Διοικητικές Κρατήσεις: Γιατί 3.558 Παλαιστίνιοι κρατούνται χωρίς κατηγορία; 

Κατά τη διάρκεια της επταήμερης εκεχειρίας στα τέλη του περασμένου Νοεμβρίου, πραγματοποιήθηκε η ανταλλαγή 110 Ισραηλινών υπηκόων και πολιτών άλλων κρατών, που κρατούνταν όμηροι από την Χαμάς, με 240 Παλαιστίνιους κρατουμένους στις ισραηλινές φυλακές.  

Στην πιο πρόσφατη ανταλλαγή, η συντριπτική πλειοψηφία όσων απελευθερώθηκαν ήταν άμαχοι: γυναίκες, νέοι και παιδιά. Η ανάλυση των δεδομένων, ωστόσο, όσον αφορά στους Παλαιστίνιους που απελευθερώθηκαν από τις ισραηλινές φυλακές έδειξε πως στην πλειονότητά τους δεν είχε καταδικαστεί για κάποιο έγκλημα, επαναφέροντας στο προσκήνιο μια πρακτική που εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες σε περιόδους κρίσεων στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη: το μέτρο της διοικητικής κράτησης. 

Ο υψηλότερος αριθμός κρατουμένων της τελευταίας δεκαετίας 

«Διοικητική κράτηση είναι η φυλάκιση χωρίς κατηγορία», αναφέρει στο iMEdD η Δρ. Smadar Ben-Natan, Ισραηλινή δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διδάσκουσα στο University of Washington στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Πρόκειται για ένα είδος κράτησης, που πραγματοποιείται εν καιρώ πολέμου», αναφέρει. «Προφανώς, αυτό που συμβαίνει στην κατεχόμενη Παλαιστίνη από το 1967, δεν χαρακτηρίζεται ως πόλεμος, αλλά στρατιωτική κατοχή και έλεγχος ενός τεράστιου πληθυσμού, 7 εκατομμυρίων ανθρώπων», συμπληρώνει. 

Όπως εξηγεί, στην Παλαιστίνη η πρακτική εφαρμόστηκε ως μέτρο ενάντια σε όποια τοπική εξέγερση, αρχικά από την Βρετανική αποικιακή κυβέρνηση και συνεχίστηκε από το Ισραήλ. Σήμερα, σύμφωνα με την παλαιστινιακή μη-κυβερνητική οργάνωση, ADDAMEER, υπολογίζεται πως κρατούνται συνολικά 9.100 Παλαιστίνιοι σε Ισραηλινές φυλακές, από τους οποίους 3.558 με διοικητική κράτηση.  

Πριν την 7^η Οκτωβρίου και την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, ο αριθμός των κρατουμένων με διοικητική κράτηση ήταν ήδη ο υψηλότερος της περασμένης δεκαετίας. Σύμφωνα με την μη-κυβερνητική οργάνωση B’Tselem – το Ισραηλινό Κέντρο Πληροφόρησης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στα Κατεχόμενα Εδάφη – τον περασμένο Σεπτέμβριο κρατούνταν σε στρατιωτικά κέντρα κράτησης και φυλακές στο Ισραήλ 1.310 Παλαιστίνιοι, μεταξύ των οποίων και 146 παιδιά.  

Η Δρ. Ben-Natan, που εξειδικεύεται σε ζητήματα ποινικής δικαιοσύνης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Ισραήλ, εξηγεί πως για δεκαετίες το Ισραήλ προσπαθούσε να μην χρησιμοποιεί τη διοικητική κράτηση, καθώς θεωρείτο «αμφιλεγόμενη και πολύ καταπιεστική» μέθοδος. Αναφέρει πως υπήρχαν περίοδοι που το Ισραήλ κρατούσε με διοικητική κράτηση 100-300 άτομα. «Δεν έχω ολόκληρο το χρονολόγιο, αλλά από τις γενικές μου γνώσεις στον τομέα αυτό όσον αφορά τους αριθμούς, είναι πρωτόγνωρο. Αυτός ο πόλεμος ξεκίνησε σε ένα σημείο όπου (ο αριθμός των κρατουμένων) ήταν ήδη πρωτοφανής», αναφέρει.  

