεί σε κάθε γωνιά της χώρας. Αυτή η αίσθηση, με τη σειρά της, πυροδοτεί συζητήσεις για αυστηρότερο έλεγχο των όπλων, ενώ ταυτόχρονα εκτινάσσει τις πωλήσεις τους. Και, παρόλο που οι δημόσιοι πυροβολισμοί συγκλονίζουν τη χώρα, την ίδια στιγμή, φαίνεται πως οδηγούν στην κανονικοποίηση της βίας και το συναισθηματικό μούδιασμα του κόσμου απέναντι στην ανθρώπινη τραγωδία».
Χρυσές δουλειές
Με βάση τον αριθμό των ελέγχων ιστορικού που πραγματοποιεί το FBI κάθε χρόνο, οι πωλήσεις όπλων, οι οποίες ήταν κατά μέσο όρο περίπου 13 εκατομμύρια ετησίως μεταξύ των ετών 2013-2019, ξεπέρασαν τα 20 εκατομμύρια το 2020. Το Gun Violence Archive, το οποίο προσμετρά όλους τους θανάτους από όπλα, συμπεριλαμβανομένων των ατυχημάτων και των αυτοκτονιών, έχει καταγράψει σταθερή αύξηση των θανάτων τα τελευταία χρόνια, από περίπου 15.000 το 2018 σε περισσότερους από 20.000 το 2022. Κατά τη στιγμή συγγραφής του παρόντος άρθρου, ο αριθμός αυτός για το 2023 ανερχόταν στις 29.635.
Ο Nτέιβιντ Χογκ, ο 23χρονος επιζών της επίθεσης στο σχολείο Parkland της Φλόριντα το 2018 και συνιδρυτής των οργανώσεων «March for Our Lives» και «Leaders We Deserve» δεν μασάει τα λόγια του:
«Είμαστε γεμάτοι με οργισμένο κόσμο και γεμάτοι με όπλα. Δεν θέλει πολύ μυαλό», μου λέει. «Υπάρχει (στην Ελλάδα) αστυνομία σε κάθε σχολείο; Υπάρχουν παντού αλεξίσφαιρες πόρτες»;
Όσο περισσότερα μακελειά γίνονται, τόσο περισσότερο πείθουν τον κόσμο ότι πρέπει να οπλοφορείς για να είσαι ασφαλής και οι πωλήσεις των όπλων εκτινάσσονται.
Ντέιβιντ Χογκ
Ο Χογκ είναι νευρικός. Υποψιάζεται ότι έχει κολλήσει κάποια γρίπη και βήχει πίσω από τη μάσκα του, ενοχλημένος. Στη σκηνή, όταν δεν απευθύνεται στο κοινό, μοιάζει να μην ξέρει τι να κάνει με τα μακριά χέρια και πόδια του. Γέρνει διαρκώς δεξιά και αριστερά στην καρέκλα του, ακούγοντας προσεκτικά τους συνομιλητές του. Όταν έρχεται, όμως, η σειρά του, ο λόγος του είναι μεστός και ξεχειλίζει από πάθος και οργή.
«Η άποψη ότι, χωρίς ελεύθερη πρόσβαση στα όπλα, θα χάσουμε τα παιδιά μας, είναι ένα ψευδοδίλημμα», μου λέει αργότερα. «Στην Ελβετία η οπλοκατοχή είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη, αλλά το Κράτος παίρνει πολύ σοβαρά το θέμα και διασφαλίζει την υπευθυνότητα των πολιτών. Η υπευθυνότητα δεν είναι ατομική επιλογή».
Ακόμα και όταν ήταν τελειόφοιτος λυκείου, ο Χογκ επιδείκνυε υπεράνθρωπο σθένος: Τη στιγμή που έπεφταν πυροβολισμοί στο σχολείο του, εκείνος έπαιρνε συνέντευξη από συμμαθητές με τους οποίους είχε κρυφτεί στην αποθήκη του επιστάτη. Εκείνη την ημέρα 17 παιδιά έχασαν τη ζωή τους. Όταν τον ρωτάω γιατί το έκανε, μου λέει ότι ήθελε να βεβαιωθεί ότι θα ακουστούν οι φωνές τους και θα υπάρξει κάποια αλλαγή μετά τον θάνατό τους. Παρ’ όλα αυτά, επέζησε και έγινε εκπρόσωπος του νεανικού κινήματος αλλά και στόχος συνωμοσιολόγων που τον κατηγόρησαν ότι ήταν ηθοποιός σε ένα καλοστημένο θέατρο.
