Πώς να γράφετε απλά και κατανοητά οικονομικά ρεπορτάζ  

Αν και οι θέσεις εργασίας στον χώρο των εφημερίδων έχουν σχεδόν μειωθεί στο μισό από το 2000 μέχρι σήμερα, το οικονομικό ρεπορτάζ παραμένει ένας αναπτυσσόμενος τομέας με νέες ευκαιρίες – είτε στον έντυπο τύπο, είτε στο διαδίκτυο, είτε μέσα από newsletters. 

Και υπάρχουν πολλοί λόγοι γι’ αυτό. Το οικονομικό ρεπορτάζ δεν είναι μια δημοσιογραφική «μόδα» που έρχεται και παρέρχεται. Είναι κάτι διαχρονικό. Οι οικονομικές ειδήσεις μας βοηθούν να καταλάβουμε τον κόσμο γύρω μας. Οι επιχειρήσεις και η διαχείρηση των οικονομικών μας παίζουν κυρίαρχο ρόλο στη ζωή μας. Οι χώρες δεν ήταν ποτέ πιο εξαρτημένες οικονομικά η μία από την άλλη, όπως είδαμε άλλωστε τον Απρίλιο, όταν η ανακοίνωση των δασμών από τον Αμερικανό πρόεδρο Donald Trump ταρακούνησε τα διεθνή χρηματιστήρια. Σε περιόδους αβεβαιότητας — όπως αυτή που προβλέπουν για το 2025 στελέχη της αγοράς, συμπεριλαμβανομένου του διευθύνοντα συμβούλου της BlackRock, Larry Fink — οι οικονομικές ειδήσεις αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη σημασία για όλους μας. 

Ακόμα, λοιπόν, κι αν δεν κάνετε αίτηση για δουλειά σε κάποιο εξειδικευμένο οικονομικό Mέσο, είναι σημαντικό να εξελίξετε τις δεξιότητές σας, ώστε να μπορείτε να καλύπτετε οικονομικά θέματα. Κάθε δημοσιογράφος θα πρέπει να μπορεί να γράφει με άνεση για επιχειρηματικά ή οικονομικά θέματα.

Ακολουθούν 11 συμβουλές για οικονομικό ρεπορτάζ, που είναι εύκολα κατανοητό και έχει αντίκτυπο: 

(1) Γνωρίστε το κοινό σας 

Οι αναγνώστες σας είναι καλά ενημερωμένοι σε θέματα επιχειρήσεων γενικά; Απευθύνεστε στο ευρύ κοινό; Αναζητάτε εξειδικευμένα θέματα για την περιοχή σας ή εγχώριες οπτικές πάνω σε εθνικά (ή διεθνή) ζητήματα; Ενδεχομένως, να χρειαστεί να διαφοροποιήσετε την προσέγγισή σας πάνω σε σημαντικά θέματα της επικαιρότητας, ώστε να κεντρίσετε το ενδιαφέρον του κοινού σας. 

Παράδειγμα: Αν καλύπτετε εμπορικούς πολέμους, γράφετε για εθνικό, διεθνές ή τοπικό κοινό; Το κοινό σας αποτελείται κυρίως από επιχειρηματίες με υψηλό μορφωτικό επίπεδο ή επενδυτές που κατανοούν την οικονομία των δασμών και είναι εξοικειωμένοι με έννοιες όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ), ο Γύρος της Ντόχα, το Άρθρο 201 του Αμερικανικού Νόμου για το Εμπόριο και οι εξαγωγικοί περιορισμοί; Ή μήπως θέλουν να διαβάσουν πώς θα επηρεάσουν οι δασμοί τους τοπικούς καταναλωτές, τις μικρές επιχειρήσεις και τις δουλειές στην περιοχή; Απευθύνεστε σε ένα εξειδικευμένο κοινό που ενδιαφέρεται για έναν τομέα της οικονομίας, όπως η γεωργία, μια βιομηχανία όπως η σόγια, ή [απευθύνεστε σε] δημογραφικές ομάδες που κυμαίνονται από επενδυτές έως ηλικιωμένους; Τα βασικά γεγονότα δεν αλλάζουν, αλλά η οπτική γωνία του ρεπορτάζ σας και του στυλ γραφής σας αλλάζουν.

