Η πείνα ως όπλο  

Μετά από 470 ημέρες πολέμου, η εκεχειρία μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς στις 15 Ιανουαρίου επέτρεψε στα φορτηγά με ανθρωπιστική βοήθεια να επανέλθουν στις συνήθεις διαδρομές τους στη λωρίδα της Γάζας. Τα οχήματα πλέον διασχίζουν την περιοχή χωρίς καθυστερήσεις, επιθέσεις ή λεηλασίες. Ωστόσο, η ανθρωπιστική βοήθεια φτάνει σε έναν πληθυσμό που βρίσκεται και επίσημα σε επισιτιστική κρίση, αντιμετωπίζοντας σοβαρές ελλείψεις σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες.  

Η Γάζα είναι κατεδαφισμένη. Περίπου 436.000 κατοικίες (92%) έχουν καταστραφεί ή έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές. Μόνο τα 11 από τα 36 νοσοκομεία της Γάζας λειτουργούν μερικώς, ενώ η έλλειψη ηλεκτρικού ρεύματος και πόσιμου νερού επιδεινώνουν περαιτέρω την κατάσταση. Στην πιο πρόσφατη έκθεσή του, το διεθνές παρατηρητήριο διατροφικής ανασφάλειας (Integrated Food Security Phase Classification, IPC), ένα παγκόσμιο σύστημα για την αξιολόγηση και την ταξινόμηση των επιπέδων επισιτιστικής ασφάλειας, υπολόγιζε πως το 91% των κατοίκων της Γάζας, δηλαδή 1,9 εκατομμύρια άνθρωποι, βρίσκονται σε κίνδυνο υποσιτισμού. Ταυτόχρονα, 345.000 βιώνουν οξύ υποσιτισμό και σχεδόν όλα τα παιδιά κάτω των δύο ετών (96%) υποσιτίζονται.  

Τον Νοέμβριο του 2024 το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εξέδωσε εντάλματα σύλληψης κατά του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου, του πρώην υπουργού Άμυνας του Ισραήλ Γιοάβ Γκάλαντ και του ηγέτη της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς, των Ταξιαρχιών Αλ Κασάμ, Μοχάμεντ Ντέιφ για εγκλήματα πολέμου. Ο Ντέιφ, που κατηγορείται μεταξύ άλλων ως εντολέας της επίθεσης της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2024, πέθανε από ισραηλινή αεροπορική επίθεση τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς. 

Η ανακοίνωση του δικαστηρίου για τα εντάλματα Νετανιάχου – Γκάλαντ αναφέρει για τη χρήση της πείνας ως όπλο ότι «υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστεύεται ότι η έλλειψη τροφίμων, νερού, ηλεκτρικού ρεύματος και καυσίμων, καθώς και συγκεκριμένων ιατρικών προμηθειών, δημιούργησε συνθήκες διαβίωσης που υπολογίζεται πως επιφέρουν την εξόντωση μέρους του άμαχου πληθυσμού της Γάζας, που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο αμάχων, συμπεριλαμβανομένων παιδιών λόγω υποσιτισμού και αφυδάτωσης».  

Στις τέσσερις πρώτες ημέρες μετά την εκεχειρία, το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ (World Food Programme) μετέφερε προμήθειες ίσες με όσες είχαν φτάσει καθ’ όλη τη διάρκεια του Δεκεμβρίου 2024. Ωστόσο, το παιχνίδι της ανταλλαγής κατηγοριών μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς συνεχίστηκε με τις δύο πλευρές να επιρρίπτουν ευθύνες η μια στην άλλη. «Όλοι οι εμπλεκόμενοι χρησιμοποιούν την πείνα. Είναι φτηνή, συνήθως αποτελεσματική και συχνά είναι εύκολο να την αρνηθεί κανείς», αναφέρει στο iMEdD ο Alex De Waal, Εκτελεστικός Διευθυντής του Ιδρύματος Παγκόσμιας Ειρήνης (World Peace Foundation) στο Πανεπιστήμιο Tufts. «Τα Ηνωμένα Έθνη και οι δυτικές χώρες νοιάζονται συνήθως περισσότερο για το ζήτημα της παροχής βοήθειας σε όσους λιμοκτονούν, παρά για τις ενέργειες που τους προκαλούν την πείνα», συμπληρώνει.  

Το χρονικό του λιμού στη Γάζα  

«Είναι σαφές ότι υπήρξε πολιτική απόφαση να μειωθεί στο ελάχιστο η παροχή φαγητού, νερού και ιατρικής βοήθειας σε αυτόν τον πληθυσμό», λέει στο iMEdD ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου, Επικεφαλής Επειγουσών Παρεμβάσεων και Ανθρωπιστικών Αποστολών των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (MSF). Παρέμεινε στη νότια Γάζα μέχρι τον Δεκέμβριο του 2023, συντονίζοντας τις επιχειρήσεις των MSF εν μέσω συνεχών βομβαρδισμών. 