«Ήταν λασπολόγοι που ήθελαν να αποπροσανατολίσουν τα παιδιά», λέει με αγανάκτηση. «Η αλήθεια είναι ότι όσο περισσότερα μακελειά γίνονται, τόσο περισσότερο πείθουν τον κόσμο ότι πρέπει να οπλοφορείς για να είσαι ασφαλής και οι πωλήσεις των όπλων εκτινάσσονται. Και αυτό, με τη σειρά του, οδηγεί σε περισσότερα μακελειά, από τη στιγμή που κυκλοφορούν τόσα όπλα».
Συναισθηματικό μούδιασμα
Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, άλλες χώρες αποφάσισαν να αναλάβουν δράση μετά από περιστατικά μαζικών πυροβολισμών στο έδαφός τους. Η Νέα Ζηλανδία, για παράδειγμα, απαγόρευσε τα ημιαυτόματα όπλα μετά τη δολοφονία 51 ατόμων σε δύο τζαμιά το 2019. Στη Σερβία, μια άλλη χώρα με μακρά παράδοση στην οπλοκατοχή, δεκάδες χιλιάδες πυροβόλα όπλα και πυρομαχικά παραδόθηκαν εθελοντικά από τους πολίτες. Επιπλέον, η κυβέρνηση ανακοίνωσε προσωρινό μορατόριουμ στις άδειες οπλοφορίας μετά από δύο περιστατικά μαζικών πυροβολισμών –το ένα εκ των οποίων είχε ως πρωταγωνιστή ένα 14χρονο αγόρι που σκόρπισε τον θάνατο με το όπλο του πατέρα του σε ένα σχολείο, σκοτώνοντας 10 ανθρώπους.
Για ορισμένους πολέμιους της οπλοκατοχής στις ΗΠΑ, η αποτυχία του Κογκρέσου να θεσπίσει νόμους για την ασφάλεια των όπλων μετά το μακελειό στο σχολείο Sandy Hook σηματοδότησε την αρχή της αποδοχής και της κανονικοποίησης της βίας στη χώρα.
«Φέτος, οι μαζικές επιθέσεις έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τον αριθμό των ημερών που έχουμε διανύσει μέχρι στιγμής», λέει η Χόκλυ. «Απλώς πλέον το έχουμε συνηθίσει και έχει γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας. Εάν δεν σκοτωθεί μεγάλος αριθμός παιδιών, το θέμα εξαφανίζεται από την επικαιρότητα μέσα σε 24-48 ώρες».
Λίγο αργότερα μου παραθέτει τα αποκαρδιωτικά στατιστικά: Κατά μέσο όρο, σημειώνονται δύο περιστατικά μαζικών πυροβολισμών κάθε μέρα, με λιγότερο από 1% των όπλων να χρησιμοποιούνται για αυτοάμυνα. Μόνο μέσα στο 2022, η ένοπλη βία κόστισε τη ζωή σε 50.000 ανθρώπους. Η πιο ανατριχιαστική αποκάλυψη, ωστόσο, είναι ότι, παρόλο που οι μαζικοί πυροβολισμοί κυριαρχούν στην ειδησεογραφία, περισσότεροι από τους μισούς θανάτους που σχετίζονται με τα όπλα οφείλονται σε αυτοκτονίες.
«Είναι πρακτικά αδύνατον να απαλλαγούμε από τα όπλα αυτή τη στιγμή», λέει η Χόκλυ. «Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να διασφαλίσουμε την υπεύθυνη πρόσβαση στα όπλα, αποθηκεύοντάς τα με ασφάλεια».
Η Χόκλυ λέει ότι, χάρη σε σχολικά προγράμματα όπως το «Start With Hello» και το «Say Something» του Sandy Hook Promise, τα οποία έχουν διδάξει σε περισσότερους από 21 εκατομμύρια μαθητές την αξία της συμπερίληψης και τους έχουν μάθει να καταπολεμούν την απομόνωση, έχουν αποφευχθεί περισσότερες από 400 αυτοκτονίες και έχουν ανατραπεί περισσότερα από 15 σχέδια πυροβολισμών σε σχολεία.