(2) Γίνετε ειδικός

Αν είναι ο τομέας σας, τότε είστε ήδη. Αν σας αναθέσουν ένα θέμα που δεν γνωρίζετε, κάντε την έρευνά σας. Ερευνήστε, ερευνήστε, ερευνήστε! Μιλήστε με ειδικούς στον εκάστοτε τομέα. Μιλήστε με ακαδημαϊκούς, επαγγελματικές Ενώσεις, συνδικαλιστές, δημόσιους λειτουργούς. Ακούστε τι πιστεύουν πραγματικά οι «απλοί πολίτες».

Πρέπει να κατακτήσετε το θέμα πριν μπορέσετε να το επικοινωνήσετε με σαφήνεια. Οι οικονομικοί ρεπόρτερ δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάνε τη διάσημη φράση του Αϊνστάιν: «Αν δεν μπορείς να το εξηγήσεις με απλά λόγια, ούτε εσύ ο ίδιος το έχεις καταλάβει πολύ καλά». Αν δεν μπορείτε να το εξηγήσετε απλά, κάντε περισσότερη έρευνα.

(3) Βελτιώστε τις αναλυτικές σας δεξιότητες

Για να προσθέσετε αξία στην κάλυψή σας, πρέπει να προχωρήσετε πολύ πέρα από το «τι» συνέβη. Πρέπει να είστε σε θέση να εξηγήσετε γιατί η ιστορία είναι σημαντική. Προσφέρετε ιστορικό πλαίσιο ή παρουσιάστε την ιστορία σας στο ευρύτερο πλαίσιο της εθνικής ή παγκόσμιας κατάστασης.

Μια καλή δομή για ένα «έξυπνο» αναλυτικό ρεπορτάζ είναι αυτή: Τι συνέβη + τι έπεται; Τι συνέβη + γιατί έγινε. Τι συνέβη + πώς έγινε. Τι συνέβη + ποιες είναι οι επιπτώσεις. 

Εκτός από τη δική σας έρευνα, αξιοποιήστε τους ειδικούς. Το Bloomberg News συνιστά να παίρνετε συνεντεύξεις από ουδέτερους εμπειρογνώμονες. Οι εκπρόσωποι από τον επιχειρηματικό ή τον συνδικαλιστικό χώρο μπορούν, επίσης, να εμπλουτίσουν την ιστορία σας με τη δική τους οπτική. (Φροντίστε να αποφεύγεις την προπαγάνδα). Δημόσιοι λειτουργοί, ΜΚΟ, ομάδες πολιτών, πανεπιστημιακοί και think tanks μπορούν επίσης να παρέχουν δηλώσεις, στοιχεία και άλλες πληροφορίες που ενισχύουν το αναλυτικό σου πλαίσιο.  

(4) Απομυθοποιήστε τις επιχειρήσεις

Παρότι κυκλοφορούν εκατοντάδες ακρωνύμια και τεχνικοί όροι, που χρησιμοποιούν οι απόφοιτοι MBA και οι σύμβουλοι επενδύσεων, η οικονομία δεν είναι ένα ακαδημαϊκό ή πολύπλοκο πεδίο που δεν μπορεί να κατανοήσει ο μέσος άνθρωπος. Είναι κομμάτι της καθημερινής ζωής. Και οι ιστορίες αυτές μπορούν να ειπωθούν με απλά λόγια. 

Αποφύγετε τα ακρωνύμια. Ορίστε τους τεχνικούς όρους με συνοπτικές, κατανοητές φράσεις. (Παράδειγμα: Αν ο [Αμερικανός] πρόεδρος επικαλεστεί τις «εξουσίες του Άρθρου 301», εξηγήστε ότι πρόκειται για ένα άρθρο ενός εμπορικού νόμου του 1974 που εξουσιοδοτεί τις ΗΠΑ να επιβάλλουν κυρώσεις σε ξένες χώρες που βλάπτουν το αμερικανικό εμπόριο με αθέμιτες εμπορικές πρακτικές).

