Τέσσερις δημοσιογράφοι από τη Γάζα εξηγούν πώς κάνουν τη δουλειά τους μετά από σχεδόν 20 μήνες πολέμου.
Όταν ξεκίνησαν οι πολεμικές επιχειρήσεις στη Γάζα τον Οκτώβριο του 2023, υπήρχαν 1.800 εργαζόμενοι δημοσιογράφοι και 24 τοπικά μέσα ενημέρωσης που λειτουργούσαν στη Λωρίδα της Γάζας, σύμφωνα με τη διευθύντρια του μη κερδοσκοπικού δημοσιογραφικού οργανισμού Palestine Journalism Hub (PJH), Shuruq As’ad. Η ίδια λέει στο iMEdD ότι και τα 24 μέσα έχουν πλέον κλείσει, ενώ 112 γραφεία μίντια – δηλαδή όλα – έχουν βομβαρδιστεί. Τριακόσιοι δημοσιογράφοι έχουν εγκαταλείψει τη Γάζα και 117 τελούν υπό κράτηση.
Όσοι παραμένουν και συνεχίζουν να εργάζονται ρισκάροντας τη ζωή τους, αισθάνονται μια αυξημένη ευθύνη, δεδομένου ότι δεν έχει επιτραπεί σε κανένα ξένο μέσο ενημέρωσης να έχει ανεξάρτητη πρόσβαση στη Γάζα μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου.
«Δεν μπορώ να διαχειριστώ το ψυχικό τραύμα», λέει η 30χρονη δημοσιογράφος και κινηματογραφίστρια Shrouq Al Aila μέσω φωνητικού μηνύματος στο WhatsApp. «Τα δάκρυα, τα συναισθήματα, η ψυχική κατάρρευση είναι όλα σε αναμονή και αναβάλλονται για αργότερα, επειδή ποτέ δεν είναι καλή στιγμή για να καταρρεύσεις», λέει η Al Aila. «Ποτέ».
«Ποτέ δεν σταματάμε να μαθαίνουμε»: Καλύπτοντας την Υεμένη πέρα από τα πρωτοσέλιδα
Το ρεπορτάζ για την Υεμένη αποτελεί εδώ και καιρό ένα από τα πιο δύσκολα καθήκοντα της ερευνητικής δημοσιογραφίας. Τα χρόνια των συγκρούσεων και της πολιτικής αναταραχής καθιστούν δύσκολη αλλά ζωτικής σημασίας την εύρεση έγκυρων πληροφοριών και τη σωστή εκπροσώπηση του λαού της.
Απώλεια πολέμου
Η Al Aila έχασε τον σύζυγό της, τον δημοσιογράφο Roshdi Sarraj τη δεύτερη εβδομάδα του πολέμου. Τρώγανε πρωινό στο σπίτι της μητέρας του ενώ συζητούσαν πόσο επικίνδυνο ήταν να πάει εκείνος να κινηματογραφήσει μια διαδρομή με ασθενοφόρο.
«Τον συμβούλεψα να μην καλύψει το ρεπορτάζ από το εσωτερικό του ασθενοφόρου», θυμάται η Al Aila, η οποία συνεχίζει την παραγωγή ειδήσεων για το France24, το BBC, το ABC (Australian Broadcasting Corporation), το Al Jazeera και άλλα ξένα μέσα, ως επικεφαλής της Ain Media, της εταιρείας που είχε ιδρύσει ο σύζυγός της. «Και μου είπε «αν δεν το καταγράψω εγώ, ποιος θα το καταγράψει;»
Όταν άρχισαν να πέφτουν οι βόμβες στη γειτονιά Τελ Αλ-Χάουα της Γάζας εκείνο το πρωί, έτρεξαν στο υπόγειο. Η Al Aila κρατούσε στο ένα χέρι την 11 μηνών Dania και με το άλλο τον Sarraj καθώς οι εκρήξεις γίνονταν όλο και πιο κοντά της. Μόλις μερικά δευτερόλεπτα πριν η βόμβα χτυπήσει το σπίτι τους, ο Sarraj άφησε το χέρι της γυναίκας του και μπήκε μπροστά της, καλύπτοντας τελικά την Al Aila και την κόρη τους από την έκρηξη.
Η Al Aila ένιωσε το βάρος του σώματός του πάνω στο πόδι της. Όταν η σκόνη κατακάθισε, είδε μια ρωγμή στο κρανίο του πλάτους περίπου ενός εκατοστού. «Έβλεπα τον εγκέφαλό του από μέσα», λέει. «Αγκομαχούσε, ήταν οι τελευταίες του ανάσες». Εκείνη και τα αδέλφια του Sarraj τον σήκωσαν στα χέρια και έτρεξαν, διασχίζοντας τους πολιορκημένους δρόμους που εξακολουθούσαν να βομβαρδίζονται για να φτάσουν στο νοσοκομείο με τα πόδια. Πέθανε εκεί λίγα λεπτά αργότερα.