Λέει ότι το κλειδί είναι να προσεγγίσεις τα παιδιά νωρίς.
«Είναι σαν το ντόμινο: όσο νωρίτερα το σταματήσεις, τόσο πιο αποτελεσματική είναι η παρέμβασή σου».
Είναι ο Θεός «επαγγελματίας» της ψυχικής υγείας;
Η σχέση της ψυχικής υγείας με την θρησκεία, πώς εκμεταλλεύεται η Δύση την παράδοση της Ανατολής και το δίλημμα «πίστη vs επιστήμη» με τη ματιά διακεκριμένων ομιλητών του SNF Nostos 2023.
H πρόσβαση των παιδιών στην ψυχική υγεία: Από τον Φρόιντ στο ChatGPT
Η μη πρόσβαση των νέων στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, το στίγμα και η απόσταση μεταξύ των μηχανών τεχνητής νοημοσύνης και της ανθρώπινης φροντίδας.
Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα από την κρίση δημόσιας υγείας
Ο Δρ. Μασιάκος, ο οποίος ειδικεύεται στην πρόληψη τραυματισμών, συνειδητοποίησε την ανάγκη αλλαγής του αφηγήματος, αλλά και της επανεκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας πρώτης γραμμής, όταν διαπίστωσε ότι ο αριθμός των περιστατικών με τραυματισμούς από όπλα που δεχόταν στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης ήταν μεγαλύτερος από οποιοδήποτε άλλο είδος ατυχήματος/τραυματισμού.
Ο ίδιος συγκρίνει τη σημερινή επιδημία ένοπλης βίας με την κρίση του HIV τη δεκαετία του 1980. Εκείνη την εποχή, η συζήτηση για τη σεξουαλική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια μιας εξέτασης ρουτίνας ήταν σπάνιο φαινόμενο. Ο Μασιάκος ήταν μεταξύ της αρχικής ομάδας νέων ειδικευομένων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης που εκπαιδεύτηκαν για να αντιμετωπίσουν άμεσα αυτό το ζήτημα.
Ως συνδιευθυντής του Κέντρου Πρόληψης της Ένοπλης Βίας στο MGH, ο Δρ. Μασιάκος εισήγαγε ένα νέο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που απευθύνεται σε όλες τις ιατρικές ειδικότητες. Στόχος του προγράμματος είναι να εκπαιδεύσει τους πρωτοετείς φοιτητές στη διεξαγωγή συζητήσεων με τους ασθενείς τους σχετικά με την πρόσβαση που έχουν στα όπλα μέσα στο σπίτι τους.
Οι άνθρωποι στρέφουν τα όπλα στον εαυτό τους και σε συνανθρώπους τους, επειδή κατακλύζονται από απελπισία.
Δρ. Πίτερ Μασιάκος
Η συνάδελφός του στο MGH και καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Xάρβαρντ, Δρ. Κορνίλια Γκριγκς, έχει επεκτείνει το πρόγραμμα, εισάγοντάς το σε πολλά σχολεία και νοσοκομεία της χώρας. Μέχρι στιγμής, έχουν συμμετάσχει περισσότεροι από 800 γιατροί και καθηγητές.
«Και τώρα οι σχολικοί νοσηλευτές μαθαίνουν πώς να επικοινωνούν αποτελεσματικά με μαθητές που αντιμετωπίζουν εμφανώς προβλήματα», λέει ο Δρ. Μασιάκος, εκφράζοντας την ικανοποίησή του.
Στόχος είναι να εφαρμοστούν τέτοια προγράμματα σε ακόμη περισσότερα νοσοκομεία και σχολικές περιφέρειες σε ολόκληρη τη χώρα.
«(Η ένοπλη βία) είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν όλες οι κοινότητες”, λέει η Γκριγκς, η οποία, μαζί με τον Χογκ, ήταν μεταξύ των ομιλητών στο πάνελ του SNF Nostos 2023 υπό τον συντονισμό της Νικόλ Χόκλυ. «Νομίζω ότι η αντιμετώπιση του προβλήματος μέσα από το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο, διότι, ανεξάρτητα από τις απόψεις που έχει ο καθένας σε σχέση με την οπλοκατοχή και το “τίμημα της ελευθερίας”, όλοι μπορούμε, νομίζω, να συμφωνήσουμε πως η διασφάλιση της ασφάλειας των παιδιών μας είναι το κυρίαρχο μέλημά μας».