Μην κάνετε τα οικονομικά θέματα πιο πολύπλοκα απ’ όσο είναι. Απλώς διηγηθείτε την ιστορία όπως θα την λέγατε σε έναν φίλο σας. Ή στη μητέρα σας. 

(5) Σκεφτείτε τόσο τη συνολική εικόνα, όσο και τις λεπτομέρειες 

Όταν διαμορφώνετε το ρεπορτάζ σας, θέστε στον εαυτό σας μερικές βασικές ερωτήσεις: Πώς συνδέεται η σημερινή είδηση με το ευρύτερο πλαίσιο; Ποιος κερδίζει και ποιος χάνει; Ποια είναι η επίδραση στο κοινό σας και στους απλούς ανθρώπους; 

Ακολουθούν μερικοί τρόποι με τους οποίους μπορείτε να εστιάσετε ή να παρουσιάσετε την «μεγάλη εικόνα» όταν γράφετε για τις τελευταίες οικονομικές εξελίξεις. Ρωτήστε: ποιός είναι ο αντίκτυπος:

• Για τον συγκεκριμένο κλάδο και για ολόκληρη την οικονομία 
• Για την πόλη, την περιφέρεια ή τη χώρα μου 
• Για τη χώρα μου και για τον υπόλοιπο κόσμο 
• Για τη συγκεκριμένη επιχείρηση και για όλες τις επιχειρήσεις του κλάδου 
• Για τη συγκεκριμένη επιχείρηση και για τις επιχειρήσεις στην πόλη, την περιοχή ή τη χώρα μου 
• Για τους εργαζόμενους στην πόλη μου και πέρα από αυτή 

(6) Βάλτε τους ανθρώπους στο επίκεντρο 

Τα οικονομικά και επιχειρηματικά ρεπορτάζ είναι κι αυτά ανθρώπινες ιστορίες. Μην χαθείτε μέσα στους αριθμούς. Η κάλυψη οικονομικών θεμάτων μιλά για ζωές: χαμένες δουλειές και νέες ευκαιρίες, θέσεις εργασίας που μεταφέρονται από περιοχή σε περιοχή, κοινότητες που υποφέρουν και άλλες που γνωρίζουν ανάπτυξη με υψηλούς μισθούς αλλά και μείωση του βιοτικού επιπέδου, πληθωρισμό που ροκανίζει τα εισοδήματα, μικρές επιχειρήσεις που πιέζονται από το αυξανόμενο κόστος, δασμούς και κρατικές ρυθμίσεις. 

Όπως είπε ο Bill Dorman, διευθυντής ειδήσεων στο Hawai’i Public Radio, σε φοιτητές του προγράμματος Global Business Journalism στο Πανεπιστήμιο Tsinghua: «Δώστε πρόσωπα στους αριθμούς και πείτε τις ιστορίες πίσω από τα στατιστικά». 

Σκεφτείτε τους ανθρώπους που λαμβάνουν τις αποφάσεις. Σκεφτείτε και αυτούς που επηρεάζονται απ’ αυτές: υπαλλήλους, μετόχους, καταναλωτές, πολίτες. Η δημοσιογραφία που βάζει τους ανθρώπους στο προσκήνιο είναι πιο δυνατή — και πιο εύκολη να την καταλάβει το κοινό. 