Σύμφωνα με την μη κυβερνητική οργάνωση, HaMoked, κατά την εκεχειρία του Νοεμβρίου ο αριθμός των κρατουμένων με διοικητική κράτηση αυξήθηκε δραματικά και ξεπέρασε τους 2.000. Παράλληλα με τις συλλήψεις Παλαιστινίων στη Δυτική Όχθη, αυξήθηκαν και οι συλλήψεις κατοίκων της Γάζας. Στις αρχές Ιανουαρίου, σύμφωνα με δημοσίευμα της ισραηλινής εφημερίδας, Haaretz, 661 Παλαιστίνιοι, μια αύξηση 150% όσων κατοίκων της Γάζας ήδη κρατούνταν σε ισραηλινό έδαφος. Σε προηγούμενο δημοσίευμα, μάλιστα, αναφέρεται πως κάποιοι από αυτούς έχουν ήδη πεθάνει υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. 

Προδιαγεγραμμένη φυλάκιση 

Σε δημοσίευμα της εφημερίδας Haaretz τον Αύγουστο του 2023, ο εκπρόσωπος των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων (IDF) είχε δηλώσει: «Η διοικητική κράτηση χρησιμοποιείται μόνο όταν οι αρχές ασφαλείας έχουν αξιόπιστες πληροφορίες που υποδηλώνουν σαφή και παρόντα κίνδυνο από τον κρατούμενο και έλλειψη άλλων επιλογών για την εξάλειψη του κινδύνου. Ο αριθμός των κρατουμένων αντικατοπτρίζει την απειλή για την ασφάλεια, που συνιστά ο κάθε κρατούμενος».  

Παρότι, το Ισραήλ ισχυρίζεται πως η διοικητική κράτηση είναι ένας νόμιμος τρόπος αποτροπής και καταστολής της βίας στην περιοχή, σε πρόσφατη αναφορά της η Διεθνής Αμνηστία σημειώνει ότι «η συστηματική χρήση της εναντίον των Παλαιστινίων δείχνει ότι χρησιμοποιείται για τη δίωξή τους και όχι ως έκτακτο και επιλεκτικό μέτρο ασφαλείας». Ανάμεσα σε όσους έχουν συλληφθεί βρίσκονται ακτιβιστές, δημοσιογράφοι, αλλά και φοιτητές, γυναίκες και παιδιά.   

Η Waed Abbas, βοηθός ερευνητικών εκστρατειών και επικοινωνίας της Διεθνούς Αμνηστίας στην Ανατολική Ιερουσαλήμ αναφέρει στο iMEdD πως η πρακτική θα έπρεπε να εφαρμόζεται ως εξαίρεση στον κανόνα. «Χρησιμοποιείται ως ο κανόνας και όχι η εξαίρεση, για αυτό και είναι εξαιρετικά τρομακτικό», λέει. «Είναι επίσης σημαντικό να το δούμε από απόσταση για να καταλάβουμε ότι συμβαίνει μαζί με την καταστρατήγηση άλλων ανθρωπίνων δικαιωμάτων», προσθέτει. 

Η κράτηση και η φυλάκισή των Παλαιστινίων αποφασίζεται από στρατιωτικά δικαστήρια, ενώ υποθέσεις Ισραηλινών πολιτών, οι οποίοι ζουν στα ίδια κατεχόμενα εδάφη εκδικάζονται σε πολιτικά δικαστήρια. Ανάλογα με το αδίκημα η κράτησή τους παρατείνεται κάθε φορά για έξι μήνες, βάσει των διαταγμάτων κράτησης, τα οποία ανανεώνονται. Σύμφωνα με τη στρατιωτική διαταγή που διέπει τη διοικητική κράτηση στη Δυτική Όχθη, οι κρατούμενοι πρέπει να οδηγηθούν ενώπιον δικαστή για να επικυρωθεί η διαταγή κράτησής τους. Ωστόσο, όπως αναφέρει δημοσίευμα της εφημερίδας Haaretz, το 99.7% των υποθέσεων καταλήγουν σε προδιαγεγραμμένες καταδικαστικές αποφάσεις στο δικαστήριο και φυλάκιση. 