Ο Δρ. Μασιάκος υπογραμμίζει ότι δεν πρόκειται απλώς για μια κρίση δημόσιας υγείας –τη χαρακτηρίζει ευθέως ως κρίση ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
«Ανεξάρτητα από το αν έχουμε να κάνουμε με ανθρωποκτονίες ή αυτοκτονίες, από το αν αυτές συμβαίνουν σε αγροτικές ή αστικές περιοχές, ή από το αν αφορούν κοινότητες μαύρων ή λευκούς ηλικιωμένους πληθυσμούς, ο κοινός παρονομαστής είναι ένας: η απελπισία. Οι άνθρωποι στρέφουν τα όπλα στον εαυτό τους και σε συνανθρώπους τους, επειδή κατακλύζονται από απελπισία», λέει ο Δρ. Μασιάκος.
Η Γκριγκς, από την πλευρά της, οραματίζεται ένα μέλλον όπου οι νέοι γονείς θα υποβάλλονται σε υποχρεωτικούς ελέγχους οπλοκατοχής από τους παιδιάτρους, ενώ ταυτόχρονα θα τους παρέχονται δωρεάν κλειδαριές όπλων κατά την έξοδό τους από το μαιευτήριο.
Πρόκειται για ένα φιλόδοξο όραμα, ιδίως αν ληφθεί υπόψη η επέκταση του ατομικού δικαιώματος οπλοκατοχής τις τελευταίες δύο δεκαετίες, παράλληλα με τις αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ που έχουν κηρύξει αντισυνταγματικές αρκετές πολιτειακές ρυθμίσεις για την οπλοφορία.
Με το γράμμα του νόμου
«Πριν από δεκαετίες, δεν ήταν καθιερωμένο ότι το Κράτος δεν μπορούσε να επιβάλλει ρυθμίσεις και περιορισμούς σχετικά με τη δυνατότητα οπλοκατοχής εντός της οικείας», μου λέει η αναπληρώτρια καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του Yale, Μαρισόλ Οριχουέλα.
Ωστόσο, τα πράγματα άλλαξαν το 2008, όταν μια απόφαση-ορόσημο του Ανώτατου Δικαστηρίου έκρινε ότι το δικαίωμα στην οπλοκατοχή αποτελεί συνταγματικό δικαίωμα. Και το 2022, η λεγόμενη απόφαση Μπρούιν κατέρριψε πάγια νομικά πρότυπα δεκαετιών, κηρύσσοντας αντισυνταγματική την υποχρεωτική υποβολή αίτησης άδειας οπλοφορίας.
«Η επέκταση της Δεύτερης Τροπολογίας του Συντάγματος (Second Amendment) ήταν μια κομβική στιγμή για τη χώρα», σημειώνει η Οριχουέλα. «Και με την οριστικοποίηση της απόφασης Μπρούιν, η Τροπολογία διευρύνθηκε ακόμα περισσότερο».
Σήμερα ένα νόμιμα αγορασμένο όπλο, συμπεριλαμβανομένων των ημιαυτόματων τουφεκιών, επιτρέπεται να φυλάσσεται ή να μεταφέρεται οπουδήποτε, σε οποιαδήποτε από τις 50 πολιτείες, είτε πρόκειται για καφετέρια, είτε για πάρκο, είτε για εορτασμούς της 4ης Ιουλίου.
Μία ημέρα μετά την έκδοση της απόφασης Μπρούιν, το Κογκρέσο προχώρησε στις πρώτες ουσιαστικές ρυθμίσεις για την οπλοκατοχή εδώ και δεκαετίες, ψηφίζοντας το νομοσχέδιο Safer Communities Act (Ασφαλέστερες Κοινότητες), έπειτα από δικομματική πρωτοβουλία Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων.