(7) Βασιστείτε σε δηλώσεις που έχουν ουσία 

Οι δηλώσεις έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα στο οικονομικό ρεπορτάζ απ’ ό,τι σε άλλα είδη ρεπορτάζ. Γιατί; Γιατί οι αναγνώστες θέλουν να μάθουν τι λένε οι ειδικοί για τις μεγάλες οικονομικές εξελίξεις — ειδικά οι ανεξάρτητοι αναλυτές, που δεν έχουν άμεσο οικονομικό συμφέρον στην υπόθεση. Ταυτόχρονα, ο κόσμος ενδιαφέρεται για τις τοποθετήσεις στελεχών επιχειρήσεων και αξιωματούχων, ενώ οι δηλώσεις καταναλωτών ή εργαζομένων προσδίδουν βάθος και εισάγουν μια ανθρώπινη διάσταση σε μια ιστορία με απρόσωπα οικονομικά δεδομένα. 

Σύντομες και ουσιαστικές δηλώσεις (κι όχι ανούσια λόγια δημοσίων σχέσεων) ενισχύουν την αξιοπιστία και το βάθος του ρεπορτάζ σας. Υποστηρίζουν το βασικό σας αφήγημα και πείθουν τον αναγνώστη ότι δεν εκφράζεις απλώς την προσωπική σας άποψη. 

(8) Λάβετε υπόψη τις προκαταλήψεις των πηγών σας 

Στην οικονομική δημοσιογραφία πολλές από τις πηγές σας — είτε πρόκειται για ανθρώπους είτε για στατιστικά στοιχεία — έχουν τις δικές τους προκαταλήψεις. Ο ρόλος σας είναι να παρουσιάσετε με ακρίβεια τα δεδομένα και να δώσετε το απαραίτητο πλαίσιο, ώστε το κοινό να μπορέσει να κρίνει και να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. 

Όταν μιλάτε με πηγές σας, να έχετε πάντα κατά νου τα κίνητρά τους: από την πολιτικο-ιδεολογική τους στάση μέχρι τα οικονομικά τους συμφέροντα. Προτιμήστε πηγές με αποδεδειγμένη αξιοπιστία. Αν μια πηγή έχει κάποια προκατάληψη που δεν είναι προφανής στον μέσο αναγνώστη, φρόντισε να το αναφέρετε στο ρεπορτάζ. 

Το ίδιο ισχύει και για τα στατιστικά στοιχεία: βάλτε τα σε σωστό πλαίσιο. Αν χρειαστεί, σε περίπτωση που ένα σύνολο δεδομένων θεωρείται αμφισβητήσιμο (ή, αντίθετα, εξαιρετικά αξιόπιστο), σημείωσέ το. Για παράδειγμα, η κινεζική κυβέρνηση δημοσιεύει τον επίσημο δείκτη μεταποίησης (PMI), ενώ το ανεξάρτητο Μέσο Caixin έχει τον δικό του (CMI). Κάποιοι οικονομολόγοι και δημοσιογράφοι αμφισβητούν την ακρίβεια των κρατικών κινεζικών στατιστικών. (Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Κίνας απορρίπτουν τις επικρίσεις αυτές ως «πλάνη» και «γνωστικό πόλεμο κατά της Κίνας».) Θα πρέπει να βγάλετε τα δικά σας συμπεράσματα: ίσως επιλέξετε να παραθέσετε τα δεδομένα δίπλα-δίπλα και να αφήσετε τον αναγνώστη να αποφασίσει ποιον θα εμπιστευτεί. Ή να τονίσετε ότι η μία πληροφορία είναι κρατικής προέλευσης και η άλλη όχι. 

Συχνά θα βρείτε διαφορετικά στατιστικά που αναφέρονται στο ίδιο ζήτημα. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, η καταναλωτική εμπιστοσύνη καταγράφεται μηνιαίως τόσο από το Conference Board (ένα ανεξάρτητο επιχειρηματικό think tank) όσο και από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η καταγραφή της καταναλωτικής εμπιστοσύνης γίνεται από τον ΟΟΣΑ — έναν διεθνή οργανισμό που λειτουργεί ως κόμβος για τη χάραξη οικονομικής πολιτικής και την ανάλυση δεδομένων. Το ίδιο το Conference Board δημοσιεύει και μηνιαίο δείκτη εμπιστοσύνης των CEO. Όλα αυτά τα δεδομένα θεωρούνται αξιόπιστα από τους οικονομικούς συντάκτες. Ωστόσο, προσέξτε να μη συγκρίνετε «μήλα με πορτοκάλια»: συνγκρίετε τον ίδιο δείκτη με την πάροδο του χρόνου — όχι διαφορετικές έρευνες μεταξύ τους.  