Χρησιμοποιείται ως ο κανόνας και όχι η εξαίρεση, για αυτό και είναι εξαιρετικά τρομακτικό. Είναι επίσης σημαντικό να το δούμε από απόσταση για να καταλάβουμε ότι συμβαίνει μαζί με την καταστρατήγηση άλλων ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Waed Abbas, βοηθός ερευνητικών εκστρατειών και επικοινωνίας της Διεθνούς Αμνηστίας στην Ανατολική Ιερουσαλήμ

«Ούτε ο κρατούμενος, ούτε ο δικηγόρος του γνωρίζουν ποια είναι τα στοιχεία για τα οποία τίθενται υπό κράτηση και αυτό δίνει, ξέρετε, ένα ελεύθερο περιθώριο όσον αφορά τον τρόπο ελέγχου αυτών των κρατουμένων, της ζωής τους, της ελευθερίας τους, του δικαιώματός τους στην ελευθερία μεταξύ άλλων δικαιωμάτων», αναφέρει η Abbas. 

Η πρακτική της διοικητικής κράτησης αποτελεί καταστρατήγηση του διεθνούς δικαίου και αντιβαίνει τόσο στη Σύμβαση για το Απαρτχάιντ, όσο στο Καταστατικό της Ρώμης. Παρόλα αυτά, όπως παρουσιάζεται στην αναφορά της Διεθνούς Αμνηστίας, το κράτος του Ισραήλ δημιούργησε περισσότερα από 1.000 νέα στρατιωτικά διατάγματα  με σκοπό να φυλακίζει παράτυπα Παλαιστίνιους πολίτες, μόνο και μόνο γιατί εξέφρασαν τη γνώμη τους ανοιχτά ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.  

Φυλάκιση ανηλίκων: μια χαμένη γενιά 

O Muhamad ήταν 16 χρονών όταν τον συνέλαβαν στην περιοχή Aida Camp, κοντά στη Βηθλεέμ, επειδή πετούσε πέτρες. Ήταν η πρώτη φορά που βρισκόταν, μόνος του, μακριά από την οικογένειά του σε άγνωστη για εκείνον τοποθεσία. Ήταν άυπνος και καταπονημένος. Στο λευκό δωμάτιο, πίσω από την οθόνη του υπολογιστή του, ο ανακριτής του απευθυνόταν κοφτά και υποτιμητικά. «Γιατί φοβάσαι να μου πεις τα ονόματά τους; Οι περισσότεροι βρίσκονται ούτως ή άλλως στη φυλακή», του έλεγε, προσπαθώντας να τον κάνει να προδώσει τους συνομηλίκους του. «Με ποιους παίζεις ποδόσφαιρο;», τον ρώτησε καθώς η ώρα περνούσε. «Πες μου με ποιους έπαιζες!», ούρλιαξε χτυπώντας το χέρι στο τραπέζι.  

Η σκηνή από το πρόσφατο ντοκιμαντέρ, Two Kids A Day, που απέσπασε το βραβείο Japan Prize for Educational Media 2023 στα μέσα του περασμένου Νοεμβρίου επαναλαμβάνεται καθημερινά στα κατεχόμενα Παλαιστινιακά εδάφη. O Ισραηλινός σκηνοθέτης και παραγωγός του ντοκιμαντέρ, David Wachsmann, αναφέρει στο iMEdD πως τουλάχιστον δύο παιδιά συλλαμβάνονται κάθε βράδυ χωρίς καμία αιτιολογία από τον ισραηλινό στρατό. Μαζί με τον Παλαιστίνιο συμπαραγωγό του, Mohamad Babai, πραγματοποίησαν έρευνα για τη κράτηση ανηλίκων για επτά χρόνια. Όταν έλαβαν βίντεο από ανακρίσεις ανηλίκων – τα οποία τους διέρρευσαν πηγές τους – αναζήτησαν και εντόπισαν αυτά τα παιδιά, ακολουθώντας τα ως ενήλικες μετά την αποφυλάκισή τους.  

