This article was originally published by ijnet and was reproduced with permission. Any reprint permissions are subject to the original publisher.
Στη Σάμο, κυνηγημένος από τη Χαμάς
Ένας Παλαιστίνιος φτάνει στην Ελλάδα και ζητά πολιτικό άσυλο. Ισχυρίζεται ότι διώκεται από τη Χαμάς. Τo iMEdD απέκτησε πρόσβαση στον φάκελο της υπόθεσης.
Είτε πρόκειται για το WhatsApp, το Facebook, το Χ (πρώην Twitter), το Instagram, το TikTok ή ιστοσελίδες ειδήσεων, ο κόσμος στο Λίβανο καταναλώνει ολοένα και περισσότερο τις πληροφορίες στο διαδίκτυο. Αν και υπάρχουν πολλά μέσα για να μένουν ενημερωμένοι, ωστόσο υφίσταται αυξημένος κίνδυνος να πέσουν πάνω σε μη επαληθευμένες ειδήσεις και ψευδείς πληροφορίες.
Η παραπληροφόρηση σχετικά με Σύριους πρόσφυγες, που προσφάτως έχουν αποτελέσει στόχο έντονης εκστρατείας μίσους, έχει γίνει ιδιαίτερα εμφανής. Για παράδειγμα, τον Απρίλιο κυκλοφόρησε ευρέως μια φωτογραφία με μια αστυνομική ταυτότητα που δήθεν είχε εκδοθεί σε έναν άνδρα Συριακής καταγωγής, πυροδοτώντας ρατσιστικά σχόλια στο διαδίκτυο. Από το λογισμικό που χρησιμοποιήθηκε για τον εντοπισμό παραποιημένων φωτογραφιών, αποδείχθηκε αργότερα ότι το έγγραφο ήταν πλαστό.
«Επρόκειτο για μια πλαστή ταυτότητα η οποία δημιουργήθηκε μέσω λογισμικού επεξεργασίας φωτογραφιών», ανέφερε ο Ghadir Hamadi, συνιδρυτής της εφαρμογής Sawab, μια πλατφόρμα χρηματοδοτούμενη από Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών που εξειδικεύεται στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης στο Λίβανο. «Υπάρχουν πολλές ψεύτικες ειδήσεις που αφορούν περιθωριοποιημένες ομάδες στην κοινωνία του Λιβάνου, μεταξύ αυτών και Σύριους πρόσφυγες».
Η Sawab, η οποία ιδρύθηκε από έξι δημοσιογράφους εκπαιδευμένους στη διασταύρωση γεγονότων και την καταπολέμηση της ρητορικής μίσους, αντιμετωπίζει ψευδείς πληροφορίες κυρίως στο WhatsApp. «Ξεκινήσαμε να δουλεύουμε πάνω στην εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων, καθώς οι άνθρωποι τη χρησιμοποιούν κατά κόρον και προωθούν ειδήσεις στους φίλους και τους συγγενείς τους όλη την ημέρα. Δημιουργήσαμε τη δική μας ομάδα στο WhatsApp μέσω της οποίας κυνηγάμε ψευδείς πληροφορίες», είπε ο Hamadi.
Η Παραπληροφόρηση στο Λίβανο
Από τις πλέον δημοφιλείς μορφές παραπληροφόρησης στο Λίβανο είναι οι ψεύτικες ιστορίες που σχετίζονται με τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση, η οποία ξεκίνησε το 2019. «Έχουμε έρθει αντιμέτωποι με πολλά ψευδή σχετικά με προϊόντα που υποτίθεται ότι θα εξαντλούνταν από την αγορά. Θεωρώ ότι η παραπληροφόρηση κυρίως τροφοδοτείται από το φόβο», τονίζει ο Hamadi.
