Όσο η ισραηλινή τηλεόραση «σιωπά» για τη Γάζα, άλλα μέσα της χώρας αποκαλύπτουν παρακολουθήσεις, ωμότητες και εγκλήματα πολέμου 

Το 2022, το Ισραήλ βρισκόταν στην 86^η θέση στον Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (Reporters Sans Frontières, RSF), ενώ έκτοτε έχει κάνει «βουτιά» στην 112^η θέση. Μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, σχεδόν 200 δημοσιογράφοι έχουν σκοτωθεί στη Γάζα από τις Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF), ενώ τα περιστατικά λογοκρισίας, κυβερνητικών μποϊκοτάζ και περιορισμών στη συντακτική ανεξαρτησία αυξάνονται. 

Όπως τεκμηρίωσε διεξοδικά το ρεπορτάζ του υποτρόφου μας δημοσιογράφου Νταβίντ Λέρνερ (Davide Lerner), ο υπερπατριωτισμός κυριαρχεί στην ισραηλινή τηλεόραση, ενώ τα δεινά των Παλαιστινίων συχνά παραβλέπονται. Μικρότερα μέσα ενημέρωσης καλύπτουν τον πόλεμο με πιο κριτική ματιά, αλλά η επιρροή τους είναι συχνά περιορισμένη και δεν αγγίζει το ευρύ κοινό που παρακολουθεί τα τηλεοπτικά κανάλια. 

Παρά την παγκόσμια κατακραυγή για τα χιλιάδες θύματα των ισραηλινών βομβαρδισμών, οι περισσότεροι Ισραηλινοί φαίνεται να συμφωνούν με τον τρόπο που καλύπτεται η σύγκρουση από τα μέσα ενημέρωσης. Μια πρόσφατη έρευνα του aChord Center του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ έδειξε ότι το 64% των Ισραηλινών θεωρεί ότι η εγχώρια κάλυψη για τη Γάζα είναι ισορροπημένη και δεν υπάρχει ανάγκη για μια σφαιρικότερη κάλυψη για την κατάσταση των Παλαιστινίων στη Γάζα. Θέλοντας να κατανοήσω πώς καλύπτουν τα μεγάλα ισραηλινά ΜΜΕ τη Γάζα, ποιες ειδήσεις φτάνουν στο ευρύ κοινό και πώς τα μικρότερα μέσα καλύπτουν τα κενά που αφήνουν τα μεγάλα ειδησεογραφικά δίκτυα στην ενημέρωση, επικοινώνησα με έξι δημοσιογράφους που εργάζονται σε διεθνή και εγχώρια ΜΜΕ, ώστε να μάθω περισσότερα για τη δουλειά που κάνουν οι ίδιοι και οι συνάδελφοί τους, αλλά και για το μιντιακό τοπίο στο Ισραήλ γενικότερα. 

Πώς ο Νετανιάχου έχει «καταλάβει» την ισραηλινή τηλεόραση 

Σύμφωνα με τους δημοσιογράφους που μίλησα, οι Ισραηλινοί ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την επικαιρότητα. Έρευνα της Ισραηλινής Στατιστικής Υπηρεσίας δείχνει ότι σχεδόν οι μισοί ενημερώνονται κυρίως από την τηλεόραση, η οποία παραμένει η βασική πηγή ειδήσεων για το κοινό. 

Πρόσφατα δημοσιεύματα διεθνών μέσων, όπως οι εφημερίδες Guardian και El País, περιγράφουν ένα ειδησεογραφικό τοπίο στο Ισραήλ όπου κυριαρχεί ο επιθετικός εθνικισμός και το κυβερνητικό αφήγημα, χωρίς να αποτυπώνεται η τραγικότητα της κατάστασης που βιώνουν οι κάτοικοι της Γάζας και οι Παλαιστίνιοι της Δυτικής Όχθης, πέραν ελάχιστων εξαιρέσεων. Πρόκειται για ένα γεγονός που, ακόμα και ο πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ, Εχούντ Ολμέρτ, παραδέχτηκε ανοιχτά στον πρώην υπότροφό μας Νταβίντ Λέρνερ : «Η ισραηλινή τηλεόραση και τα μέσα ενημέρωσης δεν δείχνουν τίποτα από τη Γάζα». 

