Η κρίση της USAID και το μέλλον της χρηματοδότησης  των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης

Τα ανεξάρτητα μη κερδοσκοπικά Μέσα Ενημέρωσης σε όλο τον κόσμο βρίσκονται ξαφνικά στο επίκεντρο μιας «τέλειας καταιγίδας» τεσσάρων τουλάχιστον νέων υπαρξιακών απειλών.

• Η ξαφνική παύση των κονδυλίων εξωτερικής βοήθειας της αμερικανικής υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης (USAID) από την κυβέρνηση Τραμπ έχει «παγώσει» περίπου 268 εκατομμύρια δολάρια σε συμφωνημένες χρηματοδοτήσεις προς ανεξάρτητα ΜΜΕ, αλλά και την ελεύθερη ροή της πληροφορίας σε περισσότερες από 30 χώρες, συμπεριλαμβανομένων αρκετών χωρών, που βρίσκονται υπό καταπιεστικά καθεστώτα. Πολλά περισσότερα [κονδύλια] χάθηκαν για το μέλλον, βυθίζοντας σε κρίση μεγάλο μέρος των μη κερδοσκοπικών οργανισμών ελέγχου (watchdog) και αφήνοντας ενδεχομένως πολλούς δημοσιογράφους, συνεργάτες αλλά και ολόκληρα πρότζεκτ λογοδοσίας χωρίς απολαβές τις επόμενες εβδομάδες. Αυτό έρχεται να προστεθεί στις καταστροφικές περικοπές στα προγράμματα της υπηρεσίας για τη δημόσια υγεία και την ανθρωπιστική βοήθεια σε όλο τον κόσμο. Παρά τη συνεχιζόμενη σύγχυση και τις πολλές νομικές αμφισβητήσεις, αρκετοί δικαιούχοι και ειδικοί των Mέσων Eνημέρωσης δήλωσαν στο Global Investigative Journalism Network (GIJN) ότι θεωρούν αυτή τη σημαντική χρηματοδότηση «νεκρή».
• Η λεηλασία των συστημάτων της USAID από εκπροσώπους του ιδιωτικού τομέα, που δεν λογοδοτούν, αποτελεί επείγουσα απειλή για την ασφάλεια των δεδομένων των δημοσιογράφων, σύμφωνα με ειδικούς σε θέματα ανάπτυξης. Έχουν ήδη προειδοποιήσει ότι τα στοιχεία επικοινωνίας χιλιάδων υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, φορέων που υποστηρίζουν τα ΜΜΕ και δημοσιογράφων που συμμετείχαν σε χρηματοδοτούμενα από τις ΗΠΑ πρότζεκτ τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς και πληροφορίες σχετικά με το τι κάνουν και πώς εργάζονται, έχουν πέσει σε εχθρικά χέρια.
• Το πάγωμα της USAID και οι επιθέσεις της αμερικανικής κυβέρνησης μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε αξιωματούχους και ωφελούμενους [χρηματοδότησης], που ακολούθησαν, έχουν δημιουργήσει νέες απειλές και έχουν πυροδοτήσει προτεινόμενες αστυνομικές έρευνες από εχθρούς των ανεξάρτητων ΜΜΕ σε έθνη με αυταρχικά καθεστώτα. Έχει επίσης ενισχυθεί η δημόσια δυσφήμιση σε βάρος τολμηρών δικτύων [δημοσιογράφων], που φέρνουν τους κακοποιούς προ των ευθυνών τους προς το δημόσιο συμφέρον.
• Το πάγωμα διαταράσσει περαιτέρω ένα ήδη κατακερματισμένο περιβάλλον βιωσιμότητας, στο οποίο ορισμένοι χρηματοδότες έχουν σιγά-σιγά εγκαταλείψει τον συγκεκριμένο τομέα και στο οποίο οι αλλαγές πολιτικής σε μεγάλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και εταιρείες τεχνολογίας έχουν περιορίσει τη διανομή, έχουν ενισχύσει την παραπληροφόρηση και έχουν επιτρέψει την παρενόχληση των ανεξάρτητων Μέσων Ενημέρωσης και των πηγών τους. Ο κίνδυνος της αυτολογοκρισίας για να προσελκύσουν μελλοντική χρηματοδότηση είναι μια ακόμη συνηθισμένη απειλή σε αυτό το εκφοβιστικό τοπίο.