(9) Προσέξτε και τη παραμικρή λεπτομέρεια 

Ο θρυλικός αρχισυντάκτης του BusinessWeek, Stephen Shepard, έλεγε στην ομάδα του να βεβαιώνεται πάντα ότι οι αριθμοί είναι σωστοί γιατί οι άνθρωποι του επιχειρηματικού κόσμου εντοπίζουν πάντα τα λάθη και πάντα διαμαρτύρονται. 

Τα μικρά λάθη πλήττουν την αξιοπιστία σου και την αξιοπιστία του μέσου για το οποίο γράφεις. Μην μπερδεύεις τα εκατομμύρια με τα δισεκατομμύρια ή τα τρισεκατομμύρια. Μην συγχέεις την ποσοστιαία αύξηση με τις ποσοστιαίες μονάδες. Γράφε σωστά τα ονόματα και επιβεβαίωσε τους τίτλους της δουλειάς των προσώπων που αναφέρεις. Είναι εύκολο. Δεν υπάρχει χώρος για λάθη — και καμία δικαιολογία. 

(10) Μην ξεχνάτε: Δεν είστε cheerleader 

Ο δημοσιογράφος είναι παρατηρητής και αναλυτής. Δεν πανηγυρίζουμε όταν υπάρχουν «καλά νέα» ούτε γράφουμε «δυστυχώς» όταν τα νέα είναι κακά. Δεν παίρνουμε το μέρος των επιχειρήσεων που καλύπτουμε, ούτε ζούμε με την ελπίδα να απογειωθεί η οικονομία ή να πέσει η ανεργία. Δεν στεναχωριόμαστε για τους εργαζομένους που απολύονται ή για τα εργοστάσια που κλείνουν. Δείχνουμε την ανθρώπινη πλευρά της είδησης μέσα από περιγραφές, λεπτομέρειες και μαρτυρίες — όχι με φορτισμένα επιρρήματα ή προσωπικά σχόλια. 

Είναι σημαντικό να κρατάμε αποστάσεις από τα πρόσωπα και τους οργανισμούς που καλύπτουμε. Εσείς πρέπει να ορίσετε τη δημοσιογραφική οπτική — όχι εκείνοι. 

«Γράφουμε για αυτό που συμβαίνει, όχι απαραίτητα για αυτό που ανακοινώνεται», υπενθύμισε στους φοιτητές του Global Business Journalism ο Colin Pope, αρχισυντάκτης του Austin Business Journal. 

(11) Κάντε τα κείμενά σας απλά και κατανοητά 

Φροντίστε να κάνετε το ρεπορτάζ σας ξεκάθαρο και εύκολα προσβάσιμο από το κοινό σας. Όπως γράφει ο έμπειρος δημοσιογράφος και καθηγητής Chris Roush: «Μπορεί να είσαι ο καλύτερος οικονομικός ρεπόρτερ όλων των εποχών και να ανακαλύψεις φοβερά στοιχεία για τις επιχειρήσεις και την οικονομία. Αν όμως δεν μπορείς να τα συνδυάσεις σε ένα κείμενο που να τραβάει τον αναγνώστη, τότε η δουλειά σου πάει χαμένη». 

Μπείτε κατευθείαν στο θέμα. Τι καινούριο συμβαίνει; Ποια είναι η πιο σημαντική πληροφορία; Γιατί έχει σημασία; Προσπαθήστε να αποφύγετε τους αριθμούς στην εισαγωγή ενός οικονομικού άρθρου, ακόμα και αν σας φαίνεται περίεργο, δεδομένου ότι το ρεπορτάζ συνήθως στηρίζεται σε αυτούς. Καλύτερα να γράψετε «Η οικονομία της Ουκρανίας αναμένεται να συρρικνωθεί σχεδόν στο μισό φέτος, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα», παρά να «πετάξετε» κατευθείαν το 45%. Τα νούμερα, και ιδίως τα μεγάλα νούμερα, μπορεί να μπερδέψουν και τελικά να χαθεί η ουσία της είδησης. 