«Ο κόσμος βομβαρδίζεται από ένα βαθύτατα μιλιταριστικό και υπερεθνικιστικό αφήγημα, κάτι που ισχύει σε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα στο Ισραήλ, από τη σιωνιστική κεντροαριστερά μέχρι την άκρα δεξιά», δήλωσε ο ανταποκριτής της εφημερίδας El País στη Μέση Ανατολή, Αντόνιο Πίτα (Antonio Pita). «Αυτό το αφήγημα βασίζεται σε μια αίσθηση ηθικής ανωτερότητας. Σκέφτονται: “Δεν μας καταλαβαίνει ο κόσμος”. Ποτέ δεν αμφισβητούν τις δικές τους ενέργειες». 

Στην αρχή της χρονιάς, ο Πίτα έκανε ένα πείραμα. Διάλεξε μια τυχαία μέρα και παρακολούθησε δέκα συνεχόμενες ώρες ειδήσεων και εκπομπών στα μεγάλα εβραιόφωνα κανάλια: το δημόσιο κανάλι (Channel 11) και τα ιδιωτικά Channel 12, 13 και 14. Το Channel 12 παραμένει παραδοσιακά ο δημοφιλέστερος ενημερωτικός σταθμός, με το Channel 13 να δίνει μάχη για τη δεύτερη θέση. Το Channel 14 είναι ένα ακροδεξιό τηλεοπτικό κανάλι που υποστηρίζεται από την κυβέρνηση, το οποίο πρόσφατα ξεπέρασε το Channel 12 σε τηλεθέαση και συχνά παραλληλίζεται με το Fox News.  

Όπως περιέγραψε ο Πίτα, στα ισραηλινά μέσα κυριαρχεί ένα αφήγημα το οποίο επαναλαμβάνεται διαρκώς, κάτι που έχουν επισημάνει και δημοσιογράφοι του Guardian: μια πατριωτική επίδειξη ισχύος που υποβαθμίζει τα παλαιστινιακά δεινά και ενισχύει την πλευρά του Ισραήλ. Σε μεγάλο βαθμό, όπως λέει ο Πίτα, τα ισραηλινά μέσα αντέδρασαν απέναντι στο εθνικό τραύμα που προκάλεσαν οι επιθέσεις της Χαμάς, με περιορισμό της κριτικής απέναντι στη βία του Ισραήλ και προβολή του εθνικού αφηγήματος, ώστε να τονωθεί η εθνική ενότητα. 

«Υπάρχει μια λογική του “ή αυτοί ή εμείς” στην κάλυψη των γεγονότων», λέει ο Πίτα. «Στο τέλος έγινε εξαιρετικά δύσκολο για τους Ισραηλινούς δημοσιογράφους να δείχνουν ανοιχτά τις ενέργειες του Ισραήλ, χωρίς να τις παρουσιάζουν μέσα από ένα άλλο φίλτρο». 

Ο Όρεν Πέρσικο (Oren Persico) είναι Ισραηλινός συντάκτης του The Seventh Eye, μιας ανεξάρτητης ισραηλινής ιστοσελίδας αφιερωμένης στη δημοσιογραφία και την ελευθερία του Τύπου. Αναφερόμενος στο τοπίο των ΜΜΕ στο Ισραήλ, ο Πέρσικο λέει ότι δέχεται σφοδρές πιέσεις από την κυβέρνηση. Κάθε μέσο που δεν λειτουργεί ως «απόλυτο όργανο προπαγάνδας» στα χέρια του Νετανιάχου, θεωρείται «εχθρός» ή «προδότης» και έρχεται αντιμέτωπο με κυρώσεις, κίνδυνο να κλείσει ή προσπάθειες ελέγχου και χρήσης για προπαγανδιστικούς σκοπούς. 

Για παράδειγμα, η κυβέρνηση Νετανιάχου έχει ταχθεί υπέρ της ιδιωτικοποίησης του δημόσιου τηλεοπτικού σταθμού Channel 11, τον οποίο έχει χαρακτηρίσει επανειλημμένα «κανάλι προπαγάνδας» που «πλήττει το ηθικό του Ισραήλ». Σύμφωνα με την έρευνα του Πίτα, το Channel 11 ήταν ο σταθμός που αφιέρωσε τον περισσότερο χρόνο σε εικόνες από τη Γάζα, τραβηγμένες από Παλαιστίνιους.  

Η κυβέρνηση έχει κηρύξει επίσης μποϊκοτάζ στην κορυφαία αριστερή εφημερίδα της χώρας, τη Haaretz. Ο ίδιος ο Νετανιάχου κάλεσε τους τηλεθεατές και τους διαφημιστές του Channel 12 να μποϊκοτάρουν το κανάλι, το οποίο κατηγόρησε για «fake news» και «αντισημιτισμό», λέγοντας ότι οι ιδιοκτήτες του εξαπολύουν «τρομοκρατική επίθεση κατά της δημοκρατίας».  

Στα μέσα του 2024, το Channel 13 διόρισε τη Γιούλια Σαμαλόβ-Μπέρκοβιτς (Yulia Shamalov-Berkovich) –πρώην μέλος της Κνεσέτ που θεωρείται σύμμαχος του Νετανιάχου– ως διευθύντρια ειδήσεων. Η κίνηση φέρεται να υποστηρίχθηκε από τον Λεν Μπλαβάτνικ (Len Blavatnik), βασικό ιδιοκτήτη του καναλιού και γνωστό συνεργάτη του Νετανιάχου. Μετά τον διορισμό της, το δίκτυο ακύρωσε το Ezor Milhama, μια ερευνητική εκπομπή που παρουσίαζε ο δημοσιογράφος Ραβίβ Ντρούκερ (Raviv Drucker), ο οποίος, στο παρελθόν, είχε αποκαλύψει σκάνδαλα όπου εμπλέκονταν ο Νετανιάχου και άλλοι αξιωματούχοι της κυβέρνησης.  

Από τις επιθέσεις του 2023 και μετά, σύμφωνα με τον Πέρσικο, αν ένα θέμα δεν τονώνει το ηθικό των Ισραηλινών, συνήθως «θάβεται» από τα κυρίαρχα μέσα. Καθώς το Channel 14 ανεβαίνει σε δημοτικότητα, προωθώντας ανοιχτά εθνικιστικές και ακροδεξιές απόψεις, πολλά mainstream κανάλια αναπαράγουν ρητορική μίσους, αγνοώντας την παλαιστινιακή οπτική. 

Ο Πέρσικο επισημαίνει, επίσης, ότι μεγάλο μέρος του αραβόφωνου Τύπου στο Ισραήλ αυτολογοκρίνεται, υπό τον φόβο αντιποίνων από την κυβέρνηση. Σε άρθρο στο οποίο με παρέπεμψε, ο Πέρσικο συνομιλεί με Άραβες δημοσιογράφους στο Ισραήλ, οι οποίοι δέχτηκαν παρενοχλήσεις από την αστυνομία, αλλά και από πολίτες, ενώ έκαναν ρεπορτάζ στο πεδίο. 

«Από την αρχή του πολέμου [οι Παλαιστίνιοι πολίτες του Ισραήλ] φοβούνται πολύ να εκφραστούν δημόσια, καθώς σε πολλούς από αυτούς έχουν ασκηθεί ποινικές διώξεις ή έχουν κληθεί για ανάκριση, μόνο και μόνο επειδή έδειξαν συμπόνια για συγγενείς τους στη Γάζα», ανέφερε. «Ο αραβικός Τύπος στο Ισραήλ φοβάται να αγγίξει αυτό το θέμα. Φοβάται να καλύψει τα δεινά των Ισραηλινών Παλαιστινίων». 

Πώς καλύπτουν τον πόλεμο τα μικρότερα μέσα ενημέρωσης 

Παρά την υποτακτική στάση των περισσότερων mainstream καναλιών του Ισραήλ, ορισμένα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης καλύπτουν τις θηριωδίες της χώρας τους στη Γάζα με κριτική ματιά, απευθυνόμενα στο ισραηλινό κοινό. Η επιρροή και το κοινό τους είναι πολύ περιορισμένα, ωστόσο κάποια από αυτά δημοσιεύουν αποκαλυπτικά ρεπορτάζ για τον πόλεμο, κερδίζοντας έδαφος κόντρα στις πιθανότητες. 

Ο Ισραηλινός δημοσιογράφος Μέρον Ράποπορτ (Meron Rapoport) γράφει για το +972 Magazine και είναι συντάκτης στο Local Call, την αδελφή ειδησεογραφική ιστοσελίδα του περιοδικού στα εβραϊκά. Και τα δύο μέσα χρηματοδοτούνται από συνδρομές αναγνωστών και επιχορηγήσεις ιδρυμάτων. Το 2024, ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός που τα εκδίδει είχε ετήσιο προϋπολογισμό περίπου 1,8 εκατομμύρια δολάρια (1,2 εκατομμύρια δολάρια εκ των οποίων προέρχονταν από τους αναγνώστες) και απασχολούσε περισσότερα από 20 άτομα.  

Έχουν δημοσιεύσει σημαντικές έρευνες —από τις επιχειρήσεις κατασκοπείας του Ισραήλ με στόχο το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και παλαιστινιακές οργανώσεις, μέχρι τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης από τον στρατό για τον εντοπισμό στόχων προς εξόντωση στη Γάζα.  

Όπως και οι Πίτα και Πέρσικο, ο Ράποπορτ περιγράφει ένα μιντιακό τοπίο όπου τα τηλεοπτικά κανάλια αποφεύγουν να προβάλουν παλαιστινιακές φωνές και εικόνες από τη Γάζα, υιοθετώντας το κυβερνητικό αφήγημα ότι δεν υπάρχουν αθώοι στη Λωρίδα. Στην πραγματικότητα, η ίδια δημοσκόπηση που έδειξε ότι η πλειοψηφία των Ισραηλινών θεωρούν την κάλυψη του πολέμου δίκαιη και ισορροπημένη, έδειξε επίσης ότι το 64% πιστεύει ότι «δεν υπάρχουν αθώοι» στη Γάζα. 

«Δεν μεταδίδουν ειδήσεις από τη Γάζα, επειδή θεωρούν ότι θα πλήξει το αίσθημα ενότητας», λέει ο Ράποπορτ. «Το σύνθημα που κυριάρχησε τις πρώτες μέρες του πολέμου ήταν “Μαζί θα νικήσουμε”. Εμφανιζόταν μαζί με τη σημαία του Ισραήλ ως λογότυπο σε πολλά εμπορικά κανάλια. Εφόσον, λοιπόν, “μαζί θα νικήσουμε”, κάθε ρεπορτάζ που δείχνει ότι το Ισραήλ σκοτώνει αμάχους στη Γάζα, υπονομεύει αυτή την ενότητα». 

Ρίχνοντας μια πρόχειρη ματιά στην αρχική σελίδα τόσο του Channel 12 όσο και του Local Call στα μέσα Ιουλίου, την περίοδο συγγραφής του παρόντος, είναι εμφανές πως οι δύο πλατφόρμες ακολουθούν τελείως διαφορετική ειδησεογραφική ατζέντα. 

Το Channel 12 περιλαμβάνει ρεπορτάζ για τη Γάζα, αλλά επικεντρώνεται κυρίως σε μαρτυρίες επιζώντων της επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου, στις ιστορίες όσων παραμένουν όμηροι της Χαμάς ή σκοτώθηκαν, καθώς και στην επιχειρησιακή ετοιμότητα του ισραηλινού στρατού για την αντιμετώπιση των φιλοπαλαιστινιακών νηοπομπών που σαλπάρουν προς τη Γάζα. 

Αντίθετα, η αρχική σελίδα του Local Call παρουσιάζει ρεπορτάζ για τη χρήση drones με χειροβομβίδες από τον στρατό για επιθέσεις σε Παλαιστινίους στη Γάζα, για τον ξυλοδαρμό μέχρι θανάτου δύο Παλαιστινίων από Ισραηλινούς εποίκους στη Δυτική Όχθη και για τον εξαναγκασμό εκατοντάδων κατοίκων να εγκαταλείψουν την περιοχή της Ιεριχούς. 

Αυτή η προσέγγιση δεν είναι κάτι καινούργιο για τον Ράποπορτ (Rapoport) και την ομάδα του. Κάλυπταν ήδη τα δεινά των Παλαιστινίων και της Γάζας πολύ πριν από τις επιθέσεις και κράτησαν την ίδια στάση και κατά τη διάρκεια του πολέμου. 

Το γεγονός ότι στο δημοσιογραφικό τους επιτελείο συνυπάρχουν Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι, εξηγεί ο Ράποπορτ, επιτρέπει στο μέσο να απελευθερωθεί από την οπτική των κυρίαρχων μέσων. «Έχουμε συνεργαστεί με πολλούς Παλαιστίνιους δημοσιογράφους από τη Γάζα στο +972», λέει. «Όταν έχεις έναν Παλαιστίνιο δημοσιογράφο στο πεδίο που γίνεται μάρτυρας των γεγονότων στη Γάζα, αυτό επηρεάζει και τον τρόπο που σκέφτεσαι και αντιλαμβάνεσαι την κατάσταση.  Άλλα μέσα ενημέρωσης δεν έχουν αυτό το προνόμιο». 