Βάσει αυτού του νομοσχεδίου, διατέθηκαν εκατομμύρια δολάρια για πρωτοβουλίες χρηματοδότησης, διευρύνθηκαν οι έλεγχοι ιστορικού και ενισχύθηκαν οι νόμοι περί εντολών προστασίας ακραίου κινδύνου (ERPO), ευρύτερα γνωστοί ως νόμοι με κόκκινη σημαία (red flag laws). Οι νόμοι αυτοί δίνουν τη δυνατότητα, τόσο στις αστυνομικές Αρχές όσο και στα μέλη μιας οικογένειας, να υποβάλλουν αίτηση σε δικαστήριο για την προσωρινή κατάσχεση πυροβόλων όπλων από ένα άτομο που βρίσκεται σε κρίση. Επίσης, έκλεισε το λεγόμενο παραθυράκι του «ερωτικού συντρόφου», το οποίο επέτρεπε σε καταδικασθέντες κακοποιητικούς συντρόφους να συνεχίσουν να οπλοφορούν.
Η πολιτεία της Νέας Υόρκης προχωρά ένα βήμα παραπέρα, επιτρέποντας στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας και στους εκπαιδευτικούς να υποβάλλουν αντίστοιχες αιτήσεις στα δικαστήρια.
Η Μάντελαιν Σίνγκας, δικαστής στο Εφετείο της Πολιτείας της Νέας Υόρκης, μίλησε μαζί με την Οριχουέλα στο πάνελ «Η ψυχική υγεία και το σύστημα απονομής δικαιοσύνης: Όταν η ψυχική υγεία μπαίνει στο δικαστήριο» του SNF Nostos 2023. Όπως λέει, η Νέα Υόρκη θα πρέπει να αποτελέσει πρότυπο για τις υπόλοιπες πολιτείες.
«Οι εκπαιδευτικοί μας και οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αυτής της κρίσης. Πολλές φορές, όταν πια εμπλέκεται η αστυνομία, είναι ήδη πολύ αργά», μου λέει η Σίνγκας. «Πώς μπορούμε, λοιπόν, να βελτιώσουμε τις μεθόδους μας για να διασφαλίσουμε ότι αυτά τα άτομα αντιμετωπίζονται με σεβασμό και τους παρέχονται οι απαραίτητες υπηρεσίες;».
Οι περισσότεροι υποστηρικτές του ελέγχου της οπλοκατοχής θεωρούν ότι ο νόμος Safer Communities αποτελεί ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο, η Οριχουέλα, η οποία διευθύνει επίσης την Κλινική Δικαιοσύνης για την Ψυχική Υγεία της Νομικής Σχολής του Yale (μια διεπιστημονική νομική κλινική αφιερωμένη στην υπεράσπιση πελατών με προβλήματα ψυχικής υγείας), φοβάται ότι η νομοθεσία ενδέχεται να αυξήσει τα ποσοστά φυλάκισης ευάλωτων νεαρών ατόμων.
Οι ανησυχίες της προκύπτουν από την προηγούμενη εμπειρία της ως δημόσιος συνήγορος υπεράσπισης. Πολλοί από τους πελάτες της, οι οποίοι είχαν υποστεί ένοπλη βία και αντιμετώπιζαν προβλήματα ψυχικής υγείας από νεαρή ηλικία, πίστευαν ότι η οπλοκατοχή ήταν απαραίτητη για την ασφάλειά τους.
«Η βία έχει κανονικοποιηθεί στις κοινότητές τους εδώ και πολύ καιρό και πλέον έχει αρχίσει να εισβάλλει ακόμα και σε προνομιούχες κοινότητες. Ωστόσο, το νομικό σύστημα δεν φαίνεται να το λαμβάνει υπόψη αυτό», εξηγεί. «Μπορούμε, άραγε, να επέμβουμε έγκαιρα και να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα στα αρχικά του στάδια; Προσωπικά, θεωρώ ότι μπορούμε. Πιστεύω σε αυτή τη λύση», συνεχίζει. «Το βασικό ζήτημα, όμως, είναι η προσέγγιση που υιοθετούμε, και διατηρώ επιφυλάξεις για το κατά πόσο η έμφαση στην ποινικοποίηση είναι η σωστή απάντηση σε ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας».