Τα εξόριστα Μέσα και τα ανεξάρτητα ΜΜΕ σε μέρη όπως η Ουκρανία, το Καμερούν, και σε όλη την Κεντρική Αμερική, αντιμετωπίζουν ορισμένες από τις σοβαρότερες άμεσες απειλές.

Για παράδειγμα, το ουκρανικό Slidstvo.info, ένας βραβευμένος ανεξάρτητος ερευνητικός δημοσιογραφικός οργανισμός, έχασε το 80% της χρηματοδότησής του μέσα σε μία μόνο ημέρα τον Ιανουάριο, καθώς οι δύο έγκριτοι ενδιάμεσοι χρηματοδότες του – που φέρεται να εξεπλάγησαν επίσης – προειδοποίησαν απρόθυμα αλλά σταθερά τον οργανισμό να σταματήσει αμέσως τις δράσεις του, οι οποίες είχαν χρηματοδοτηθεί μέσω της USAID με χρήματα που οι ίδιοι τους παρείχαν – συμπεριλαμβανομένης οποιασδήποτε χρήσης πόρων, που βρίσκονταν ήδη στον τραπεζικό λογαριασμό του οργανισμού.

«Είναι ένας εφιάλτης για εμάς», λέει η Anna Babinets, διευθύνουσα του οργανισμού και διευθύντρια σύνταξης του Slidstvo. «Η χρηματοδότηση διαρκούσε μέχρι τα μέσα του επόμενου χρόνου και διακόπηκε μέσα σε μία μόνο ημέρα». Η ίδια αποκάλυψε πως o οργανισμός θα συνεχίσει παρ’ όλα αυτά να διεξάγει τις τρέχουσες δημοσιογραφικές έρευνες τις επόμενες εβδομάδες – συμπεριλαμβανομένου ενός εκτενούς ρεπορτάζ για εγκλήματα πολέμου και μιας αποκαλυπτικής έρευνας για τη διαφθορά στην αγορά ακινήτων. [Ο οργανισμός] θα χρησιμοποιήσει τις ελάχιστες αποταμιεύσεις του για να καλύψει τα βασικά έξοδα για τους επόμενους δύο μήνες, ενώ παράλληλα θα αναζητά έκτακτη εναλλακτική χρηματοδότηση και θα περικόψει όλα τα ταξιδιωτικά των δημοσιογράφων του, εκτός από όσα αφορούν στα πολεμικά ρεπορτάζ πρώτης γραμμής.

Το ανεξάρτητο Πρότζεκτ Έρευνας για τη Διαφθορά και το Οργανωμένο Έγκλημα (OCCRP) αναγκάστηκε να περικόψει τις υπηρεσίες 43 πολύτιμων δημοσιογράφων και μελών του προσωπικού του, σύμφωνα με τον συνιδρυτή του, Drew Sullivan, αφότου έχασε το 29% της συνολικής χρηματοδότησής του λόγω του «παγώματος» της USAID. «Είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε και να κάνουμε ρεπορτάζ για το οργανωμένο έγκλημα και τους διεφθαρμένους που το επιτρέπουν και επωφελούνται από αυτό. Αλλά γίνεται όλο και πιο δύσκολο και χρειαζόμαστε βοήθεια», έγραψε ο Sullivan στο LinkedIn.

Ο απότομος τρόπος διακοπής της χρηματοδότησης έθεσε επίσης σε κίνδυνο την ασφάλεια των δημοσιογράφων. «Αυτό έγινε χωρίς καμία προειδοποίηση, οπότε όσοι εργάζονται σε δύσκολα περιβάλλοντα όπως το Εκουαδόρ – δημοσιογράφοι με ομάδες και οικογένειες, οι οποίοι διακινδυνεύουν τη ζωή τους για να αποκαλύψουν το ξέπλυμα χρήματος, την εμπορία ανθρώπων, τις παράνομες εξαγωγές, ξαφνικά δεν έχουν καμία χρηματοδότηση», εξηγεί η Maria Teresa Ronderos, συνιδρύτρια του Λατινοαμερικανικού Κέντρου Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (El CLIP).