Ένα θανάσιμο επάγγελμα
Ο Sarraj είναι ένας από τους τουλάχιστον 181 (έως τις 28 Μαΐου 2025) εργαζόμενους στα μέσα ενημέρωσης που έχουν σκοτωθεί στη σύγκρουση, σύμφωνα με την Επιτροπή για την Προστασία των Δημοσιογράφων (CPJ), γεγονός που καθιστά τον εν λόγω πόλεμο τον πιο θανατηφόρο για τους δημοσιογράφους από τότε που ξεκίνησε η συλλογή δεδομένων το 1992. Εκτός από οκτώ όλοι οι άλλοι ήταν Παλαιστίνιοι.
Το Συνδικάτο Παλαιστινίων Δημοσιογράφων (PJS), μια συνδικαλιστική οργάνωση που λειτουργεί εδώ και περισσότερα από 100 χρόνια και εκπροσωπεί Παλαιστίνιους δημοσιογράφους στο Ισραήλ, στη Δυτική Όχθη και στη Γάζα, υπολογίζει τον αριθμό των νεκρών σε 219. Μιλώντας από τη Ραμάλα και την Ιερουσαλήμ, η As’ad λέει ότι σε αυτόν τον πόλεμο έχει σημειωθεί μια «συστηματική επίθεση» κατά των δημοσιογράφων. Το CPJ καταλήγει ότι τουλάχιστον 17 δημοσιογράφοι και δύο εργαζόμενοι στα μέσα ενημέρωσης αποτέλεσαν άμεσο στόχο των ισραηλινών δυνάμεων, και διερευνά τις συνθήκες γύρω από άλλους 20 θανάτους.
«Στη Γάζα η δημοσιογραφία δεν είναι ένα συνηθισμένο επάγγελμα –είναι μια καθημερινή μάχη για να μεταδώσεις την αλήθεια και δεν υπάρχει εγγύηση για κανέναν από εμάς ότι θα παραμείνουμε ζωντανοί ενώ το κάνουμε αυτό» λέει στο iMEdD σε ένα φωνητικό μήνυμα η 20χρονη Malak A Tantesh, πρώην φοιτήτρια επιστημών υγείας με απαλή φωνή. Η Tantesh είχε μόλις ολοκληρώσει έναν μήνα στο πανεπιστήμιο, όπου σπούδαζε για να γίνει φυσιοθεραπεύτρια, όταν ξέσπασε ο πόλεμος· τώρα είναι ανταποκρίτρια στη Γάζα για τον Guardian, τη NZZ και πολλές άλλες ευρωπαϊκές εφημερίδες.
Η Ansam El Qattaa, δημοσιογράφος στη Γάζα, η οποία έχει εργαστεί για διάφορα αραβόφωνα μέσα ενημέρωσης από τότε που ο ραδιοφωνικός της σταθμός βομβαρδίστηκε την πρώτη εβδομάδα του πολέμου, είναι πιο ωμή.
«Στη Γάζα η δημοσιογραφία έχει εξελιχθεί σε επάγγελμα θανάτου» γράφει η 34χρονη στο iMEdD μέσω WhatsApp. «Όταν βγαίνω έξω για να καλύψω ένα θέμα, φοβάμαι τόσο που ο χτύπος της καρδιάς μου είναι πιο δυνατός από τον ήχο των βομβαρδισμών».
Η El Qattaa δεν διαθέτει κάποιο όχημα και κυκλοφορεί με τα πόδια για να κάνει τις ανταποκρίσεις της. Η eSIM της (και η ως επί το πλείστον κατεστραμμένη τηλεπικοινωνιακή υποδομή της Γάζας) την υποχρεώνει να ανέβει σε κάποιο ψηλότερο σημείο για να βρει σήμα για να στείλει τα θέματά της.
«Καταγράφω θέματα ενώ φοβάμαι πολύ ότι μπορεί να χάσω τη ζωή μου ανά πάσα στιγμή», γράφει. Λέει ότι είναι ηθικό της καθήκον να συνεχίσει να δουλεύει.