 Τους μήνες που ακολούθησαν, ο ισραηλινός στρατός έπληττε στόχους στη βόρεια Γάζα εκτοπίζοντας δεκάδες χιλιάδες κατοίκους προς τον Νότο. Οι προμήθειες που εισέρχονταν από τον Νότο δεν έφταναν σχεδόν ποτέ στον Βορρά. «Η έλλειψη ανθρωπιστικής βοήθειας έχει σκοτώσει κόσμο, όχι μόνο γιατί έλειπε, αλλά και πάνω στην προσπάθεια να μεταφερθεί», αναφέρει στο iMEdD ο Γιώργος Πετρόπουλος, Επικεφαλής του Γραφείου Συντονισμού της Ανθρωπιστικής Βοήθειας του ΟΗΕ στη Γάζα, μιλώντας από τη Ράφα. 

Πριν από τον πόλεμο, στη Γάζα εισέρχονταν καθημερινά τουλάχιστον 500 φορτηγά μεταφέροντας εμπορεύματα, καύσιμα και ανθρωπιστική βοήθεια. Τον Οκτώβριο, ο αριθμός αυτός μειώθηκε στο ένα τρίτο.  

Παρά τις εκκλήσεις της διεθνούς κοινότητας, «ακόμα και στα τέλη της περασμένης χρονιάς, δεν έμπαιναν φορτηγά με εφόδια. Δύο εβδομάδες [πριν την εκεχειρία] μας πήραν έξι φορτηγά με πετρέλαιο από τα οκτώ. Είχαμε μόνο 4.000 λίτρα ντίζελ, ενώ χρειαζόμασταν 400.000 λίτρα την ημέρα, μόνο για το ανθρωπιστικό προσωπικό», συμπληρώνει ο Πετρόπουλος.  

Όπως αναφέρει, όσο η πείνα εντεινόταν τόσο αυξάνονταν οι λεηλασίες ανθρωπιστικών κομβόι από συμμορίες που εκμεταλλεύονταν τις συνθήκες χάους, αλλά και οι επιθέσεις από τον ισραηλινό στρατό σε ανθρωπιστικές αποστολές και αποθήκες.  

Στις 29 Φεβρουαρίου 2024 τουλάχιστον 118 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν και 760 τραυματίστηκαν όταν οι ισραηλινές δυνάμεις άνοιξαν πυρ εναντίον πολιτών που είχαν συγκεντρωθεί για να παραλάβουν τρόφιμα από κομβόι ανθρωπιστικής βοήθειας κοντά στην πόλη της Γάζας. «Οι στρατιώτες των Δυνάμεων Άμυνας του Ισραήλ δεν πυροβόλησαν εναντίον της ανθρωπιστικής αυτοκινητοπομπής, αλλά πυροβόλησαν εναντίον ενός αριθμού υπόπτων, που πλησίασαν τις κοντινές δυνάμεις και αποτέλεσαν απειλή για αυτές», είχε αναφέρει ο ισραηλινός στρατός μετά το περιστατικό. Την άνοιξη του 2024, η ομάδα του Πετρόπουλου στράφηκε απευθείας στις τοπικές κοινότητες, ώστε να περιφρουρούν τα κομβόι. Ωστόσο, όπως εξηγεί, σε κάθε αποστολή, οι αεροπορικές επιθέσεις των Ισραηλινών είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο τουλάχιστον 30-40 ανθρώπων. 

 H έλλειψη δεδομένων και η αμφισβήτηση ενός εγκλήματος 

 Για όσους βρίσκονται στο πεδίο, η επισιτιστική κρίση στη Γάζα οφείλεται στην κατάρρευση ενός ολόκληρου συστήματος υποστήριξης του ήδη εξαντλημένου πληθυσμού. Η έλλειψη, ωστόσο, στατιστικών δεδομένων, αλλά και πρόσβασης στη βόρεια Γάζα τροφοδότησε αμφισβητήσεις για την ύπαρξη του λιμού. Σε άρθρο του στην εφημερίδα Haaretz, ο Alex de Waal, τόνισε πως η αμφισβήτηση των διαθέσιμων δεδομένων γίνεται με «την πρόθεση απόκρυψης ή δικαιολόγησης εγκλημάτων πείνας». «Η διεθνής κοινότητα έχει αναπτύξει εδώ και δεκαετίες συστήματα ανθρωπιστικής πληροφόρησης και έγκαιρης προειδοποίησης. Η αμερόληπτη, ανεξάρτητη και αξιόπιστη λειτουργία τους είναι κρίσιμη για την ανθρωπιστική ανταπόκριση», αναφέρει στο iMEdD ο de Waal.

Διαβάστε όλα τα άρθρα και τις αναλύσεις του ενθέτου «Τα οπλοστάσια της Μέσης Ανατολής» εδώ.

Η πρώτη έντυπη δημοσίευση του άρθρου έγινε στις 22 Φεβρουαρίου από την εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο».