Το πρωτότυπο άρθρο δημοσιεύθηκε από το Bellingcat στις 11/10/2023 και αναδημοσιεύθηκε από το iMEdD κατόπιν άδειας. Η αναδημοσίευση του απαιτεί άδεια από τον εκδότη. Σε περίπτωση ασυμφωνίας μεταξύ των μεταφράσεων, υπερισχύει η αρχική πηγή.
Η παραπληροφόρηση εξαπλώνεται με ραγδαίους ρυθμούς στο διαδίκτυο από τη στιγμή που η Χαμάς εξαπέλυσε αιφνιδιαστική επίθεση κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου. Τουλάχιστον 1.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους και η Ισλαμιστική παραστρατιωτική οργάνωση έχει πάρει περί τους 100 με 150 αιχμαλώτους. Το Ισραήλ αντεπιτέθηκε, απειλώντας τη Γάζα με πλήρη πολιορκία και χτυπώντας την περιοχή με πολλαπλές εναέριες επιθέσεις, που είχαν ως αποτέλεσμα το θάνατο περισσότερων από 900 ανθρώπων.
Παράλληλα με αξιόπιστες πληροφορίες για τις εξελίξεις της σύρραξης, έχει διακινηθεί ευρέως στο διαδίκτυο παραπληροφόρηση σχετικά με περιστατικά που αποδίδονται και στις δύο πλευρές. Με τον τεράστιο όγκο περιεχομένου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η ανάλυση επαληθευμένων πληροφοριών από αναρτήσεις που έχουν επαναχρησιμοποιηθεί ή παραποιηθεί μπορεί να γίνει δύσκολη.
Τις τελευταίες ημέρες, αναρτήσεις που έχουν γίνει viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πρόβαλαν πλάνα πολλών ετών πριν ή πλάνα από τελείως διαφορετικές εμπόλεμες ζώνες ως πλάνα από τον πρόσφατο βομβαρδισμό της Γάζας. Ισχυρίζονται αβάσιμα ότι ένα βίντεο με ένα χαμένο κορίτσι στην Αραβόφωνη χώρα είναι Ισραηλινή αιχμάλωτος στη Γάζα και προβάλουν τις φωτοβολίδες που έχουν ανάψει Αλγερινοί ποδοσφαιρόφιλοι ως τις λάμψεις και τις εκρήξεις της εμπόλεμης ζώνης. Αυτά είναι απλώς μερικά παραδείγματα.
Η παραπληροφόρηση είναι ιδιαίτερα κακοήθης στην περίπτωση αυτή, καθώς συχνά περιπλέκει γνήσιες πληροφορίες με διαδόσεις και ενδέχεται να οδηγήσει κάτι που αξίζει πραγματικά να αναφερθεί – όπως είναι ένα στρατιωτικό χτύπημα σε αστική περιοχή – να συνδεθεί με viral αναλήθεια. Πράγματι, το Bellingcat εντόπισε μια περίπτωση, όπου ένα ευρέως αναδημοσιευμένο βίντεο πρόβαλε κατά τα λεγόμενα κάτι αναληθές, ενώ από περαιτέρω διερεύνηση του ίδιου βίντεο προέκυψαν στην πραγματικότητα σημαντικές πληροφορίες σχετικά με εναέρια επίθεση σε περιοχή που βρισκόταν ένα σχολείο.
Ο «Βομβαρδισμός» της Εκκλησίας του Αγίου Πορφυρίου στη Γάζα
Στις 9 Οκτωβρίου, διακινήθηκε ευρέως στο κοινωνικό δίκτυο Χ (πρώην Twitter) ένα βίντεο με τον ισχυρισμό ότι δείχνει το Ισραήλ να βομβαρδίζει την Ελληνορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Πορφυρίου. Αυτό το κτίσμα του 12ου αιώνα αποτελεί ένα από τα πλέον ιστορικά μνημεία της Γάζας.