«Το χειρότερο που μπορεί να συμβεί στους φίλους και τους συνεργάτες μου είναι πως [η διακοπή της χρηματοδότησης] έχει ενδυναμώσει τους εγχώριους εχθρούς των ΜΜΕ, είτε πρόκειται για την κυβέρνηση είτε για το οργανωμένο έγκλημα», προσθέτει, επισημαίνοντας τους αυξημένους κινδύνους σε χώρες όπως το Ελ Σαλβαδόρ και η Γουατεμάλα. «Ορισμένες χώρες προτείνουν να ερευνηθούν τα ΜΜΕ που λάμβαναν χρηματοδότηση από την USAID, επειδή [λένε] “ακόμη και η κυβέρνηση των ΗΠΑ δηλώνει ότι είναι προπαγανδιστές ή κατάσκοποι ή τρομοκράτες”».

Επιπλέον, ορισμένοι δημοσιογραφικοί οργανισμοί που λαμβάνουν χρηματοδότηση έχουν αναφέρει ότι έχουν λάβει επιστολές από την κυβέρνηση των ΗΠΑ οι οποίες δικαιολογούν την αναστολή επιμέρους επιχορηγήσεων λόγω των πρακτικών που εφαρμόζουν για την «διαφορετικότητα, την ισότητα και τη συμπερίληψη».

Η κοινότητα συσπειρώνεται με αλληλεγγύη και ελπίδα

Καθώς διάφορες νομικές αμφισβητήσεις στις ΗΠΑ ενδέχεται να πετύχουν το «ξεπάγωμα» ορισμένων χρηματοδοτικών προγραμμάτων της USAID – και πολλοί άλλοι μη αμερικανικοί κυβερνητικοί χρηματοδότες εξακολουθούν να δείχνουν ενδιαφέρον για την υποστήριξη της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας και των δημοκρατικών κοινωνιών που αυτή υποστηρίζει – η κατάσταση βιωσιμότητας και ασφάλειας είναι αναμφισβήτητα επείγουσα. Ωστόσο, οι έκτακτες συναντήσεις και ενέργειες των τελευταίων ημερών αποκάλυψαν ισχυρούς δεσμούς μέσα στην κοινότητα, χρήσιμες συμβουλές και πόρους, αλλά και τρανταχτούς λόγους για το γιατί αυτή η κρίση θα μπορούσε να αποδειχθεί το απόλυτο σημείο συσπείρωσης ώστε να βρεθούν λύσεις για τα αδύναμα επιχειρηματικά μοντέλα [των ΜΜΕ]. Όπως επισημαίνει ο Brant Houston, πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του δικτύου GIJN: «Ένα από τα καλύτερα επιχειρήματά μας για εναλλακτική χρηματοδότηση, είναι η ίδια η επίθεση σε αυτό που κάνουμε».

Το GIJN σημείωσε σε επίσημη δήλωση του Διοικητικού του Συμβουλίου: «Η επίθεση που δέχθηκαν αυτοί οι δημοσιογραφικοί οργανισμοί και η χρηματοδότηση από την USAID από αυταρχικούς ηγέτες και ολιγάρχες δείχνει πόσο αποτελεσματική ήταν η δημοσιογραφική κάλυψη που παρείχαν. … Η διακοπή αυτών των κονδυλίων σημαίνει ότι οι ερευνητικοί δημοσιογραφικοί οργανισμοί, όπως αυτοί στην Αφρική, την Ασία, τη Λατινική Αμερική, την Ανατολική Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τα νησιά του Ειρηνικού, θα εμποδιστούν ή θα είναι εντελώς ανίκανοι να συνεχίσουν το ανεκτίμητο δημοσιογραφικό τους έργο».

Το διοικητικό συμβούλιο τόνισε επίσης ότι «οι οργανισμοί-μέλη μας έχουν αποδείξει επανειλημμένα ότι τα ρεπορτάζ τους ήταν ανεξάρτητα και δεν δέχθηκαν ποτέ καμία πίεση από αξιωματούχους ή το προσωπικό της USAID. Τα αποτελέσματα των ερευνών τους δείχνουν ότι κάνουν ρεπορτάζ χωρίς φόβο ή ευνοϊκή μεταχείριση».

Σε μια έρευνα με σκοπό να συλλέξει αντιδράσεις και ιδέες για την βιωσιμότητα [των ΜΜΕ] από κύρια μέλη της ερευνητικής κοινότητας αυτή την εβδομάδα, το GIJN άκουσε ομόφωνες δηλώσεις αλληλεγγύης και και πολυάριθμες δημιουργικές στρατηγικές που προσφέρουν διεξόδους ελπίδας για την επιβίωση από αυτή την κρίση.

Το πνεύμα συνεργασίας περιελάμβανε τόσο δίκτυα ΜΜΕ και οργανισμούς υποστήριξης της δημοσιογραφίας, που συσπειρώθηκαν για να παράσχουν στα ευάλωτα ΜΜΕ ξεκάθαρες πληροφορίες σχετικά με την έντονα μεταβαλλόμενη κατάσταση της χρηματοδότησης και της νομοθεσίας, όσο και άμεσες δράσειςαλληλεγγύης και υποστήριξης από την κοινωνία των πολιτών προς τους δωρητές.

Το GIJN ενημερώθηκε επίσης από πολλά ΜΜΕ με μικρό προϋπολογισμό, όπως το EL CLIP, που έσπευσαν να βοηθήσουν συνεργάτες τους και άλλους οργανισμούς που επλήγησαν από το πάγωμα της USAID με την παροχή πληροφοριών, την υποστήριξη χρηματοδοτήσεων και την οικονομική βοήθεια για μικρές δαπάνες. Το GIJN θα συνεχίσει τις προσπάθειές του να υποστηρίξει τους ερευνητές δημοσιογράφους σε όλο τον κόσμο, παρέχοντας εκπαίδευση, βέλτιστες πρακτικές και πληροφορίες, παράγοντας οδηγούς, αλλά και μέσω της δύναμης της κοινότητάς του ανταλλάσσοντας γνώσεις γύρω από τεχνικές, εργαλεία και τεχνολογία με σκοπό να κυνηγήσουν την κατάχρηση της εξουσίας και την έλλειψη λογοδοσίας.

Παρακάτω θα βρείτε ορισμένες από τις δράσεις έκτακτης ανάγκης και τους πόρους για τις πληγείσες αίθουσες σύνταξης:

• Παράλληλα με τις πληροφορίες για την κρίση, που ανανεώνονται σε πραγματικό χρόνο στην ιστοσελίδα του Global Forum on Migration and Development (GFMD), το GFMD έχει ετοιμάσει μια επιστολή που απευθύνεται σε δωρητές και τις δημοκρατικές κυβερνήσεις σε σημαντικούς τομείς. Η επιστολή προσυπογράφεται από 97 οργανισμούς και καλεί για την επείγουσα προάσπιση της ελευθερίας του Τύπου και την υποστήριξη των ανεξάρτητων ΜΜΕ. Οι δημοσιογραφικοί οργανισμοί που θα ήθελαν να μοιραστούν αυτή την επιστολή ιδιωτικά με ενδεχόμενους δωρητές, μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτήν γράφοντας στο [email protected].
• Μια χρήσιμη πηγή για την παρακολούθηση των νομικών αμφισβητήσεων αυτών των ενεργειών, συμπεριλαμβανομένων των επιθέσεων κατά της USAID, μπορεί να βρεθεί στο εργαλείο Litigation Tracker της Just Security, το οποίο ενημερώνεται συνεχώς. Σε μια ενημέρωση των μελών του GFMD στις 7 Φεβρουαρίου, ένας δικηγόρος αποκάλυψε τη συνεχιζόμενη νομική σύγχυση: «Δύο δικαστήρια έχουν αποφανθεί ότι το «πάγωμα» της χρηματοδότησης είναι παράνομο… η αναστολή των επιχορηγήσεών σας φαίνεται να ακυρώνεται από αυτές τις δικαστικές αποφάσεις και πιθανότατα από την επόμενη απόφαση. Αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι αν αυτή η κυβέρνηση έχει εντολή να επαναλάβει τη χρηματοδότηση, ότι θα επαναληφθεί».
• Ορισμένοι ανεξάρτητοι οργανισμοί κινητοποίησαν την υποστήριξη των αναγνωστών για άλλους, μικρότερους οργανισμούς, όπως η εκστρατεία GoFundMe του Kyiv Independent για τη συγκέντρωση εκτάκτων συνειφορών για τρία πληγέντα ΜΜΕ της Ουκρανίας. Συγκέντρωσε 53.000 δολάρια την πρώτη εβδομάδα. Τα ανεξάρτητα Μέσα Ενημέρωσης που αναζητούν νομική καθοδήγηση σχετικά με τις επιλογές βιωσιμότητας έκτακτης ανάγκης – όπως [την σύσταση] κοινοπραξιών, τα «δάνεια-γέφυρες», το να κατανοήσουν τις επιπτώσεις των συμβάσεων ή το να εγγραφούν σε εναλλακτικές επικράτειες – μπορούν να υποβάλουν αίτηση για να τους προσφερθεί δωρεάν νομική βοήθεια χρησιμοποιώντας την υπηρεσία TrustLaw του Thomson Reuters Foundation.
• Τα στοιχεία της έρευνας σχετικά με τους εναπομείναντες οικονομικούς πόρους για τους πληγέντες μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς μπορούν να απεικονιστούν μέσω του Global Aid Freeze Tracker. Μια νέα πηγή από την Davis Wright Tremaine LLP προσφέρει επίσης συμβουλές για τους πληγείσες δημοσιογραφικούς οργανισμούς.
• Εάν αισθάνεστε ασφαλείς, μιλήστε πολύ ανοιχτά για την αξία και τον αντίκτυπο της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας σας στην περιοχή σας και στον κόσμο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στο υλικό που δημοσιεύετε.
• Οι ειδικοί σε θέματα χρηματοδότησης σημείωσαν ακόμη ότι οι πρόσφατες δικαστικές αποφάσεις θα μπορούσαν θεωρητικά να προκαλέσουν την αποδέσμευση της αμερικανικής χρηματοδότησης προς τα Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης – προσθέτοντας ότι «δεν χάνεται τίποτα» ζητώντας από τους ενδιάμεσους χρηματοδότες να ανοίξουν εκ νέου τις χρηματοδοτήσεις – και προσέφεραν την ακόλουθη «λίστα ελέγχου άμεσης δράσης» (σημειώνοντας ωστόσο ότι δεν πρόκειται για νομικές συμβουλές). Σημειώστε προσεκτικά όλες τις οδηγίες και τις προθεσμίες από τυχόν εντολές διακοπής εργασιών και επικοινωνήστε αμέσως με τους αρμόδιους διαχειριστές των συμβάσεων για την χρηματοδότηση (Contracting Officer (CO) – Agreement Officer (AO)). Προσδιορίστε και εξηγήστε τις βασικές δαπάνες. Παρακολουθήστε και κρατήστε τα αρχεία όλων των δαπανών για πιθανή επιστροφή, συμπεριλαμβανομένων των αντιγράφων, που δεν βρίσκονται online. Επικοινωνήστε με ξεκάθαρο τρόπο σχετικά με τα έργα που διακόπτονται με το προσωπικό σας και με τους εξωτερικούς συνεργάτες (contactors) και καταρτίστε σχέδια έκτακτης ανάγκης, συμπεριλαμβανομένων των τροποποιήσεων των συμβολαίων και των εναλλακτικών επιλογών χρηματοδότησης έκτακτης ανάγκης. Οι ειδικοί σημείωσαν ότι τυχόν αιτήσεις [προς χρηματοδότηση] ή αναφορές (reports) προς την κυβέρνηση των ΗΠΑ που περιέχουν λέξεις, όπως «διαφορετικότητα, ισότητα και συμπερίληψη» πιθανότατα θα απορριφθούν αμέσως.

Τα ανεξάρτητα ΜΜΕ στην Ουκρανία και τα Βαλκάνια έχουν πληγεί περισσότερο, με αρκετές μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα οργανισμούς να αναγκάζονται να συμπληρώνουν τη χρηματοδότησή τους με δωρεές αναγνωστών, βοήθεια από άλλα ΜΜΕ, ακόμη και εκκλήσεις για εταιρικές δωρεές, στην περίπτωση του Bihus.info, το οποίο έχασε τα δύο τρίτα της χρηματοδότησής του κατά το πάγωμα.

Για την Anna Babinets στο Slidstvo, η άμεση προτεραιότητα είναι να «βρει ένα μικρό χρηματικό ποσό» για να ολοκληρώσει και να δημοσιεύσει αρκετές έρευνες που βρίσκονται εν εξελίξει.

«Σύντομα θα δημοσιεύσουμε ένα σημαντικό θέμα για εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν από Ρώσους, όπου έχουμε αποδείξεις για τα εγκλήματα αυτά. Έχουμε επίσης ιστορίες διαφθοράς, που αφορούν παρανομίες αξιωματούχων», είπε. «Δεν μπορώ απλά να τους σταματήσω».

Η Babinets ανέφερε ότι η ομάδα της σκέφτηκε για λίγο να στραφεί στα διαφημιστικά έσοδα, αλλά απέρριψε αυτή την επιλογή για το ενδεχόμενο μιας μελλοντικής σύγκρουσης συμφερόντων.

«Έχουμε κάποιες αποταμιεύσεις για ίσως δύο μήνες, έχουμε κάποια χρήματα από το περιεχόμενό μας στο Youtube και ορισμένες συνεισφορές από το κοινό μας», πρόσθεσε.

Ενώ ορισμένα ΜΜΕ στην Αφρική έχουν πληγεί σοβαρά, όπως το DataCameroon, ο Beauregard Tromp, επικεφαλής του Αφρικανικού Συνεδρίου Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (AIJC), δήλωσε βέβαιος ότι ο κλάδος στην ήπειρο, συνολικά, όχι μόνο θα αντέξει την καταιγίδα, αλλά θα συνεχίσει να παράγει εξαιρετικές έρευνες που ανταγωνίζονται την ποιότητα των καλά εξοπλισμένων πρότζεκτ στη Δύση.

Ο Tromp αποκάλυψε ότι οι χρηματοδοτήσεις της USAID – που βρίσκονται σε εξέλιξη – συνολικού ύψους 28 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ για την προώθηση της ερευνητικής δημοσιογραφίας στη Νότια, Ανατολική και Δυτική Αφρική, αντίστοιχα, είχαν «παγώσει». Σημείωσε ότι μια άλλη απογοητευτική πτυχή των περικοπών της USAID ήταν ότι οι διαδικασίες αξιολόγησης των χρηματοδοτήσεών της στην Αφρική είχαν πρόσφατα βελτιωθεί και ανταποκρίνονταν περισσότερο στις τρέχουσες τοπικές ανάγκες.

«Είναι ντροπή αυτό που συνέβη», λέει. «Αλλά το καλό με τα αφρικανικά ΜΜΕ είναι ότι έπρεπε να επιβιώσουμε υπό εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες στο παρελθόν και έχουμε συνηθίσει να αγωνιζόμαστε».

Υπάρχουν πολλές άλλες εν δυνάμει πηγές χρηματοδότησης για τα ανεξάρτητα ΜΜΕ, από πλούσιους δωρητές μέχρι φιλανθρωπικά ιδρύματα και πολυεθνικά ιδρύματα. Στην πραγματικότητα, μια πρόσφατη έκθεση του Ινστιτούτου Reuters για τη Μελέτη της Δημοσιογραφίας σχετικά με 32 ανεξάρτητα ΜΜΕ σε 16 χώρες της Λατινικής Αμερικής – ένα από τα λιγότερο πολυσχιδή περιβάλλοντα χρηματοδότησης – διαπίστωσε ότι 70 ξεχωριστοί θεσμικοί φορείς-χορηγοί υποστήριζαν τα εν λόγω ΜΜΕ. Η έκθεση τόνισε την επείγουσα ανάγκη για περαιτέρω διαφοροποίηση των πηγών χρηματοδότησης.

Οι ειδικοί σε θέματα χρηματοδότησης υπογράμμισαν επίσης το γεγονός ότι η σημερινή κοινότητα της ώριμης, συνεργατικής watchdog δημοσιογραφίας αποτελεί μια τεράστια ευκαιρία για τα κοινωφελή ιδρύματα. Η άμεση χρηματοδότηση της λειτουργίας των εν λόγω προϋπαρχόντων δημοσιογραφικών οργανισμών και δικτύων λογοδοσίας μπορεί να έχει άμεσα οφέλη για το δημόσιο συμφέρον. Για παράδειγμα, ο Tromp της AIJC σημειώνει ότι το Διεθνές Ταμείο για τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης Δημοσίου Ενδιαφέροντος δημιούργησε ένα καινοτόμο μοντέλο που συνδυάζει φιλανθρωπικά, κυβερνητικά και, ναι, εταιρικά κεφάλαια, τα οποία κατόπιν χορηγούνται ανεξάρτητα στα μέσα ενημέρωσης με τρόπο που διατηρεί την ανεξαρτησία τους ως προς την κάλυψη των γεγονότων

Ωστόσο, έμπειροι ιδρυτές και αρχισυντάκτες πρότειναν ότι πολλοί από τους επηρεαζόμενους δημοσιογραφικούς οργανισμούς θα πρέπει να εξετάσουν ορισμένες από τις ακόλουθες δημιουργικές – και ενίοτε αμφιλεγόμενες – στρατηγικές βιωσιμότητας:

• Προσπαθήστε να μετατρέψετε τις χρηματοδοτήσεις μεμονομένων πρότζεκτ σε γενική χρηματοδότηση. «Σηκώστε το τηλέφωνο και ζητήστε από τους δωρητές σας ευελιξία …ώστε να μην χρειάζεται να χρησιμοποιήσετε [τα κεφάλαια] για ένα συγκεκριμένο πρότζεκτ, επειδή τα χρειάζεστε για μισθούς και γενική υποστήριξη για την επίτευξη κάποιων ή όλων από τους κοινούς σας στόχους», προτρέπει η Ronderos. «Δείτε αν είναι πρόθυμοι να δώσουν λίγα περισσότερα χρήματα – ίσως να κάνετε ένα φεστιβάλ πουλώντας καφέ: να είστε δημιουργικοί σχετικά με νέους τρόπους για να κερδίσετε χρήματα για έκτακτη ανάγκη τους επόμενους μήνες». Δείτε τον οδηγό της GFMD για τη συγκέντρωση χρημάτων, εδώ, και τον πρόσφατο οδηγό της GIJN, εδώ.
• Ζητήστε δωρεάν συμβουλές σχετικά με δάνεια, ή επανεγγραφή σε φιλικές προς τη χρηματοδότηση επικράτειες. Τα ανεξάρτητα ΜΜΕ μπορούν να ζητήσουν δωρεάν νομική καθοδήγηση σχετικά με την βιωσιμότητά τους, απευθυνόμενα στην υπηρεσία TrustLaw του Thomson Reuters Foundation.
• Εξετάστε την συγχώνευση δημοσιογραφικών οργανισμών. «Σε πολλές περιπτώσεις, υπάρχουν 20 ανεξάρτητα ΜΜΕ σε μια χώρα. Θα πρέπει πραγματικά να εξετάσουν το ενδεχόμενο να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να έχουν ένα ή δύο ΜΜΕ που θα είναι ισχυρότερα και θα μπορούν πιο εύκολα να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση και να επωφεληθούν από τις οικονομίες κλίμακας», συμβουλεύει η Ronderos. «Αυτή η ακραία στάση του “θα κάνω το δικό μου γιατί μόνο εγώ ξέρω πώς να καλύψω αυτό το θέμα” – αυτή η στάση θα μπορούσε να καταρριφθεί αυτή τη στιγμή. Προσπαθήστε να συνεργαστείτε και να παράγετε καλή δημοσιογραφία με διαφορετικές ιδέες – όχι με την ίδια ιδέα».
• [Ζητήστε] να κινητοποιήσουν οι πλούσιοι δυτικοί δωρητές τους φίλους τους στον Παγκόσμιο Νότο. «Οι πλούσιοι στις ΗΠΑ δίνουν χρήματα στα ΜΜΕ επειδή ξέρουν ότι είναι σημαντικά, και έχουν ένα σωρό πλούσιους φίλους από τη Βραζιλία, την Αργεντινή και την Κολομβία», σημειώνει ο Ronderos. «Θα μπορούσαν να κάνουν πολλά και να πουν: «Παιδιά, ας έρθουμε μαζί και ας χρηματοδοτήσουμε από κοινού τα μέσα ενημέρωσης που έμειναν έξω από το πακέτο της USAID».
• Εξετάστε το ενδεχόμενο αλλαγών στην εταιρική σας πολιτική χρηματοδότησης. «Υπάρχουν πολλές εταιρικές πηγές χρηματοδότησης, που δεν είναι απαραίτητα ανήθικες, δεν αποτελούν απαραίτητα σύγκρουση», εξηγεί η Ronderos. Συμφωνώντας με τον Tromp της AIJC, η Ronderos λέει ότι το μοντέλο IFPIM, το οποίο περιλαμβάνει ηθική εταιρική χρηματοδότηση, ήταν ένα σημαντικό μοντέλο για τις καθιερωμένες δημοσιογραφικές ομάδες. «Δημιούργησαν αυτά τα καταπληκτικά οχήματα πριν από μερικά χρόνια -μια πρωτοβουλία που αφορούσε το Luminate – ώστε να δημιουργήσουν ένα ταμείο που θα μπορούσε να λάβει χρήματα από εταιρείες ή από οποιονδήποτε και στη συνέχεια θα χρηματοδοτούσαν μέσα ενημέρωσης σε όλο τον κόσμο χωρίς να επηρεάζεται η ανεξαρτησία τους».