Αναπλαισιώνοντας το αφήγημα
Η εμπειρία του στην παιδιατρική κλινική του MGH, όπου ερχόταν καθημερινά αντιμέτωπος με τραυματισμούς από όπλα, έκανε τον Δρ. Μασιάκος να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι απαιτείται μια ριζοσπαστική προσέγγιση, η οποία δεν θα εξαρτάται από δικαστήρια και πολιτικούς.
«Μπορεί να καταφέρουμε να βρούμε νομοθετικές λύσεις, για να μετριάσουμε σε κάποιο βαθμό αυτήν την κρίση», μου έγραψε μετά τη συζήτησή μας, «αλλά η αντίληψη ότι η οπλοκατοχή είναι απαραίτητη για την ασφάλεια πρέπει να αλλάξει».
Φυσικά, μέρος της ευθύνης για την καλλιέργεια αυτής της αντίληψης φέρουν και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο παρουσιάζουν θέματα που αφορούν την οπλοκατοχή.
Εάν το αφήγημά σου είναι μια αναπαραγωγή του δελτίου Τύπου της αστυνομίας, τότε αφήνεις απ’ έξω ένα τεράστιο κομμάτι της ιστορίας.
Δρ. Κορνίλια Γκριγκς
«Με πολύ απλά λόγια, το πρόβλημα με το σύστημα των μέσων ενημέρωσης είναι ότι επικεντρώνεται στα θύματα και τους δράστες», λέει ο Έρικ Γκόρντον, καθηγητής μέσων ενημέρωσης των πολιτών και διευθυντής του Engagement Lab στο Emerson College της Βοστώνης. «Αυτό που δεν δείχνουν ποτέ είναι το τραύμα σε επίπεδο κοινότητας και ο αντίκτυπός του μετά το συμβάν».
Όταν καλύπτεις το θέμα κατ’ αυτόν τον τρόπο, μου λέει ο Γκόρντον, μέσω βιντεοκλήσης, αφαιρείς την ανθρώπινή του διάσταση. Οι ανθρώπινες ιστορίες μετατρέπονται σε νομικό ζήτημα. Η Δρ. Γκριγκς και ο Δρ. Μασιάκος, από την πλευρά τους, μου λένε ότι έρχονται διαρκώς σε επαφή με ασθενείς που διαμαρτύρονται ότι τα ΜΜΕ διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα, προκαλώντας ζημιά στις κοινότητές τους. «Εάν το αφήγημά σου είναι μια αναπαραγωγή του δελτίου Τύπου της αστυνομίας, τότε αφήνεις απ’ έξω ένα τεράστιο κομμάτι της ιστορίας», λέει η Δρ. Γκριγκς.
Στο πλαίσιο, λοιπόν, μιας πρωτοποριακής συνεργασίας, το MGH ένωσε τις δυνάμεις του με το Emerson College και το Ινστιτούτο Ειρήνης Louis B. Brown της Βοστώνης, σε μια προσπάθεια να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται το ζήτημα της ένοπλης βίας στις ΗΠΑ από τα ΜΜΕ.
Σύμφωνα με τον Γκόρντον, μια κρίσιμη πτυχή της αφηγηματικής τους παρέμβασης είναι να βοηθήσουν το κοινό να κατανοήσει όχι μόνο τις επιπτώσεις της βίας στις κοινότητες, αλλά και τους παράγοντες που οδηγούν κάποιον να καταφύγει στα όπλα εξαρχής.
Οι δυο τους δημιούργησαν το 20λεπτο ντοκιμαντέρ μικρού μήκους «Quiet Rooms» (Αθόρυβοι Θάλαμοι). Οι αθόρυβος θάλαμος είναι «ο πιο κρύος θάλαμος του νοσοκομείου». Είναι το δωμάτιο όπου οι γιατροί πηγαίνουν τους συγγενείς θυμάτων της ένοπλης βίας, για να τους ανακοινώσουν τον χαμό των αγαπημένων τους προσώπων. Στο ντοκιμαντέρ συμμετέχει και η μητέρα του Λούις Μπ. Μπράουν –η οποία έχει αναλάβει και καθήκοντα συμπαραγωγής– και περιγράφει τον αβάσταχτο πόνο που ένιωσε, όταν έμαθε ότι ο 15χρονος γιος της έχασε τη ζωή του εν μέσω διασταυρούμενων πυρών το 1993.