Η εκκλησία ωστόσο αρνήθηκε τον ισχυρισμό το ίδιο απόγευμα στη σελίδα της στο Facebook. «Θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε ότι η Εκκλησία του Αγίου Πορφυρίου στη Γάζα είναι άθικτη και λειτουργεί στην υπηρεσία της κοινότητας και του εκκλησιάσματός μας», ανέφερε η ανακοίνωση στα Αραβικά, τα Αγγλικά, τα Ελληνικά και τα Ρώσικα.
Το Bellingcat διαπίστωσε ότι η εναέρια επίθεση που απαθανατίζεται στο βίντεο που έγινε viral έλαβε χώρα κοντά στη διασταύρωση των οδών Al-Rashid και Beirut στις συντεταγμένες 31.516746, 34.428689, πίσω από τον πυλώνα που φαίνεται στο απόσπασμα.
Περιορίσαμε την τοποθεσία, πραγματοποιώντας αντίστροφη αναζήτηση εικόνων σε ένα από τα καρέ του βίντεο που έγινε viral.
Αυτό μας οδήγησε σε ένα πανοραμικό βίντεο που δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο του Τουρκικού τηλεοπτικού καναλιού, Haber 7. Το βίντεο αυτό, το οποίο είναι πιθανότατα περιεχόμενο παραγόμενο από χρήστες, απεικονίζει την περιοχή γύρω από την επίθεση πιο καθαρά. Άλλο κομμάτι του βίντεο, που αναμεταδόθηκε από πολλά ειδησεογραφικά μέσα και αναδημοσιεύτηκε στο διαδίκτυο, απεικονίζει την ίδια περιοχή να δέχεται επίθεση το ξημέρωμα.
Μια επιγραφή του κτιρίου, που είναι εμφανής στο βίντεο της επίθεσης που γυρίστηκε το ξημέρωμα και επισημαίνεται με πράσινο χρώμα στην παραπάνω εικόνα, γράφει «Al-Ragheb». Πρόκειται για την ονομασία κτιρίου στην πόλη της Γάζας που βρίσκεται στις συντεταγμένες 31.517335, 34.446814, πλησίον υποκαταστήματος της Τράπεζας της Παλαιστίνης (31.518242, 34.445245) σύμφωνα με βίντεο από την περιοχή που γυρίστηκε τον Αύγουστο του 2022.
Βασιζόμενοι στα συμπεράσματά μας και στην κατεύθυνση της εναέριας επίθεσης, καταφέραμε να διακρίνουμε ότι ο στόχος θα μπορούσε να απέχει περίπου 1,5 χιλιόμετρο από την κάμερα προς την ακτή και στην αντίθετη κατεύθυνση της εκκλησίας (31.5033228, 34.4597274).
Το ανεξάρτητο κανάλι Jenin Qassam στο Telegram αναδημοσίευσε ένα μεγαλύτερο καρέ του viral βίντεο, το οποίο απεικονίζει μια δεύτερη έκρηξη σε διάστημα δευτερολέπτων.
Η δεύτερη επίθεση δεν είχε επίπτωση στην εκκλησία. Βασιζόμενοι στην κατεύθυνση της έκρηξης, ήμασταν σε θέση να διαπιστώσουμε ότι η εκκλησία βρίσκεται εκτός της περιοχής – στόχου.
Ακόμη κι εάν το καρέ δεν έδειχνε όσα πολλοί από εκείνους που το αναδημοσίευσαν νόμιζαν ότι θα έδειχνε, αποκάλυψε καινούριες πληροφορίες σχετικά με τις επιθέσεις στη Γάζα. Κατά τον εντοπισμό της γεωγραφικής θέσης του πλάνου που σχετίζεται με το viral βίντεο που φέρεται να απεικονίζει την τοποθεσία της εκκλησίας, το Bellingcat βρήκε στοιχεία που μαρτυρούν ότι οι επιθέσεις έλαβαν χώρα σε πυκνοκατοικημένες περιοχές κοντά σε πολλά σχολεία. (Τη Δευτέρα, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών António Guterres, ο οποίος καταδίκασε τις επιθέσεις της Χαμάς και τις εναέριες επιδρομές του Ισραήλ, ανέφερε σε συνέντευξη τύπου ότι οι επιθέσεις έπληξαν δύο σχολεία του Γραφείου Αρωγής του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους – UNRWA).
