Διερευνώντας τα περιουσιακά στοιχεία των Ρώσων σε όλον τον κόσμο: Χρήσιμη εργαλειοθήκη απο το GIJN
GIJN – To GIJN συνέταξε ένα starter toolkit, με σκοπό να βοηθήσει τους δημοσιογράφους να εντοπίσουν ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, πολιτικές παρεμβάσεις και την παραπληροφόρηση στις χώρες τους.
H σύρραξη πυροδότησε τη διάδοση ψευδών ειδήσεων και την παραπληροφόρηση στη Σερβία, τη Βοσνία και την Ουγγαρία, ενώ η θρησκεία και ο εθνικισμός ενθαρρύνουν παραβιάσεις στη Βοσνία και τη Βόρεια Μακεδονία
Το δεύτερο ήμισυ του Φεβρουαρίου αναλώθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου από την έναρξη των εχθροπραξιών μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας και συνέπεσε με σημαντική αύξηση στις περιπτώσεις παραπληροφόρησης και ψευδών ειδήσεων.
Στη Σερβία, τη Βοσνία και την Ουγγαρία αναφέρθηκαν αρκετές περιπτώσεις παραπληροφόρησης σχετικά με την Ουκρανική σύρραξη. Στη Βοσνία και την Ουγγαρία, οι διαδικτυακοί χειραγωγήσεις παρακινήθηκαν από εσωτερικούς λόγους, κυρίως με σκοπό την απαξίωση των πολιτικών αντιπάλων.
Η εθνικιστική ρητορική της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης στο μεταξύ συνέχισε να πυροδοτεί εντάσεις στο διαδίκτυο. Στη Βόρεια Μακεδονία, η άφιξη των μελών μιας ομάδας Υπερορθόδοξων Εβραίων προκάλεσε επεισόδια μισαλλοδοξίας με την τοπική κοινότητα. Κυβερνοεπιθέσεις και υποκλοπές προσωπικών δεδομένων έπληξαν συστηματικά τους δημόσιους και ιδιωτικούς διακομιστές στη Σερβία, τη Βόρεια Μακεδονία και την Κροατία.
Η παραπληροφόρηση σχετικά με την Ουκρανία και οι πολιτικές επιθέσεις κορυφώνονται στη Σερβία, τη Βοσνία και την Ουγγαρία
Κατοπιν της Ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία την 24η Φεβρουαρίου, τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης και οι τοπικές εφημερίδες ασχολήθηκαν σχεδόν αποκλειστικά από τον πόλεμο.
Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, όπως είναι το YouTube, το TikTok, το Instagram και το Facebook μετατράπηκαν σε ισχυρά εργαλεία πολιτικού ακτιβισμού και προπαγάνδας που σε πολλές περιπτώσεις κατέληξαν να εντείνουν την παραπληροφόρηση σχετικά με τη Ρωσική εισβολή.
Στη Σερβία, ο λογαριασμός στο Twitter της Νεολαίας του JAZAS, μιας ΜΚΟ που δεσμεύεται για την πρόληψη του HIV και την υποστήριξη των ατόμων που ζουν με τον ιό HIV, καταλήφθηκε από άγνωστο την 25η Φεβρουαρίου. Αναρτήσεις στο Twitter από το χακαρισμένο λογαριασμό συνέκριναν την Ουκρανία με το AIDS και ισχυρίζονταν ότι η Ρωσία ήταν «η θεραπεία». Την επόμενη ημέρα, αφότου ανακτήθηκε ο έλεγχος του λογαριασμού, η νεολαία του JAZAS απολογήθηκε για τις αναρτήσεις στο Twitter.
Σε ένα ακόμη επεισόδιο, αρκετές διαδικτυακές πύλες στη Σερβία προέβησαν σε ψευδείς ισχυρισμούς σχετικά με αλλαγή στο πρόγραμμα της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Ζάγκρεμπ. Τα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης συνέδεσαν εσφαλμένα τις αλλαγές στο πρόγραμμα που αφορούσαν τα έργα του Ρώσου συνθέτη Τσαϊκόφσκι με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Την 25η Φεβρουαρίου, η Ντουσάνκα Μάϊκιτς Βουλευτής στο κοινοβούλιο της Βοσνίας προερχόμενη από το μεγαλύτερο Σερβοβοσνιακό κόμμα, τη Συμμαχία των Ανεξάρτητων Σοσιαλδημοκρατών (SNSD), έγραψε στο Twitter ότι η Βοσνία θα μπορούσε να υποστεί τις ίδιες συνέπειες με την Ουκρανία που δέχεται επίθεση σε περίπτωση που προσχωρήσει στο ΝΑΤΟ. «Το Μάρτιο του 2021, η Μόσχα δεσμεύτηκε να αντιδράσει εάν η Βοσνία προέβαινε σε περαιτέρω ενέργειες για το ΝΑΤΟ. Μην πείτε ότι δεν προειδοποιηθήκατε», ανέφερε η ανάρτηση στο Twitter.