Το Ισραήλ είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο, όπου παιδιά δικάζονται σε στρατιωτικό δικαστήριο, επιβεβαιώνει σε ερωτήση του iMEdD ο Wachsmann. Ο Ισραηλινός στρατός εισβάλλει σε σπίτια τις πρώτες πρωινές ώρες όταν όλοι κοιμούνται και δεν μπορούν να αντιδράσουν, λέει. Στη συνέχεια, τα παιδιά μεταφέρονται με στρατιωτικά οχήματα σε εγκαταστάσεις, όπου περιμένουν μέχρι να οδηγηθούν στο αστυνομικό τμήμα το πρωί, προσθέτει, εξηγώντας πως η αναμονή είναι μέρος των βασανιστηρίων που υφίστανται πριν ακόμα οδηγηθούν στον ανακριτή χωρίς την παρουσία κάποιου κηδεμόνα ή δικηγόρου υπεράσπισης.  

Η κράτηση και η φυλάκιση παιδιών ηλικίας μικρότερης των 14 ετών απαγορεύεται παγκοσμίως, εξηγεί η Δρ. Smadar Ben-Natan. Τα πρότυπα και οι κανόνες του διεθνούς δικαίου είναι μεν γενικοί, αλλά υπογραμμίζουν πως κράτηση ανηλίκων πραγματοποιείται μόνο ως έσχατη λύση. «Τώρα, στην περίπτωση των Παλαιστινίων παιδιών, η κράτηση είναι δυνατή από την ηλικία των 12 ετών και δεν χρησιμοποιείται ως έσχατη λύση, αλλά πολλές φορές ως πρώτη επιλογή», λέει.  

Η κράτηση και η φυλάκισή τους «είναι ένας τρόπος να ελέγξουν τις οικογένειές τους», αναφέρει ο Wachsmann. «Όταν συλλαμβάνουν το παιδί σου, παγώνεις. Δεν θα αντισταθείς με τον τρόπο που θα ήθελες». Παράλληλα, οι οικογένειες πρέπει να πληρώσουν εγγυήσεις, ώστε να μπορέσουν να τα απελευθερώσουν. 

Όταν ύστερα από 8 μήνες κράτησης, ο Muhamad απελευθερώθηκε δεν μπόρεσε να ενταχθεί πια στην καθημερινότητά του. Λίγο αργότερα φυλακίστηκε ξανά. «Όταν συναντήσαμε τα παιδιά, κανένα δεν μιλούσε για τους φόβους και τα συναισθήματά τους [σε σχέση με την φυλάκισή τους]. Άρχισαν να κάνουν αστεία και να το παίζουν σκληροί», αναφέρει ο Mohamad Babai. Η πραγματικότητα όμως ήταν διαφορετική. «Όταν γνωρίσαμε τον [Παλαιστίνιο] κρατούμενο ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τα παιδιά στη φυλακή, μας ανέφερε πως υπήρχαν πολλές περιπτώσεις παιδιών που έκλαιγαν τα βράδια και κατουρούσαν το κρεβάτι τους», προσθέτει.  

Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού ορίζει ότι τα παιδιά πρέπει να αντιμετωπίζονται διαφορετικά από τους ενήλικες, αναφέρει η Δρ. Ben-Natan. «Πρέπει έχουν τη μέγιστη δυνατή προστασία από την κράτηση και την κρατική βία, καθώς και από κάθε επαφή με το νόμο. Έτσι, κάθε επαφή με το νόμο ή την κράτηση θεωρείται επιβλαβής», συμπληρώνει.  