Το κανάλι Jenin News στο Telegram, που δεν πρέπει να συγχέεται με το Jenin Qassam, αναδημοσίευσε ένα βίντεο που γυρίστηκε από την ίδια τοποθεσία με το βίντεο που ισχυρίζεται ψευδώς ότι απεικονίζει εναέρια επίθεση με στόχο την Εκκλησία του Αγίου Πορφυρίου. Στο βίντεο του Jenin News φαίνονται δύο εναέριες επιθέσεις που πλήττουν περιοχή πολύ πιο κοντά στην κάμερα.
Δύο επιδρομές φαίνεται να έπληξαν το τετράγωνο πιο κάτω από τον πύργο. Είναι δύσκολο να πει κανείς ακριβώς που χτύπησαν, αλλά γνωρίζουμε ότι ήταν μεταξύ του τετραγώνου με τον πυλώνα και του τετραγώνου με το κτίριο που επισημαίνεται στο Google Maps ως η έδρα του Παλαιστινιακού Κέντρου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (PCHR).
Σύμφωνα με τα δεδομένα του Google, υπάρχει τουλάχιστον ένα σχολείο στο τετράγωνο μεταξύ του πυλώνα και της τοποθεσίας του PCHR. Στην περιοχή βρίσκεται επίσης κι ένα αστυνομικό τμήμα, απέναντι από ένα άδειο οικόπεδο.
Είναι δύσκολο να προσδιοριστούν με ακρίβεια οι στόχοι που έπληξαν οι επιδρομές χωρίς πιο πρόσφατες δορυφορικές εικόνες.
Ανακυκλωμένα Πλάνα της Σύρραξης
Σε περιπτώσεις εκτάκτων ειδήσεων, συχνά επικρατεί σύγχυση ως προς τους ισχυρισμούς που κυκλοφορούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όπως αναφέρουμε στον οδηγό μας για το 2021, ο προσδιορισμός του πότε γυρίστηκε ένα βίντεο αποτελεί ουσιαστικό μέρος για την κατάρριψη της παραπληροφόρησης και των λανθασμένων πληροφοριών.
Έχουμε εντοπίσει πολλά παραδείγματα πλάνων που χρησιμοποιήθηκαν εκ νέου από παλαιότερες συγκρούσεις και στρατιωτικά γεγονότα ως αποδεικτικά μέσα για τα τρέχοντα γεγονότα στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη.
Για παράδειγμα, το παρακάτω βίντεο που γυρίστηκε νύχτα απεικονίζει καταιγισμό ρουκετών και κυκλοφορεί με τον ισχυρισμό ότι εξαπολύθηκαν στο Ισραήλ από τη Χαμάς. Ενώ το βίντεο προβάλλει στρατιωτική δραστηριότητα, δεν εμφανίζει τον αντίκτυπό της ή το στόχο.
Ωστόσο, το βίντεο είναι τουλάχιστον τριών ετών, καθώς αναρτήθηκε στο YouTube το Φεβρουάριο του 2020 από ένα Ρωσόφωνο λογαριασμό του οποίου το όνομα αποδίδεται ως «Κόσμος σε Αδιέξοδο». Εντοπίσαμε επίσης ανακυκλωμένα πλάνα που ισχυρίζονται ότι δείχνουν τελευταίες επιθέσεις του Ισραήλ στη Χαμάς. Στην πραγματικότητα, το παρακάτω βίντεο με τους ένοπλους άνδρες είναι τουλάχιστον τεσσάρων ετών, καθώς αναρτήθηκε στο YouTube το Μάρτιο του 2019. To Bellingcat δεν ήταν σε θέση να επιβεβαιώσει από ανεξάρτητες πηγές την τοποθεσία που απεικονίζεται στο βίντεο, αλλά ο τίτλος του βίντεο στα Ρωσικά αποδίδεται ως «Δεν ήταν ήρεμα απόψε στη Συρία».
