Δίνοντας ανταπόκριση από τη Δαμασκό

Η Ελβίρα Κρίθαρη ήταν η πρώτη Ελληνίδα δημοσιογράφος που μπήκε στη Συρία, λίγες ώρες μετά την πτώση του Μπασάρ αλ-Άσαντ. «Είναι από τις πιο δύσκολες αποστολές, από την άποψη των συνθηκών εργασίας. Υπάρχει δυσκολία στις επικοινωνίες, στη διαμονή, στη μετάφραση, όμως στηριζόμαστε στην καλοσύνη των ξένων», είπε στο iMEdD στέλνοντας ηχογραφημένο μήνυμα στο WhatsApp. «Τα Μέσα διασφαλίζουν μια σχετική αντικειμενικότητα. Δεν είμαστε ιστορικοί ούτε αναλυτές, δεν γνωρίζουμε τα πάντα, αλλά η πρώτη καταγραφή που γίνεται στα μάτια ενός ξένου δημοσιογράφου είναι η εισαγωγή για όσους θα πρέπει να πουν την ιστορία ξανά».

Πώς έφτασες την πρώτη μέρα στη Δαμασκό;

Αυτήν τη στιγμή (Τετάρτη 11/12, μεσημέρι) έχουμε μόλις περάσει τον συνοριακό σταθμό της Αλ-Μάσναα και οδηγούμε από τον Λίβανο στη Συρία. Η Δαμασκός απέχει περίπου 40 λεπτά από εδώ. Την πρώτη φορά μείναμε ως τις 4 το απόγευμα, γιατί υπήρχε απαγόρευση κυκλοφορίας. Τώρα περνάμε για τρίτη φορά, με σχεδιασμό να μείνουμε. Είμαστε σε ένα αυτοκίνητο με Σύριο οδηγό κι έχουμε ίντερνετ γιατί έχει κάνει hotspot από το κινητό του (σημ. αρκετές φορές η επικοινωνία μας διακόπηκε, άλλες φορές περνούσαν στο μήνυμα οι συνεννοήσεις σε μπλόκα κατά μήκος της διαδρομής). Έχουμε μαζί μας τρία μπιτόνια με βενζίνη, τα οποία μας ζήτησε ο φίξερ που μας περιμένει στη Δαμασκό. Υπάρχει φοβερή έλλειψη σε καύσιμα.

Για το γρήγορο πέρασμα των συνόρων χρειάζεσαι έναν ξύπνιο οδηγό. Στο συριακό συνοριακό φυλάκιο μας υποδέχονται οι ένοπλοι της αντιπολίτευσης που ανέτρεψαν τον Άσαντ. Δεν υπάρχει κάποιος ουσιαστικός έλεγχος εκεί. Θέλουν τα ξένα ΜΜΕ για να δείξουν στον κόσμο τι έχει συμβεί. Κάνουν το σήμα της νίκης και ανταλλάσσουν αβρότητες με τον οδηγό. Οδηγούμε τώρα προς τη Δαμασκό και στο απέναντι ρεύμα προς τα σύνορα με τον Λίβανο υπάρχουν μεγάλες ουρές αυτοκινήτων. Αυτοί ήταν άνθρωποι πιθανόν κοντά στο καθεστώς, ή ψάχνουν τρόφιμα ή αισθάνονται μια αβεβαιότητα με τη νέα κατάσταση στη Συρία. Στη διαδρομή για τη Δαμασκό υπάρχουν σε πολλά σημεία κατεστραμμένα τανκς. Και όταν φτάνεις στην πόλη, νομίζεις ότι υπάρχει μια μόνιμη γιορτή.

Υπό ποιες συνθήκες κάνεις τη δουλειά σου;

Είναι οι πιο δύσκολες συνθήκες που έχουμε συναντήσει στην κάλυψη διεθνών κρίσεων. Δεν υπάρχουν τα στοιχειώδη, δεν υπάρχουν καύσιμα, δεν μπορείς να αγοράσεις κάρτα sim γιατί χρειάζεται συριακό διαβατήριο, επομένως ζητάς κάποιον ντόπιο να την αγοράσει για εσένα ή τη νοικιάζεις για να κάνεις ζωντανή σύνδεση – χρειαζόμαστε πολλές κάρτες sim. Δεν μπορείς να κάνεις online κράτηση σε ξενοδοχείο – έχω πάντα μαζί μου ένα sleeping bag, με βάση την προηγούμενη εμπειρία στην Ουκρανία. Είναι αχαρτογράφητα νερά, επομένως βασιζόμαστε στην καλοσύνη των ξένων, που είναι όμως απλόχερη.