Το 2018, μια ομάδα ισραηλινών γονέων, που ανησυχούν βαθιά για τη ζημιά που υφίστανται τα παιδιά στα παλαιστινιακά εδάφη υπό ισραηλινή κατοχή, ίδρυσαν την μη-κυβερνητική οργάνωση, Parents Against Child Detention. Όπως αναφέρεται και στο ντοκιμαντέρ, η κράτηση και φυλάκιση ανηλίκων ζημιώνει πολύ την Παλαιστινιακή κοινωνία. Υπολογίζεται πως το 75% των παιδιών και εφήβων που φυλακίζονται θα επιστρέψουν στη φυλακή, καθώς δεν υφίσταται σύστημα επανένταξής τους στην κοινωνία. Η εμπειρία της φυλάκισης δε, μετατρέπει πολλά παιδιά σε μαχητές, πρόθυμους να πεθάνουν για την αντίσταση, όπως λένε. 

Η διευθύνουσα σύμβουλος της οργάνωσης και δικηγόρος, Moria Shlomot, αναφέρει στο iMEdD πως είναι εξίσου προβληματική η άγνοια της ισραηλινής κοινωνίας όσον αφορά αυτή την «χαμένη γενιά». «Πιθανόν να εκπλαγείτε αν μάθετε ότι η ισραηλινή κοινωνία δεν γνωρίζει τι συμβαίνει [πίσω από το Τείχος], ποια είναι η καθημερινή ζωή των Παλαιστινίων», αναφέρει.  

Για αυτό, τόσο η ίδια όσο και οι συνεργάτες της πραγματοποιούσαν μέχρι τις επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ διάφορες εκδηλώσεις ενημέρωσης. Οι καμπάνιες τους οδήγησαν 1.500 γονείς να εγγραφούν και να λαμβάνουν το newsletter τους και χιλιάδες να μοιράζονται το περιεχόμενό τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 

«Θεωρήσαμε ότι και τα ζητήματα που αφορούν τα παιδιά [στην Παλαιστίνη] αποσιωπώνται για κάποιους λόγους», συμπληρώνει. «Πρώτον, υπάρχουν οι στρατιώτες που επιστρέφουν στο Ισραήλ από την Δυτική Όχθη – οι γιοι και οι κόρες μας – χωρίς να αποκαλύπτουν τι έκαναν. Δεν ξέρω εάν ντρέπονται ή αν υφίστανται λόγοι ασφαλείας. Αλλά δεν μιλούν για το τι έκαναν», λέει. «Και τα παιδιά (στην Παλαιστίνη) δεν έχουν φωνή. Εκπροσωπούνται στο δικαστήριο από Παλαιστίνιους δικηγόρους και φαίνεται πως η ισραηλινή κοινωνία τους συμπεριφέρεται σαν να είναι νεαροί τρομοκράτες. Είναι πολύ δύσκολο για το Ισραήλ να καταλάβει ότι μιλάμε για αθώα παιδιά, όχι επειδή δεν διέπραξαν κανένα έγκλημα, αλλά επειδή ένα παιδί είναι αθώο εξ’ ορισμού. Αν έχει κάνει κάτι ριζοσπαστικό, αυτό έγινε γιατί ζει σε μια ριζοσπαστική κατάσταση». 

Ανταλλαγή Κρατουμένων  Από το 1983 μέχρι και σήμερα οι ανταλλαγές Ισραηλινών και Παλαιστίνιων κρατουμένων έμοιαζαν δυσανάλογες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ήταν η ανταλλαγή 4.500 κρατουμένων το 1983 έναντι 6 ισραηλινών στρατιωτών και 1.027 Παλαιστινίων κρατουμένων, μεταξύ των οποίων και μέλη της Χαμάς το 2011 με αντάλλαγμα την απελευθέρωση του ισραηλινού στρατιώτη Gilad Shalit, ο οποίος κρατούνταν ως όμηρος στη Λωρίδα της Γάζας από το 2006.   Όπως εξηγεί ο David Wachsmann, η αύξηση του αριθμού κρατουμένων υπό διοικητική κράτηση συμβαίνει συνήθως σε περιόδους συγκρούσεων. «Δεν είναι κάτι που συμβαίνει σε καθημερινή βάση. Συμβαίνει σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές όταν υπάρχουν όμηροι [σε κάποια από τις δυο πλευρές] και πραγματοποιείται μια ανταλλαγή. Τώρα είναι αυτή η συγκεκριμένη στιγμή, που συμβαίνει ξανά».