Εντοπίσαμε επίσης χρήστες στο Χ που αναδημοσιεύουν ανακυκλωμένα πλάνα, που ισχυρίζονται ότι δείχνουν πρόσφατες επιθέσεις του Ισραήλ στη Χαμάς.
Στην πραγματικότητα, το βίντεο με τους ένοπλους άνδρες είναι τουλάχιστον τεσσάρων ετών, καθώς αναρτήθηκε στο YouTube από Συριακό τηλεοπτικό κανάλι το Μάρτιο του 2019. To Bellingcat επίσης δεν ήταν σε θέση να επιβεβαιώσει από ανεξάρτητες πηγές την τοποθεσία που απεικονίζεται στο βίντεο, αλλά ο τίτλος του βίντεο στην Αραβική γλώσσα υπαινίσσεται ότι δείχνει επίθεση σε αυτοκινητοπομπή στη Συρία.
Όποια κι εάν είναι η ακριβής τοποθεσία των παραπάνω δύο βίντεο, η εμφάνισή τους στο διαδίκτυο αρκετά χρόνια πριν επαρκεί για να καταρριφθούν οι ισχυρισμοί ότι δείχνουν τις πρόσφατες κλιμακώσεις στη Γάζα.
Σε άλλες περιπτώσεις, η τοποθεσία των πλάνων που ισχυρίζονται ψευδώς οι χρήστες ότι δείχνουν την τρέχουσα σύρραξη, θα μπορούσε εύκολα να εντοπιστεί. Ένας χρήστης του Χ επεσήμανε παραπλανητικά tweets που ισχυρίζονται ότι τα παρακάτω πλάνα δείχνουν επιθέσεις στη Γάζα από το Ισραήλ.
Τις πρωινές ώρες της 9ης Οκτωβρίου, ο λογαριασμός στο Χ της φιλοκυβερνητικής Συριακής εφημερίδας Al-Watan δημοσίευσε πλάνα από εκρήξεις σε αστικό τοπίο με τη φράση «σκηνές από το βομβαρδισμό της πόλης της Γάζας από το Ισραήλ» στην Αραβική γλώσσα. Ο Εκπρόσωπος Τύπου των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων (IDF) για τα Αραβικά μέσα ενημέρωσης, Avichay Adraee, δημοσίευσε μια σύνθεση από τρία πλάνα, με το πρώτο από αυτά τα απεικονίζει επίσης τη σκηνή αυτή.
Η Al-Watan έσβησε από τότε το tweet της. Επί του παρόντος, το tweet του Adraee εξακολουθεί να είναι διαθέσιμο.
Το εν λόγω πλάνο ούτε γυρίστηκε το 2023, ούτε γυρίστηκε στην Παλαιστίνη.
Κατά τη μεγέθυνση του βίντεο, παρατηρήσαμε το χαρακτηριστικό σχήμα της αυλής του σχολείου με το γήπεδο μπάσκετ, η οποία επισημαίνεται και στις δύο εικόνες παρακάτω με μπλε χρώμα. Θα μπορούσε να ταιριάξει εύκολα με τη δορυφορική εικόνα της πόλης Ariha, στο Κυβερνείο του Idlib στη Βόρεια Συρία (35.810781, 36.614178).
Ο εικονολήπτης, που κινηματογραφεί την πόλη από υψηλότερο έδαφος στα νότια της πόλης, κάνει μια πανοραμική λήψη προς τα αριστερά του, όπου μπορούμε να δούμε ένα κτίριο με τη χαρακτηριστική τριγωνική εσοχή στην οροφή του, που επισημαίνεται στις παρακάτω εικόνες με μωβ χρώμα. Μπορέσαμε επίσης να εντοπίσουμε το κτίριο αυτό ότι βρίσκεται μόλις κάποια τετράγωνα μακριά από την παραπάνω σχολική αυλή (35.809395, 36.615493).