Ο Δρ. Μασιάκος λέει ότι το κοινό αγκάλιασε το ντοκιμαντέρ σε κάθε προβολή του: «Το έχουμε προβάλει σε πολλά μέρη –σε φεστιβάλ κινηματογράφου, νοσοκομεία, ακόμα και φυλακές–, όπου ζητήσαμε στο τέλος από τους κρατούμενους να γράψουν ποιήματα με αφορμή το ντοκιμαντέρ», γράφει.
Το πρότζεκτ Transforming Narratives of Gun Violence (Μετασχηματίζοντας το Αφήγημα για την Ένοπλη Βία), όπως ονομάζεται τώρα, έχει εξελιχθεί σε μια διεπιστημονική πρωτοβουλία, στο πλαίσιο της οποίας μέλη της κοινότητας συνεργάζονται με το Κέντρο Πρόληψης της Ένοπλης Βίας του MGH, για να διδάξουν από κοινού οκτώ μαθήματα στο πανεπιστήμιο. Τα μαθήματα αυτά καλύπτουν διάφορους τομείς, όπως ο κινηματογράφος, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, η εικονική πραγματικότητα, το θέατρο και η δημοσιογραφία. Οι κοινοτικοί εταίροι είτε λαμβάνουν αποζημίωση για τη συμμετοχή τους, είτε συγκεντρώνουν διδακτικές μονάδες.
Ο Γκόρντον μου εξηγεί ότι, για πολλούς φοιτητές –οι οποίοι ενδεχομένως θα διαμορφώσουν το μέλλον του τοπίου των μέσων ενημέρωσης– αυτά τα μαθήματα αποτελούν την πρώτη τους ευκαιρία να αλληλεπιδράσουν ουσιωδώς με άτομα που ζουν υπό τον φόβο της ένοπλης βίας. «Είναι μια εμπειρία που τους αλλάζει ριζικά», επισημαίνει.
Ο Γκόρντον οραματίζεται τη δημιουργία ενός δικτύου που θα περιλαμβάνει τοπικά κέντρα σε όλη τη χώρα και θα υποστηρίζεται από τις τοπικές Αρχές και τα μέσα ενημέρωσης, με στόχο την προώθηση μιας «ριζικής αλλαγής» στο εθνικό αφήγημα.
Ο αντίκτυπος στην ψυχική υγεία
Πολλοί υποστηρικτές του ελέγχου της οπλοκατοχής λένε ότι η επίτευξη μιας νίκης σε κάποιο μέρος πολλές φορές ακολουθείται από μια ήττα σε κάποιο άλλο. Και για τους επιζώντες της ένοπλης βίας, όπως ο Χογκ και η Χόκλυ, ο αντίκτυπος στην ψυχική υγεία είναι τεράστιος.
Ο Χογκ λέει ότι τα βράδια ξαγρυπνά, γιατί φοβάται ότι, αν το Κράτος παραμείνει ανήμπορο να προστατεύσει τα παιδιά του, τότε η επόμενη γενιά θα χάσει την πίστη της στη δημοκρατία.
«Η εξασφάλιση της ασφάλειας των παιδιών μας είναι το ελάχιστο καθήκον μας. Διαφορετικά, τα παιδιά θα χάσουν την πίστη τους στην κυβέρνηση», λέει απογοητευμένος. «Και αυτό το λέω, γιατί θα βρεθεί κάποιος που θα πει ότι το πρόβλημα είναι η δημοκρατία. Και τότε είναι που θα έχουμε σοβαρό πρόβλημα».
Και η Χόκλυ, όμως, ανησυχεί για την επόμενη γενιά. Ο επιζών γιος της, Τζέικ, θα κλείσει σύντομα τα 19 του χρόνια. Ήταν και αυτός μαθητής στο δημοτικό σχολείο Sandy Hook, αλλά δεν θυμάται τίποτα ούτε από εκείνη την ημέρα ούτε και από όσες ακολούθησαν τα επόμενα δύο χρόνια.
«Δεν θυμάται τίποτα από το 2013 και το 2014. Είναι από τους χαρακτήρες που τα κρατάνε όλα μέσα τους», λέει η Χόκλυ. «Είναι πολύ κρίμα, γι’ αυτό και του λέω συνεχώς ότι, είτε θέλει να το παραδεχτεί είτε όχι, έχει το σύνδρομο μετατραυματικού στρες. Και κανείς δεν ξέρει πότε θα το εκδηλώσει. Ανησυχώ συνέχεια για αυτόν».
Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο οι νέοι στην Αμερική βιώνουν την κανονικοποίηση της βίας είναι οι ασκήσεις για πυροβολισμούς (ή ασκήσεις «lockdown») που γίνονται στα σχολεία. Η ονομασία τους εξαρτάται από τη σχολική περιφέρεια. Αυτές οι ασκήσεις έχουν ενσωματωθεί πλέον στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και είναι εξίσου διαδεδομένες με τις ασκήσεις πυρκαγιάς και σεισμών. Και δεν υπάγονται σε καμία ρυθμιστική αρχή –κάθε σχολική μονάδα στη χώρα επιλέγει ελεύθερα το είδος της άσκησης που προτιμά.
«Τραυματίζουμε μια ολόκληρη γενιά», μου λέει η Χόκλυ. «Μετά το Sandy Hook, οι ασκήσεις πυροβολισμών έχουν επικρατήσει παντού και, σε ορισμένα σχολεία της χώρας, εφαρμόζονται με βάρβαρο τρόπο».
Η Αουρόρα Βάσκεζ, η υπεύθυνη για την πολιτειακή πολιτική του Sandy Hook, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη συνδιαμόρφωση του πρώτου πολιτειακού νόμου της Μινεσότα για τις ασκήσεις lockdown, ο οποίος περιέχει αυστηρές κατευθυντήριες γραμμές για την αποφυγή πρακτικών που αφήνουν ψυχικά τραύματα. Έχει πολλή δουλειά μπροστά της, όμως. Απομένουν ακόμα 49 πολιτείες. Μιλώντας μέσω Zoom, μου περιγράφει μια άσκηση που έγινε σε ένα λύκειο του Όρεγκον, όπου μασκοφόροι «σκοπευτές» εισέβαλαν στο σχολείο και πυροβόλησαν τους καθηγητές με άσφαιρα στο πλαίσιο αιφνιδιαστικής άσκησης –ούτε καν οι καθηγητές δεν είχαν ειδοποιηθεί προηγουμένως. Στο πλαίσιο άλλης άσκησης στο Μιζούρι, μαθητές αναγκάστηκαν να συμμετάσχουν ως «ηθοποιοί» στην προσομοίωση, καλώντας σε βοήθεια, ενώ ήταν πασαλειμμένοι με κόκκινη μπογιά που έμοιαζε με αίμα. «Μετά από αυτό, τουλάχιστον ένας δάσκαλος υπέβαλε μήνυση για ψυχική οδύνη κατά του σχολείου», λέει η Βάσκεζ.
Η σημασία των διαλειμμάτων
Τόσο η Χόκλυ όσο και ο Χογκ λένε ότι αυτό που τους δίνει δύναμη να συνεχίσουν και να μην απομονωθούν κοινωνικά είναι το να μην ντρέπονται να κάνουν «διαλείμματα» από την ακτιβιστική τους δράση, όπως και η ψυχοθεραπεία, ο άφθονος ύπνος και ο ποιοτικός χρόνος με τα αγαπημένα τους πρόσωπα.
«Ξέρω πολύ καλά ποια πράγματα μπορούν να πυροδοτήσουν ένα επεισόδιο και να με βάλουν σε σκοτεινά μονοπάτια», λέει η Χόκλυ. «Αλλά μια βασική πτυχή της αυτοφροντίδας είναι να θυμίζω διαρκώς στον εαυτό μου ότι η πρόληψη της ένοπλης βίας και των πυροβολισμών στα σχολεία είναι εφικτή. Έχω χρέος απέναντι στον Ντίλαν να μην το βάλω κάτω. Πρέπει να συνεχίσω για τον γιο μου –αυτή θα είναι η παρακαταθήκη του».
Ο Χογκ λέει ότι αυτό το οποίο του δίνει ελπίδα είναι ότι η γενιά του θα ζήσει περισσότερο από αυτούς που βρίσκονται σήμερα στην εξουσία. «Και τότε θα παίρνουμε εμείς τις αποφάσεις», λέει χαμογελώντας.
Μετάφραση: Ανατολή Σταυρουλοπούλου