Αυτό ακριβώς έκανε και το Bloomberg News σε ένα ρεπορτάζ του τον Οκτώβριο του 2024. Το άρθρο της Charlotte Yang ξεκινούσε: «Οι κινεζικές μετοχές στο εσωτερικό υποχώρησαν για πρώτη φορά μετά από 11 μέρες, καθώς οι επενδυτές άρχισαν να χάνουν την υπομονή τους με τον ρυθμό των μέτρων στήριξης του Πεκίνου. Το κλίμα επιβαρύνθηκε και από τα απογοητευτικά στοιχεία για την κατανάλωση στις γιορτές». Οι αριθμοί εμφανίζονται στη δεύτερη παράγραφο: «Ο δείκτης CSI υποχώρησε έως και 7,4%, εξανεμίζοντας τα κέρδη της Τρίτης, που είχαν φτάσει στο 5,9%…» 

Όταν παραθέτετε οικονομικά στοιχεία, είναι καλύτερο να ξεκινάτε με τον νέο αριθμό και αμέσως μετά να δίνετε, είτε τον προηγούμενο είτε τη διαφορά. Έτσι παρέχετε αμέσως το πλαίσιο στον αναγνώστη. Μη βομβαρδίζετε το κοινό σας με νούμερα. Ένας γενικός κανόνας είναι να μη χρησιμοποιείτε πάνω από δύο αριθμούς σε μία πρόταση και να αποφεύγετε τη χρήση αριθμών σε δύο συνεχόμενες προτάσεις. 

Είναι πολύ εύκολο να «πνιγείτε» μέσα στα νούμερα. Εσείς είστε ο ειδικός: πρέπει να αποφασίσετε ποια έχουν σημασία και ποια όχι. Εσείς φιλτράρετε τις πληροφορίες για τους αναγνώστες σας. Η κρίση σας είναι καθοριστική. Μην κουράζετε το κοινό σας με άχρηστα στοιχεία. 

Η πληροφορία σας πρέπει να διαβάζεται άνετα. Αποφύγετε τα ακρωνύμια (όπως YOY, ROI, YTD), εκτός από κάποια ευρέως γνωστά, όπως το CEO ή το ΑΕΠ. Απoφύγετε τις «ξύλινες» επιχειρηματικές εκφράσεις, όπως «συνέργεια», «δυναμική παρουσία», «ανθεκτικότητα», «στρατηγικό πλεονέκτημα» ή «κρίσιμη αποστολή». Το άρθρο σας πρέπει να μοιάζει με κουβέντα με έναν φίλο που ξέρει καλά το θέμα – όχι με δελτίο Τύπου. 

Μόνο έτσι θα καταφέρετε να «περάσετε» στον αναγνώστη τις αναλυτικές σας δεξιότητες, την περιέργειά σας και την ερευνητική σας ικανότητα. Και αυτά είναι απαραίτητα στοιχεία για να πετύχετε στην οικονομική δημοσιογραφία, όπως είπε και ο Mark Hamrick, έμπειρος οικονομικός αναλυτής στο Bankrate.com, στους φοιτητές του Global Business Journalism: 

«Όσοι ασχολούνται με το οικονομικό ρεπορτάζ, πρέπει να έχουν μια έμφυτη και αστείρευτη περιέργεια».  

Αυτό το άρθρο δημιουργήθηκε σε συνεργασία με το πρόγραμμα Global Business Journalism του Πανεπιστημίου Tsinghua. Το πρόγραμμα είναι μια συνεργασία μεταξύ του ICFJ, του Πανεπιστημίου Tsinghua και του Bloomberg News.

Μετάφραση: Ανατολή Σταυρουλοπούλου