Αρκετοί λογαριασμοί υπαινίσσονταν επίσης ότι αυτό το πλάνο δεν προερχόταν μόνο από τη Συρία, αλλά απεικόνιζε προγενέστερα γεγονότα. Ο λογαριασμός On the Ground News στο Χ ανάρτησε ένα βίντεο από την ίδια επίθεση, με την ένδειξη ότι έχει λάβει χώρα στη Συρία το 2021.
Το AirWars, ένα ανεξάρτητο εγχείρημα για την καταγραφή της πρόκλησης ζημιών σε αμάχους από βομβαρδιστικές επιδρομές στη Μέση Ανατολή, διερεύνησε επίσης το περιστατικό αυτό. Το συμβάν που έχει καταχωρηθεί στη βάση δεδομένων με αριθμό R2349 στον παραπάνω ιστότοπο περιγράφει επίθεση που έλαβε χώρα τον Ιούνιο του 2021 στην πόλη Ariha και περιλαμβάνει συμπληρωματικές πληροφορίες σχετικά με το περιστατικό. Το AirWars αναδημοσίευσε μια συρραφή εικόνων από την επίθεση. Η φωτογραφία κάτω αριστερά ταιριάζει με το πλάνο που αναδημοσιεύτηκε προγενέστερα.
Δεδομένης της μακράς ιστορίας εντάσεων στη Λωρίδα της Γάζας και του βομβαρδισμού της περιοχής από το Ισραήλ, υφίσταται ήδη ένα μεγάλο αρχείο με βίντεο που δείχνει την καταστροφή και τη βία στην περιοχή αυτή. Παλαιότερα βίντεο από προηγούμενα περιστατικά επαναχρησιμοποιούνται για να απεικονίσουν την επικαιρότητα.
Για παράδειγμα, το παρακάτω βίντεο δείχνει ένα κτίριο που βρίσκεται στη Γάζα. Στο βίντεο βλέπουμε συντρίμμια να πετάγονται από το κτίριο.
Ωστόσο, κατά τα φαινόμενα το βίντεο αυτό δεν είναι πρόσφατο. Σε ένα tweet, ο ερευνητής ανοιχτής πηγής και συνεργάτης του Bellingcat, Chris Osieck επιβεβαίωσε την τοποθεσία του βίντεο ως ευρισκόμενη στα βόρεια της Λωρίδας της Γάζας (31.538361, 34.534972) και διαπίστωσε ότι το βίντεο αυτό δημοσιεύτηκε την 13η Μαΐου του 2023 κατά τη διάρκεια συγκρούσεων του μηνός εκείνου.
Άλλο βίντεο που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο δείχνει ένα κτίριο στη Γάζα να έχει χτυπηθεί από πύραυλο και να καταρρέει. Υπάρχουν πολλά βίντεο που έχουν κινηματογραφηθεί από διαφορετικές γωνίες και δείχνουν το κτίριο να καταρρέει. Σε κάποια βίντεο, μπορεί να δει κανείς έναν άνδρα να κινηματογραφεί την κατάρρευση του κτιρίου σε πρώτο πλάνο.
Ενώ πράγματι έγινε πυραυλική επίθεση στη Γάζα, το επεισόδιο αυτό είναι στην πραγματικότητα από το 2021. Απαθανατίστηκε ζωντανά στον αέρα κατά τη διάρκεια ρεπορτάζ του BBC, όπως επισημαίνεται από το δημοσιογράφο Shayan Sardarizadeh της ομάδας του BBC Verify.
Ανακυκλωμένα Πλάνα που δεν σχετίζονται με τη Σύρραξη
Η παραπληροφόρηση μπορεί επίσης να διακινηθεί με τη χρήση εικόνων που δεν δείχνουν σύρραξη ή βία. Υπάρχουν πολυάριθμα παραδείγματα βίντεο που έχουν αποπλαισιωθεί από την αρχική πηγή τους, ώστε να φαίνονται ότι σχετίζονται με τις τρέχουσες επιθέσεις Ισραήλ – Χαμάς.