Ο Ράποπορτ υποστηρίζει ότι ο πόλεμος έχει καταστήσει τον ρόλο της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας πραγματικά κρίσιμο: «Ακόμα και αν κάποιοι δημοσιογράφοι [στα κυρίαρχα μέσα] έκαναν εξαιρετική δουλειά, τους πρώτους μήνες του πολέμου ήταν δύσκολο να αποστασιοποιηθούν από την εικόνα του Ισραήλ ως θύματος. Ήταν απολύτως φυσιολογικό μετά από μια τόσο φονική επίθεση, αλλά αυτό τους εμπόδισε να δουν και να αναλύσουν την κατάσταση όπως εμείς».   

Κάνοντας ρεπορτάζ για εγκλήματα πολέμου του στρατού της χώρας σου 

Ο Ντορ Ζόμερ (Dor Zommer) είναι αρχισυντάκτης του ανεξάρτητου διαδικτυακού περιοδικού Hamakom Hachi Ham Bagehenom, τίτλος που μεταφράζεται ως «Η Πιο Καυτή Θέση στην Κόλαση». Ο Ζόμερ εξηγεί ότι η ονομασία προέρχεται από ρήση του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, εμπνευσμένη από την «Κόλαση» του Δάντη: «Οι πιο καυτές θέσεις στην κόλαση είναι κρατημένες για όσους, σε περιόδους μεγάλης ηθικής κρίσης, διατηρούν ουδέτερη στάση». 

Ο τίτλος αντανακλά τη δέσμευση του μέσου στην ανεξάρτητη δημοσιογραφία και την ξεκάθαρη στάση του ενάντια στην ουδετερότητα σε περιόδους ηθικών κρίσεων. 

Σε ανάλογο ύφος με τους υπόλοιπους συνομιλητές μου, ο Ζόμερ περιγράφει τη δυσκολία τόσο των δημοσιογράφων όσο και του κοινού να δείξουν ενσυναίσθηση προς «την άλλη πλευρά» μετά το εθνικό τραύμα της 7ης Οκτωβρίου. Πολλά τηλεοπτικά κανάλια, λέει, είναι έρμαια εμπορικών συμφερόντων και μια κριτική στάση προς την κυβέρνηση μπορεί να κάνει το τηλεοπτικό κοινό να τους γυρίσει την πλάτη και να στραφεί σε κανάλια που υιοθετούν απροκάλυπτα εθνικιστικό λόγο, όπως το Channel 14. 

«Οι περισσότεροι είτε υπηρετούν στον στρατό είτε ανήκουν στις εφεδρικές δυνάμεις είτε έχουν συγγενείς στις IDF», είπε ο Ζόμερ. «Εάν ακούσουν ότι αυτά που κάνουν οι σύζυγοι και οι πατεράδες τους στη Γάζα είναι εγκλήματα πολέμου, θα σταματήσουν να παρακολουθούν». 

Το ψηφιακό ειδησεογραφικό μέσο του Ζόμερ λειτουργεί ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός και χρηματοδοτείται από τους αναγνώστες του. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία (Απρίλιος), ο εκδοτικός οργανισμός στον οποίο ανήκει (και που εκδίδει επίσης το The Seventh Eye) συγκέντρωσε περισσότερα από 313.000 ισραηλινά σεκέλ (περίπου 93.000 δολάρια) από δωρεές αναγνωστών, μέσα σε έναν μήνα. Το μέσο θέτει όριο στο ποσό που μπορούν να δωρίσουν οι αναγνώστες, ώστε να διασφαλίσει πως καμία μεγάλη χορηγία δεν θα επηρεάσει το περιεχόμενό του.  

«Χιλιάδες άνθρωποι πιστεύουν σε εμάς», εξηγεί. «Καλύπτουμε θέματα που κυμαίνονται από τις ψυχολογικές συνέπειες στους Ισραηλινούς στρατιώτες, μέχρι ρεπορτάζ για τη δράση τους σε κάποιες πόλεις της Γάζας. Προσπαθούμε να έχουμε ισορροπημένη κάλυψη». 