Η πολιτική αποτελεί άλλο ένα σύνηθες θέμα γύρω από το οποίο εξαπλώνεται η παραπληροφόρηση στο Λίβανο, αναφέρει ο Jad Shagrour, στέλεχος επικοινωνίας στο SKeyes Center for Media and Cultural Freedom. «Η κοινωνία του Λιβάνου δείχνει έντονο ενδιαφέρον για το θέμα αυτό», λέει. «Για το ίδιο πολιτικό γεγονός, είναι πιθανό να συναντήσετε διάφορες [διαφορετικές] εκδοχές.»
Από μελέτη που δημοσιεύθηκε το Μάρτιο από το SKeyes προέκυψε ότι η παραπληροφόρηση έχει εισβάλλει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στα εναλλακτικά μέσα ενημέρωσης και στις «συμβατικές» πηγές, όπως είναι η τηλεόραση, σε ολόκληρο το Λίβανο. «Κάθε γενιά έχει τη δική της πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά η παραπληροφόρηση βρίσκεται παντού. Η γενιά Ζ (Generation Z) χρησιμοποιεί το TikTok. Η γενιά Υ χρησιμοποιεί το Facebook, το Twitter και το Instagram. Η επιρροή της παραπληροφόρησης και των ψεύτικων ειδήσεων ποικίλλει από πλατφόρμα σε πλατφόρμα, αλλά το σίγουρο είναι ότι είναι παρούσα σε όλες τις ιστοσελίδες,» αναφέρει ο Shahrour.
Οι νέοι γνωρίζουν ότι πρέπει να συντονιστούν σε διάφορα κανάλια ή να συμβουλευτούν διάφορους ιστότοπους για να καταλάβουν πραγματικά τι συμβαίνει, ακόμη κι εάν πρόσκεινται σε συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα», λέει ο Shahrour. «Από την άλλη, άτομα άνω των 60 δεν αμφισβητούν αυτομάτως τις πληροφορίες που λαμβάνουν.»
Η μελέτη έδειξε ότι κάποιοι άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν πληροφορίες που διαδίδονται από τοπικές θρησκευτικές προσωπικότητες, οι οποίες θεωρούνται ιδιαιτέρως φερέγγυες σε απομακρυσμένες περιοχές, αντί των πληροφοριών που δημοσιεύονται από αξιόπιστα ειδησεογραφικά μέσα.
Ο Shahrour υπέδειξε την παρουσία στο διαδίκτυο οργανωμένων «ηλεκτρονικών στρατών» ως ιδιαιτέρως ανησυχητική. «Χρησιμοποιούνται από ορισμένες μεγάλες πολιτικές ομάδες του Λιβάνου, οι οποίες έχουν ως στόχο να υποκινήσουν συγκρούσεις που σχετίζονται με τη λατρεία ή να αμαυρώσουν τη φήμη των αντιπάλων τους», αναφέρει, προσθέτοντας ότι έχουν την τάση να χρησιμοποιούν για το σκοπό αυτό ψεύτικους λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Μαθαίνοντας να εντοπίζουν την παραπληροφόρηση
Απέναντι σε όλες αυτές τις πολύπλευρες εκδηλώσεις παραπληροφόρησης, η πλατφόρμα Sawab ξεκίνησε σειρά μαθημάτων κατάρτισης σε σχολεία και πανεπιστήμια, προκειμένου να εξοπλίσει τους μαθητές και τους φοιτητές με τις βέλτιστες πρακτικές για τον τρόπο με τον οποίο θα εντοπίζουν την παραπληροφόρηση.
«Τους μαθαίνουμε να χρησιμοποιούν μηχανές αντίστροφης αναζήτησης για να εντοπίσουν φωτογραφίες και βίντεο», αναφέρει ο Hamadi. «Για παράδειγμα, όσον αφορά μια φωτογραφία, μπορούμε να προσπαθήσουμε να βρούμε στοιχεία σχετικά με το πότε ή το που έλαβε χώρα ένα συμβάν. Το ίδιο ισχύει και για ένα βίντεο. Μπορούμε επίσης να προσπαθήσουμε να επικοινωνήσουμε με τις τοπικές αρχές ή με ανθρώπους που βρίσκονταν επί τόπου προκειμένου να ελέγξουμε την ακρίβεια των παρεχόμενων πληροφοριών.