Στην Ουγγαρία, οι ψευδείς ειδήσεις και οι αναλήθειες σχετικά με τον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας οδήγησαν σε πολιτικές συγκρούσεις και δυσφημιστικές εκστρατείες που είχαν ως στόχο πολιτικούς αντιπάλους.
Τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης της χώρας πασχίζουν να απομακρυνθούν από την πρώην φιλορωσική ρητορική. Από την άλλη πλευρά, τα δημόσια μέσα ενημέρωσης, τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης και κάποιοι σχολιαστές μετέδωσαν άκριτα αναληθείς δηλώσεις του Κρεμλίνου σχετικά με την Ουκρανία. Μεταξύ αυτών, ότι τα Ουκρανικά στρατεύματα ήταν εκείνα που μπήκαν στη Ρωσία πρώτα, ότι το Ουκρανικό έθνος δεν υφίσταται και ότι ο Ουκρανός ηγέτης Βολοντιμίρ Ζελένσκι είναι εφάμιλλος του Χίτλερ.
Ακόμη και αφότου ξεκίνησαν οι Ρωσικές επιθέσεις, κάποια μέσα ενημέρωσης εξακολουθούσαν να ισχυρίζονται ότι η Ρωσία δεν είχε σκοπό να επιτεθεί στην Ουκρανία. Διάφορες σελίδες στο Facebook που συνδέονται με το κυβερνών κόμμα του Fidesz εξακολουθούν να διασπείρουν τη Ρωσική προπαγάνδα. Από την άλλη πλευρά, τόσο οι πολιτικοί της κυβέρνησης όσο και τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης ισχυρίστηκαν εσφαλμένα ότι οι πολιτικοί της αντιπολίτευσης επιθυμούν να στείλουν στρατιώτες στην Ουκρανία, βυθίζοντας την Ουγγαρία σε πόλεμο με τη Ρωσία.
Τέλος, μια είδηση παραπληροφόρησης σχετικά με την Ουκρανική σύρραξη διαδόθηκε ταχύτατα στο διαδίκτυο τόσο στη Βοσνία όσο και στην Ουγγαρία. Εκατοντάδες χιλιάδες χρήστες παρακολούθησαν βίντεο στο Facebook σε λιγότερο από 24 ώρες, στο οποίο φαίνεται ένα στρατιωτικό αεροσκάφος να αναχαιτίζεται από δυνάμεις αεράμυνας. Η ανάρτηση υπαινίσσεται ότι το βίντεο συνιστά υλικό από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Στην πραγματικότητα όμως, το εν λόγω βίντεο προέρχεται από ένα βιντεοπαιχνίδι προσομοίωσης πολέμου.
Η πύλη ελέγχου γεγονότων (fact checking) Raskrinkavanje διευκρίνισε ότι το βίντεο προέρχεται από το βιντεοπαιχνίδι Arma 3, ένα ρεαλιστικό παιχνίδι που κυκλοφόρησε το Σεπτέμβριο του 2013 και προσομοιάζει πολεμικές συγκρούσεις.
Θρησκεία και εθνικισμός παρακινούν τις διαδικτυακές επιθέσεις και το λεκτικό μίσος στη Βοσνία και τη Βόρεια Μακεδονία
Οι εθνοτικές και πολιτικές εντάσεις, ανέκαθεν χαρακτηριστικές του Βοσνιακού περιβάλλοντος, επιτείνονται από επεισόδια εθνικιστικής ρητορικής στο κοινοβούλιο. Εκτός από τις αποσχιστικές απειλές του Σερβοβόσνιου ηγέτη Μιλοράντ Ντόντικ, ο Κροάτης ομόλογός του έχει ενισχύσει τις εντάσεις.
Το μεγαλύτερο κόμμα της Βοσνίας – Κροατίας, η Κροατική Δημοκρατική Ένωση (HDZ), και ο αρχηγός του Ντράγκαν Τσόβιτς που το Φεβρουάριο παρακώλυσε την εκλογική μεταρρύθμιση στη χώρα, απείλησε τώρα να παρακωλύσει τις βουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου.
Στη Βόρεια Μακεδονία, οι εντάσεις με τους κατοίκους της περιοχής οξύνθηκαν με την άφιξη μελών ομάδας Υπερορθόδοξων Εβραίων, Lev Tahor, στο Κουμάνοβο – πόλη της Βόρειας Μακεδονίας – το Φεβρουάριο παρά τις εκκλήσεις των αρχών για ανοχή.
Ανήσυχη σχετικά με μια πιθανή επιδείνωση της κατάστασης, η τοπική αστυνομία συνόδευσε 38 μέλη της σέκτας σε ξενοδοχείο που δεν έγινε γνωστό «για τη δική τους ασφάλεια», ανέφερε η αστυνομία στο BIRN.
Σε μια άλλη περίπτωση, από τις 22 Φεβρουαρίου, οι αρχές απηύθηναν ποινικές κατηγορίες σε μια γυναίκα από την Οχρίδα αφότου διέδωσε ρητορική μίσους στο Facebook έναντι της Lev Tahor. Απευθύνθηκε στην ομάδα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, λέγοντας τους «να καούν μαζί με το ξενοδοχείο» στο οποίο διέμεναν.