Οι ειδικοί σημείωσαν ότι ορισμένα ειδησεογραφικά γραφεία αναζήτησαν χρηματοδότηση από την κυβέρνηση των ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια λόγω της αλλαγής κατεύθυνσης σε ορισμένα ιδρύματα και του κλεισίματος άλλων, αλλά η ελπίδα παρέμενε στην κοινότητα ότι κάποια από αυτή την παλαιότερη υποστήριξη θα μπορούσε να επιστρέψει στον τομέα, έστω και με διαφορετικές μορφές. Ο Tromp της AIJC καταλήγει: «Το συμπέρασμα είναι ότι τα ΜΜΕ τα θα πρέπει απλώς να διαφοροποιήσουν τη χρηματοδότηση και τις πηγές εσόδων τους».

Ορισμένα μέλη της κοινότητας ανησυχούν επίσης για τις νέες απειλές σχετικά με την ασφάλεια των δεδομένων και την παρενόχληση. Ένας ειδικός σε θέματα ανάπτυξης λέει: «Έχουμε δει δεδομένα σχετικά με έργα υποστήριξης να μοιράζονται στο Twitter- έχουμε δει χτυπήματα σε μέλη του GFMD και άλλους, και μπορούμε μόνο να περιμένουμε ότι αυτό θα συνεχιστεί. Είδαμε το Αζερμπαϊτζάν, την Ουγγαρία, τη Λευκορωσία, τη Νικαράγουα, τη Βενεζουέλα και άλλους να χαιρετίζουν τη διάλυση της USAID, και τα αφηγήματα γύρω από τους εχθρούς του κράτους – προδότες- κατασκόπους που εισπράττουν αυτά τα χρήματα, που ήδη κυκλοφορούν». Παρόλα αυτά, ο Tromp σημείωσε ότι οι πληροφορίες που συνήθως μοιράζονται με κρατικούς χρηματοδότες ή μη κερδοσκοπικούς χορηγούς είναι σχετικά καλοήθεις και δεν είναι πιθανό να παρουσιάζουν κίνδυνο για την ασφάλεια, αν δημοσιοποιηθούν.

Παρά τις διαφαινόμενες προκλήσεις χρηματοδότησης, ο Tromp της AIJC, όπως και πολλοί άλλοι στην κοινότητα της ερευνητικής δημοσιογραφίας που [μας] μίλησαν για αυτό το θέμα, παραμένει επικεντρωμένος στην επιμονή να ξεπεραστεί η κρίση. «Είμαστε δημοσιογράφοι που χρειάστηκε να αλλάζουμε κατεύθυνση σαν τρελοί στο παρελθόν και πρέπει να τα καταφέρουμε», λέει. «Δεν έχουμε χρόνο για απαισιοδοξία. Δεν έχουμε χρόνο για τέτοιες μαλακίες. Έχουμε να ερευνήσουμε καταχρήσεις».

Ο Rowan Philp είναι δημοσιογράφος του GIJN. Στο παρελθόν ήταν αρχισυντάκτης της εφημερίδας Sunday Times της Νότιας Αφρικής. Ως ξένος ανταποκριτής, έχει καλύψει ρεπορτάζ για τις εξελίξεις, την πολιτική, τη διαφθορά και τις συγκρούσεις από περισσότερες από είκοσι χώρες σε όλο τον κόσμο.