Για παράδειγμα, υπάρχει ένα βίντεο που δείχνει πολλούς αλεξιπτωτιστές πλαγιάς με ηλιοβασίλεμα στο βάθος. Στο βίντεο φαίνονται κάποια φοινικόδεντρα κι ένα κτίριο. Κάποιοι λογαριασμοί διατείνονται ότι πρόκειται για στρατιώτες της Χαμάς που πετούν με αλεξίπτωτο στο Ισραήλ.
Όμως, το βίντεο αυτό δεν λαμβάνει χώρα στο Ισραήλ. Το Reuters ήταν σε θέση να εντοπίσει τη γεωγραφική τοποθεσία του βίντεο στην Αίγυπτο. Το κτίριο που φαίνεται στο βίντεο είναι το κτίριο της Στρατιωτικής Ακαδημίας που μπορεί να αναζητηθεί στη θέση (30.108686, 31.358481) στην περιοχή El Nozha του Καΐρου.
Καταφέραμε να εντοπίσουμε μια παλαιότερη έκδοση του βίντεο αυτού που αναδημοσιεύτηκε στο TikTok την 24η Σεπτεμβρίου 2023. Μπορεί κανείς να δει το έμβλημα του ιδρύματος αυτού σε πρώτο πλάνο στο αρχικό βίντεο – όμως στο παραπλανητικό βίντεο στο TikTok που υποτίθεται έχει κινηματογραφηθεί στο Ισραήλ, η λεπτομέρεια αυτή έχει καλυφθεί από τον υπότιτλο με κόκκινο χρώμα, ενώ ολόκληρο το κτίριο έχει κοπεί από την εκδοχή που αναδημοσιεύεται στο Χ.
Ένα μακάβριο βίντεο από κινητό με ένα κορίτσι που καίγεται ζωντανό έχει αναδημοσιευθεί με τον ψευδή ισχυρισμό ότι ήταν μια εκ των παρευρισκόμενων στο μουσικό φεστιβάλ Supernova κοντά στο Κιμπούτζ Re-im στην έρημο του Νοτίου Ισραήλ, η οποία θεωρείτο ότι είχε κρατηθεί όμηρος από τη Χαμάς.
Το βίντεο επικαλύπτεται από μια ανδρική φωνή που μιλά στην Αραβική γλώσσα. Ενώ το βίντεο έχει κινηματογραφηθεί σε εξωτερικό χώρο, η φωνή του άνδρα κάνει ηχώ σαν να έχει γυριστεί σε δωμάτιο.
Ωστόσο, το συμβάν που προβάλλεται συνέβη πριν οκτώ χρόνια στη Γουατεμάλα. Ένα δεκαεξάχρονο κορίτσι «ξυλοκοπήθηκε και πυρπολήθηκε μέχρι θανάτου στο χωριό Rio Bravo της Γουατεμάλας», ανέφερε το CNN το 2015.
Όπως σημείωσε το Ινδικό μέσο ενημέρωσης Alt News το 2019, το συγκεκριμένο βίντεο επανακυκλοφορεί συχνά σε αναληθές πλαίσιο σε διάφορα μέρη του κόσμου.
Υπάρχουν και άλλα παραδείγματα επαναχρησιμοποιημένου περιεχομένου εκτός Ισραήλ – Παλαιστίνης. Ένα βίντεο από την Αλγερία που δείχνει οπαδούς να γιορτάζουν με πυροτεχνήματα έχει αναδημοσιευτεί από χρήστες του Χ με την επισήμανση ότι δείχνει την «Απάντηση του Ισραήλ στη Χαμάς».
Ο ισχυρισμός καταρρίφθηκε από αρκετούς χρήστες στο Χ, οι οποίοι επεσήμαναν ότι δείχνει τους εορτασμούς της 102ης επετείου της Αλγερινής ποδοσφαιρικής ομάδας Mouloudia Club d’Alger, με έδρα το Αλγέρι. Εικόνες από την εκδήλωση με παρόμοια κόκκινα πυροτεχνήματα αναδημοσιεύτηκαν από ποδοσφαιρόφιλο στο Χ τον Αύγουστο.