Στην Κροατία, η Μαρτίνα Μλινάρεβιτς Σόπτα, πρέσβης της Βοσνίας στην Τσεχική Δημοκρατία, δέχθηκε επίθεση και εμπαιγμό από εθνικιστές σε βίντεο στο YouTube που κυκλοφόρησε την 24 Φεβρουαρίου, αφότου έκανε κριτική στις πολιτικές του HDZ στη Βοσνία. Στο εν λόγω βίντεο που φέρει τον τίτλο «Δεν φταίει o λαός που είναι δική μας» (“Nije Maša kriva što je naša”), που αναρτήθηκε στη σελίδα στο Facebook και στο κανάλι στο YouTube του τοπικού καρναβαλιού της πόλης Ljubuski στην νοτιοδυτική Βοσνία, το πρόσωπο της πρέσβεως εμφανίζεται στο κέντρο της οθόνης με την Κροατική σημαία και τον Ιησού στο φόντο να κρατάει το οικόσημο της Κροατίας.
Κυβερνοεπιθέσεις και υποκλοπές προσωπικών δεδομένων χτυπούν τη Σερβία, τη Βόρεια Μακεδονία και την Κροατία
Το διαδικτυακό περιβάλλον εξακολουθεί να βάλλεται από υποκλοπές προσωπικών δεδομένων (phishing scams), ηλεκτρονικές απάτες και άλλες κυβερνοεπιθέσεις που ασκούν πίεση σε δημόσιους διακομιστές σε αρκετές χώρες.
Η ετήσια έκθεση ψηφιακών δικαιωμάτων, Online Intimidation: Controlling the Narrative in the Balkans (Διαδικτυακός Εκφοβισμός: Ελέγχοντας τη Ρητορική στα Βαλκάνια) επεσήμανε ότι το διάστημα από τον Αύγουστο 2020 έως τον Αύγουστο 2021 στην Κροατία και μόνο, σημειώθηκαν περί τα 26 περιστατικά ηλεκτρονικής απάτης εκ συνόλου 103 περιπτώσεων που αναφέρθηκαν στην περιοχή.
Στις 18 Φεβρουαρίου, η Εθνική Ομάδα Αντιμετώπισης Έκτακτων Αναγκών στην Πληροφορική (CERT) της Σερβίας προειδοποίησε τους χρήστες του Facebook σχετικά με μια εκστρατεία υποκλοπής προσωπικών δεδομένων που είχε ως στόχο να παραβιάσει τα διαπιστευτήρια των λογαριασμών τους. Οι χρήστες λάμβαναν μηνύματα όπως «Είσαι σε αυτό το βίντεο;», τα οποία εμπεριείχαν επίσης κακόβουλο link. Επίσης στη Σερβία, στις 28 Φεβρουαρίου, το τοπικό υποκατάστημα της Banca Intesa προειδοποίησε τους πελάτες του για απόπειρες εξαπάτησης μέσω μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προερχόμενων δήθεν από την τράπεζα με κακόβουλα συνημμένα αρχεία. Στις προηγούμενες περιπτώσεις, το αντικείμενο του μηνύματος παρείχε στοιχεία σχετικά με δήθεν πληρωμή σε ευρώ.
Στη Βόρεια Μακεδονία, μετά από συμβάν στις 4 Φεβρουαρίου με τη γνωστή ομάδα χάκερ Powerful Greek Army να ισχυρίζεται ότι παρείσφρησε στο Υπουργείο Παιδείας της Βόρειας Μακεδονίας, ακόμη ένα επεισόδιο ηλεκτρονικής παρείσφρησης έπληξε αρκετές τράπεζες.
H Powerful Greek Army αυτήν τη φορά ισχυρίστηκε ότι επιτέθηκε σε αρκετές τράπεζες και ότι η πρόσβαση στους ιστοτόπους των τραπεζών είχε δυσκολέψει ή ήταν πλήρως αποκλεισμένη. Εντούτοις, η εθνική τράπεζα NBRM ανέφερε ότι παρενέβη άμεσα και ότι η ασφάλεια και εμπιστευτικότητα των δεδομένων της ήταν διασφαλισμένη.
Τέλος, η Κροατία δέχθηκε επίσης χτύπημα κυβερνοαπάτης στις 23 Φεβρουαρίου όταν η Ρυθμιστική Αρχή για τις Βιομηχανίες Δικτύου (ΗΑΚΟΜ) ανέφερε ότι δέχθηκε αρκετά τηλεφωνήματα από πολίτες που ισχυρίζονταν ότι λάμβαναν ύποπτες κλήσεις από το «Κέντρο Υποστήριξης των Windows», όπου τους ενημέρωναν ότι οι υπολογιστές τους με Windows δημιουργούσαν προβλήματα.
Το παρόν άρθρο είναι μετάφραση του πρωτότυπου άρθρου που μπορείτε να βρείτε εδώ.
Μετάφραση: Τίνα Κατούφα