Γιατί έχει σημασία η στρατιωτική λογοκρισία  

Η κάλυψη του πολέμου στο Ισραήλ ελέγχεται από τη στρατιωτική υπηρεσία λογοκρισίας, μια κρατική Αρχή που λειτουργεί υπό τις IDF και έχει τη νομική δυνατότητα να περιορίζει τη δημοσίευση πληροφοριών που θεωρούνται επιζήμιες για την εθνική ασφάλεια. 

Στο Ισραήλ, οι δημοσιογράφοι υποχρεούνται δια νόμου να υποβάλλουν ορισμένα είδη περιεχομένου προς έγκριση, πριν από τη δημοσίευσή τους. Πολλοί από τους δημοσιογράφους με τους οποίους μίλησα είπαν πως, παρά τις προσπάθειές τους να παρακάμψουν τους περιορισμούς, το σύστημα αυτό οδηγεί σε αυτολογοκρισία, καθώς οι δημοσιογράφοι είναι διστακτικοί απέναντι στην έρευνα αμφιλεγόμενων θεμάτων.  

Ο Ζόμερ ανέφερε πως το μέσο του παλιότερα επικεντρωνόταν σε κοινωνικά ζητήματα, όπως το κίνημα #MeToo, η διαφθορά και οι αιτούντες άσυλο. Ωστόσο, με το ξέσπασμα του πολέμου, κατάλαβαν ότι έπρεπε να εμβαθύνουν σε θέματα εθνικής ασφάλειας και να προσφέρουν εναλλακτική κάλυψη για τις Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις.  

«Οι δημοσιογράφοι που καλύπτουν τις IDF καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του τηλεοπτικού χρόνου και τροφοδοτούνται [με πληροφορίες] απευθείας από τον εκπρόσωπο των IDF», είπε ο Ζόμερ. «Έτσι, αποφασίσαμε να κάνουμε αυτό που οφείλουμε. Προσφέραμε μια εναλλακτική ματιά και καλύψαμε τον πόλεμο με έντονα κριτική διάθεση». 

Το λαϊκίστικο εγχειρίδιο του Νετανιάχου 

Ένα από τα mainstream μέσα ενημέρωσης που σταθερά δημοσιεύει ρεπορτάζ για τις φρικαλεότητες στη Γάζα, ασκώντας παράλληλα ψύχραιμη και τεκμηριωμένη κριτική στην κυβέρνηση, είναι η Haaretz, η πλέον έγκυρη εφημερίδα της χώρας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το πρόσφατο άρθρο για τους Ισραηλινούς στρατιώτες που πυροβόλησαν αμάχους στη Γάζα, το οποίο έκανε τον γύρο του κόσμου. 

Σε πρόσφατο άρθρο γνώμης, η εφημερίδα τόνισε την αντίθεση μεταξύ των ολοένα και πιο συχνών πρωτοσέλιδων για τις φρικαλεότητες που διαπράττονται στη Γάζα και της αυξανόμενης αδιαφορίας του ισραηλινού κοινού: «Εάν οι Ισραηλινοί πολίτες έδειχναν έστω και ελάχιστο ενδιαφέρον, θα μπορούσαν εύκολα να υπολογίσουν τον ημερήσιο απολογισμό των IDF στη Γάζα». 

Παρά το πιο παραδοσιακό μοντέλο ιδιοκτησίας (η εφημερίδα ανήκει κυρίως στην οικογένεια Σόκεν), πολλά διεθνή μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων μέσων του αραβικού κόσμου, έχουν επαινέσει την κάλυψη της Haaretz για τη Γάζα. 

«Στη Haaretz, κάνουμε ό,τι μπορούμε, για να μεταφέρουμε και να αναδείξουμε τα γεγονότα και τις φωνές από τη Γάζα, ενώ τα άρθρα γνώμης μας ζητούν σταθερά τον τερματισμό του πολέμου, ακόμα κι αν αυτό είναι δύσκολο να γίνει αποδεκτό από μέρος του κοινού και κάποιους αναγνώστες μας και παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση προσπαθεί να μας τιμωρήσει γι’ αυτό. Δεν σκοπεύουμε να σταματήσουμε, γιατί πιστεύουμε ότι οι αναγνώστες μας δικαιούνται να γνωρίζουν την αλήθεια», δήλωσε η αναπληρώτρια αρχισυντάκτρια Νόα Λαντό (Noa Landau) σε σχετική ερώτηση για το έργο της εφημερίδας.  