Παρά τρίχα
Το τελευταίο θέμα που κάλυψε ο Sami Shehadeh ως εικονολήπτης για την αραβική υπηρεσία της Τουρκικής Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης (TRT Arabi) ήταν αυτό στο οποίο έχασε το πόδι του. Μιλώντας μέσω WhatsApp, ο 37χρονος λέει ότι φορούσε το δημοσιογραφικό του αλεξίσφαιρο γιλέκο και ένα κράνος, ενώ βιντεοσκοπούσε συνεντεύξεις στον καταυλισμό Νουσεϊράτ τον Απρίλιο του 2024. Τότε χτύπησε ένας πύραυλος.
Το δεξί πόδι του Shehadeh ακρωτηριάστηκε αμέσως· ένας συνάδελφός του τραυματίστηκε ελαφρά. Περισσότερο από έναν χρόνο αργότερα, δεν έχει επιτραπεί στον Shehadeh να φύγει από τη Γάζα για να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση προκειμένου να του τοποθετηθεί προσθετικό μέλος και να αφαιρεθούν θραύσματα από το χέρι του.
«Προσπαθήσαμε με κάθε τρόπο να φύγουμε για θεραπεία, αλλά ο ισραηλινός στρατός με εμπόδισε», δήλωσε ο πατέρας δύο παιδιών στο iMEdD. Τώρα βοηθάει στην καταγραφή ειδήσεων και κινηματογραφεί τα σταντάπ των δημοσιογράφων από την (αυτοσχέδια) σκηνή της TRT στον δρόμο.
Η πείνα ως όπλο
Μετά από 470 ημέρες πολέμου και την εκεχειρία του Ιανουαρίου, οι μεταφορές ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα αποκαταστάθηκαν, αλλά οι σοβαρές ελλείψεις σε βασικά αγαθά παραμένουν.
Μια στοχευμένη δολοφονία
Το Ισραήλ αρνείται ότι στοχεύει σκόπιμα δημοσιογράφους, αλλά χαρακτηρίζει επίσης ορισμένους ως «τρομοκράτες… που δρουν με το πρόσχημα» της δημοσιογραφίας. Ένας από αυτούς ήταν ο Hassan Eslaiah, ο οποίος σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια αεροπορικής επιδρομής, σε νοσοκομείο στη Χαν Γιουνίς τον Μάιο του 2025, όπου νοσηλευόταν για τραυματισμούς που είχε υποστεί κατά τη διάρκεια προηγούμενης επίθεσης που προκάλεσε τον θάνατο δύο και τον τραυματισμό οκτώ ατόμων σε δημοσιογραφική σκηνή. Ο ίδιος ήταν ο στόχος και των δύο επιθέσεων.
«Δημοσιογράφος; Μάλλον τρομοκράτης» έγραψαν οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) στον επίσημο λογαριασμό τους στο X στις 13 Μαΐου 2025, ανακοινώνοντας τον θάνατο του Eslaiah. «Μην ξεγελιέστε από το δημοσιογραφικό γιλέκο του Aslih [sic]: Ο Hassan Abdel Fattah Mohammed Aslih, ένας τρομοκράτης της ταξιαρχίας της Χαν Γιουνίς της Χαμάς, εξοντώθηκε μαζί με άλλους τρομοκράτες στο νοσοκομείο “Nasser” στη Χαν Γιουνίς. Ο Aslih συμμετείχε στη βίαιη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου με πρόσχημα τη δημοσιογραφική του ιδιότητα και ως ιδιοκτήτης ειδησεογραφικού δικτύου. Κατά τη διάρκεια της σφαγής, κατέγραψε δολοφονικές ενέργειες, λεηλασίες και εμπρησμούς, και ανήρτησε το υλικό στο διαδίκτυο».
Η διευθύντρια του PJH As’ad λέει ότι «φυσικά» ο Eslaiah ήταν δημοσιογράφος και μάλιστα πολύ γνωστός. Είχε εργαστεί ως ανεξάρτητος δημοσιογράφος για ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία και για το CNN πριν αυτά διακόψουν κάθε σχέση μαζί του μετά τους ισχυρισμούς των IDF, τους οποίους ο ίδιος διέψευσε. Η As’ad υπερασπίστηκε την κάλυψη των επιθέσεων της 7ης Οκτωβρίου από τον Eslaiah ως παρόμοια με αυτή των ενσωματωμένων ισραηλινών και ξένων δημοσιογράφων που μεταβαίνουν στη Γάζα με τις δυνάμεις του IDF.