Πώς σε αντιμετωπίζουν οι ντόπιοι – αρχές και απλοί πολίτες – ως ξένη, δυτική δημοσιογράφο;

Είναι πολύ φιλικοί, έχουν ανάγκη να μιλήσουν γιατί θέλουν να δείξουν όσα συμβαίνουν στη χώρα. Έχω βρει φοβερές μαρτυρίες, όμως είναι δύσκολο να βρεις καλό φίξερ και μεταφραστή. Δεν αισθάνομαι καμία ανασφάλεια, οι ένοπλοι που κατέβαλαν την εξουσία θέλουν να βοηθήσουν και να δείξουν ένα καλό πρόσωπο. Το καταλαβαίνω σε όλα τα ρεπορτάζ. Δεν νιώθω απειλή επειδή είμαι γυναίκα, για παράδειγμα δεν μου έχουν ζητήσει να φορέσω μαντίλα. Οι γυναίκες εδώ είναι δυναμικές και μπροστά στα γεγονότα.

Ποιο είναι το κλίμα μεταξύ των υπολοίπων ΜΜΕ;

Οι ξένοι δημοσιογράφοι είναι καλά δικτυωμένοι μεταξύ τους. Υπήρχε ένα γκρουπ δημοσιογράφων από την προηγούμενη αποστολή στον Λίβανο και σε αυτό ανταλλάσσουμε πληροφορίες για τα πρακτικά ζητήματα. Οι πρώτες οδηγίες που λάβαμε ήταν ότι έπρεπε να έχουμε μαζί μας ένα GPS tracker, γιατί οι απαγωγές δημοσιογράφων στη Συρία ήταν κάτι συνηθισμένο, ιδιαίτερα με το προηγούμενο καθεστώς. Στο γκρουπ τσατ οι συνάδελφοι ενημερώνουν αν υπάρχει κάποια διαθέσιμη θέση σε κάποιο αυτοκίνητο για μετακίνηση, κάποιοι άλλοι ρωτούν αν μπορούν να πετάξουν drone και άλλα τέτοια. Υπάρχει αγαστή συνεργασία μεταξύ των ΜΜΕ, δηλαδή αισθάνομαι ασφάλεια που μπορώ έχω μία πρόσβαση σε ένα γκρουπ, στο οποίο κάποιος θα απαντήσει αμέσως και κατά κάποιον τρόπο θα φυλάει τα νώτα σου.

Γιατί πιστεύεις ότι είναι σημαντική η παρουσία ξένων Μέσων στη Δαμασκό;

Είναι κάτι πρωτόγνωρο αυτό που συμβαίνει – έχουν φυσικά υπάρξει ξανά ανατροπές απολυταρχικών καθεστώτων στη Μέση Ανατολή, όμως είναι εντυπωσιακό το πόσο γρήγορα έγιναν όλα και πώς η διεθνής κοινότητα πιάστηκε εξ απήνης από την προέλαση της HTS. Επίσης, είναι ιδιότυπο το νέο καθεστώς, τουλάχιστον προσωρινά, με τον Αλ-Τζολάνι να στήνει γέφυρες προς τη Δύση – μίλησε στο CNN, κάνει διαγγέλματα ενότητας, έχει μια σημασία όλο αυτό.

Θέλω να σου πω, επίσης, ότι συγκινούμαι. Έκανα μια πολύ συγκινητική συνέντευξη με ένα νεαρό αγόρι, με λίγα αγγλικά, αλλά πολύ συγκροτημένο, που ήθελε να τα πει πολύ προσεκτικά. Τον ρώτησα, «Τι σκέφτεται τώρα με τους τζιχαντιστές στην εξουσία, ποιο θα είναι το μέλλον για τη χώρα σου». Και μου απάντησε, «Δεν ξέρω, αλλά το μόνο που ξέρω είναι ότι τώρα μπορώ να πω ότι έχω μέλλον».

Τα ξένα Μέσα είναι οι πρώτοι παρατηρητές της Ιστορίας, βλέπουν πρώτοι κάτι το οποίο εξελίσσεται σε Ιστορία. Κάθε μικρή ή μεγάλη κρίση που αλλάζει τον ρου των γεγονότων είναι μάλλον στο job description των ξένων δημοσιογράφων που καλύπτουν διεθνείς κρίσεις. Όποια οπτική κι αν έχει κάθε διαφορετικό Μέσο, δεν μπορείς να πεις πολλά διαφορετικά πράγματα από αυτά που βλέπεις, επομένως διασφαλίζεται μία σχετική αντικειμενικότητα. Δεν είμαστε ιστορικοί ούτε αναλυτές, δεν γνωρίζουμε τα πάντα, αλλά η πρώτη καταγραφή είναι η εισαγωγή για όσους θα πρέπει να πουν την ιστορία ξανά.