Το Bellingcat κατάφερε να ανακαλύψει ότι η πρώτη φορά που αναρτήθηκε αυτό το βίντεο από χρήστη του TikTok ήταν την 28η Σεπτεμβρίου, περίπου μια εβδομάδα πριν από τις πρόσφατες επιθέσεις. Από τότε έσβησε το βίντεο, αλλά υπάρχει πρόσβαση σε αρχείο από την κρυφή μνήμη του Google εδώ.
Το Bellingcat εντόπισε τη γεωγραφική θέση του βίντεο στο Αλγέρι (36.7601417, 3.0574417). Μπορεί κανείς να δει την πλατεία El Mokrani, έναν κυκλικό κόμβο στο κέντρο της πόλης, από το οπτικό πεδίο του εικονολήπτη.
Δεξιά: συγκολλημένες σταθερές εικόνες από το βίντεο με τους εορτασμούς στο Αλγέρι. Σχολιασμένες από το Bellingcat.
Άλλο παράδειγμα παραπλανητικού πλάνου έρχεται με τη μορφή βίντεο που δείχνει έναν άνδρα να συνομιλεί με ένα μικρό παιδί. Παρουσιάστηκε ως αποδεικτικό στοιχείο ότι μαχητές της Χαμάς απήγαγαν ένα Εβραιόπουλο.
Ωστόσο, αυτό το ίδιο βίντεο αναδημοσιεύτηκε στο TikTok στις 8 Σεπτεμβρίου του 2023, ένα μήνα πριν από τις πρόσφατες κλιμακώσεις. Δεν αποδεικνύεται πουθενά ότι αυτό το κορίτσι ήταν θύμα απαγωγής της Χαμάς.
Το εργαλείο διασταύρωσης πληροφοριών του Reuters μετέφρασε το ηχητικό του βίντεο από το TikTok, στο οποίο δύο άνδρες ρωτούν ένα κορίτσι που έχει χαθεί σε δημόσιο χώρο που βρίσκονται οι γονείς του. Ο χρήστης από τότε έσβησε το βίντεο από το TikTok, αφότου έλαβε υβριστικά σχόλια που φαίνεται να προκλήθηκαν από την πρόσφατη παραπλανητική παρουσίαση του.
Επαλήθευση και Επαγρύπνηση
Κάποια από τα παραπάνω παραδείγματα δέχθηκαν χιλιάδες επισκέψεις και εξακολουθούν να κυκλοφορούν στο διαδίκτυο. Αρκετά από αυτά αναδημοσιεύτηκαν από λογαριασμούς ΜΚΟ και ειδησεογραφικούς οργανισμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και από επιφανή άτομα με επαληθευμένους λογαριασμούς στις ίδιες πλατφόρμες.
Το σημαντικότερο είναι ότι οι περιπτώσεις αυτές δεν απαιτούν προηγμένες τεχνικές επεξεργασίας εικόνας για να πείσουν τους χρήστες ότι η εικόνα είναι αρκετά αξιόπιστη για να μεγαλοποιηθεί. Απλά αποπλαισιώθηκαν και διαστρεβλώθηκαν, εν γνώσει ή εν αγνοία, από εκείνους που τις ανάρτησαν αρχικά.
Σε ένα ήδη εξαιρετικά ασταθές περιβάλλον ενημέρωσης, τονίζεται η ανάγκη για προσοχή όταν μεγεθύνονται προκλητικοί ισχυρισμοί σχετικά με μια ταχέως εξελισσόμενη κατάσταση. Το Bellingcat εξακολουθεί να παρακολουθεί τον πρόσφατο πόλεμο Ισραήλ – Παλαιστίνης, συμπεριλαμβανομένου του βομβαρδισμού της Λωρίδας της Γάζας από τις Αμυντικές Δυνάμεις του Ισραήλ, με στόχο την τεκμηρίωση του πλήγματος για τον άμαχο πληθυσμό.
Credits
Οι Kolina Koltai, Carlos Gonzales, Pooja Chaudhuri και Youri van der Weide συνεισέφεραν στην έρευνα.