Δεν υπάρχουν ασφαλείς ζώνες
Η Al Aila λέει ότι οι εντολές εκκένωσης που έχουν εκδοθεί από τον IDF καθιστούν την πρόσβαση στα θέματα τόσο δύσκολη όσο και φονική, καθώς οι απαγορευμένες περιοχές διευρύνονται και οι κάτοικοι περιορίζονται σε ολοένα και πιο συρρικνωμένες «ασφαλείς» ζώνες που συχνά δεν συνδέονται μεταξύ τους. Ωστόσο, για να ανεβάσει υλικό, η Al Aila πρέπει να μεταβεί σε μια δημοσιογραφική σκηνή με γρήγορο ίντερνετ, συνήθως δίπλα σε ένα νοσοκομείο, περνώντας μέσα από περιοχές που θεωρούνται απαγορευμένες για τους πολίτες.
«Πάντα αναρωτιέμαι» λέει η Tantesh, η οποία μερικές φορές νοικιάζει ένα κάρο που σέρνουν γαϊδούρια για να προσεγγίσει κάποιο θέμα «υπάρχει περίπτωση να επιστρέψω και να βρω τα σώματα των δικών μου διαμελισμένα, άψυχα ή καμένα; Όσο βρίσκομαι έξω, βρίσκομαι υπό καθεστώς μόνιμου τρόμου ότι η επίθεση μπορεί να γίνει κοντά ή ακριβώς εκεί που βρίσκομαι, ότι μπορεί να τραυματιστώ ή να σκοτωθώ και να καταγραφώ ως μια μάρτυρας αγνώστων στοιχείων».
Μείωση προμηθειών τροφίμων
Όλοι οι δημοσιογράφοι με τους οποίους μίλησε το iMEdD λένε ότι τα τρόφιμα –πώς να τα βρουν, πώς να τα πληρώσουν και πώς να τα μαγειρέψουν (δεν υπάρχει αέριο για μαγείρεμα)– είναι πάντα η πρώτη τους έννοια. Τα βγάζουν πέρα με ένα ή δύο πενιχρά γεύματα την ημέρα. Η τελευταία έκθεση της υποστηριζόμενης από τα Ηνωμένα Έθνη Ολοκληρωμένης Ταξινόμησης Φάσεων Επισιτιστικής Ασφάλειας (IPC) αναφέρει ότι ένας στους πέντε κατοίκους της Γάζας διατρέχει σοβαρό κίνδυνο λιμοκτονίας.
«Τρώμε μία φορά την ημέρα για να ικανοποιήσουμε την πείνα μας λόγω και των υψηλών τιμών» λέει ο Shehadeh. Την ημέρα που μίλησε με το iMEdD το γεύμα του ήταν σκέτο, βραστό ρύζι. Λέει ότι έχει σταθεί αδύνατο να βρει γάλα για τα κορίτσια του, παρόλο που είναι από τους λίγους τυχερούς που εξακολουθούν να πληρώνονται τον μισθό τους. Ωστόσο, ο μισθός αυτός κάθεται σε μια τράπεζα που έχει κλείσει από την έναρξη του πολέμου.
Λόγω των κλειστών ΑΤΜ, τοκογλύφοι έχουν ξεφυτρώσει σε όλη τη Γάζα, προσφέροντας μετρητά με αντάλλαγμα μια προμήθεια 30 τοις εκατό. Ο αποκλεισμός τροφίμων και ανθρωπιστικής βοήθειας από το Ισραήλ επί 11 εβδομάδες οδήγησε τις τιμές στα ύψη: μια σακούλα αλεύρι κοστίζει 300 δολάρια και ένα λίτρο βενζίνη 80 δολάρια.
«Αντιμετωπίζουμε προκλήσεις που δεν γνωρίζαμε καν ότι υπήρχαν», λέει η Tantesh.
Όνειρα για το μέλλον
Παρά τις τεράστιες κακουχίες και απώλειες, κανένας από τους τέσσερις δημοσιογράφους με τους οποίους μίλησε το iMEdD δεν επιθυμεί να φύγει από τη Γάζα. Όλοι τους είπαν ότι τρέφουν ακόμα ελπίδες για το μέλλον.
«Αγαπώ τόσο πολύ τη ζωή και παλεύω κάθε μέρα μόνο και μόνο για να μείνω ζωντανή· κρατιέμαι από μεγάλα όνειρα που ελπίζω να πραγματοποιήσω» λέει η El Qatta. Είπε στο iMEdD ότι ο στόχος της είναι να κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό.
Και η Tantesh ονειρεύεται να πάει στο πανεπιστήμιο. «Δεν ξέρω τι θα μας συμβεί στα επόμενα πέντε λεπτά» λέει. «Αλλά αν τελειώσει ο πόλεμος και επιβιώσουμε, θα φύγω, θα πάω στο εξωτερικό για να ξεκινήσω τις πανεπιστημιακές μου σπουδές και μετά θα επιστρέψω ξανά στη Γάζα».