Η Λαντό είναι μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Ινστιτούτου Reuters, ενώ η Haaretz είναι ένας από τους χρηματοδότες του Προγράμματος Υποτροφιών Δημοσιογράφων του Ινστιτούτου.  

Ο Μάικλ Χάσερ Τοβ (Michael Hauser Tov) είναι ο επικεφαλής πολιτικός ανταποκριτής της εφημερίδας Haaretz και συμμετέχει τους τελευταίους μήνες στο Πρόγραμμα Υποτροφιών του Ινστιτούτου. Σε αντίθεση με τους περισσότερους δημοσιογράφους με τους οποίους μίλησα για αυτό το ρεπορτάζ, υποστηρίζει ότι τα περισσότερα μέσα του ισραηλινού κυρίαρχου Τύπου –πλην του Channel 14– ασκούν κριτική στην κυβέρνηση. Ωστόσο, συμφωνεί με τους υπόλοιπους, όσον αφορά στη στάση του Νετανιάχου απέναντι στους δημοσιογράφους. 

Όπως λέει, η κυβέρνηση επιλέγει κυρίως την ήπια ισχύ αντί για την ωμή καταστολή, προκειμένου να επηρεάσει τα μέσα ενημέρωσης. Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη νομοθεσία που να στοχεύει στο κλείσιμο μέσων, ούτε δημοσιογράφοι που να αισθάνονται ότι απειλείται η σωματική τους ακεραιότητα ή ότι κινδυνεύουν να βρεθούν στη φυλακή.  

«Όπως και άλλοι λαϊκιστές ηγέτες», λέει ο Χάσερ Τοβ (Hauser Tov), «ο Νετανιάχου προσπαθεί να παρουσιάσει τους δημοσιογράφους ως εχθρούς του λαού, ως αντιπατριώτες. Εξαπολύει συνεχώς επιθέσεις εναντίον των Ισραηλινών δημοσιογράφων». 

Έφερε ως παράδειγμα μια στοχευμένη καμπάνια με γιγαντοαφίσες, όπου προβάλλονταν φωτογραφίες τεσσάρων δημοσιογράφων πλάι στο σύνθημα: «Δεν θα αποφασίσουν αυτοί. Εσείς θα αποφασίσετε». 

Η κυβέρνηση Νετανιάχου έχει, επίσης, απαγορεύσει την είσοδο ξένων δημοσιογράφων στη Λωρίδα της Γάζας, μια τακτική που οι «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα» έχουν χαρακτηρίσει ως «συστηματική απόπειρα απόκρυψης των γεγονότων, φίμωσης της αλήθειας και απομόνωσης του παλαιστινιακού Τύπου και πληθυσμού». Η ισραηλινή πλευρά επικαλείται ζητήματα ασφαλείας για να δικαιολογήσει τον αποκλεισμό. 

Ο Χάσερ Τοβ απορρίπτει αυτό το επιχείρημα ως προσχηματικό, τονίζοντας ότι δεν υπάρχει βάσιμος λόγος να απαγορεύεται η ελεύθερη είσοδος των δημοσιογράφων. 

«Οποιοσδήποτε δημοσιογράφος μπορεί να κινηθεί ελεύθερα στα νότια σύνορα του Ισραήλ, αλλά κανείς δεν μπορεί να περάσει ελεύθερα στη Γάζα», λέει. «Είναι επικίνδυνο να μπεις στη Γάζα σήμερα, αλλά κάθε δημοσιογράφος πρέπει να έχει το δικαίωμα να πάρει αυτήv την απόφαση μόνος του». 

Υπολογίζοντας τον αντίκτυπο των μικρών μέσων  

Ο Χάσερ Τοβ λέει ότι η δημοσιογραφία έχει μεγάλη σημασία στο Ισραήλ, όπου πολλοί άνθρωποι είναι εθισμένοι στις ειδήσεις και η τηλεόραση είναι το πιο δημοφιλές μέσο ενημέρωσης. 

«Τα παραδοσιακά μέσα έχουν μεγάλη απήχηση, ενώ τα ανεξάρτητα πολύ μικρότερη», τονίζει. «Γι’ αυτό και τα ανεξάρτητα μέσα δεν έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα στο ισραηλινό μιντιακό τοπίο. Ο κόσμος εκτιμά περισσότερο τη δουλειά των παραδοσιακών οργανισμών ενημέρωσης, με αποτέλεσμα να έχουμε λίγους ανεξάρτητους δημοσιογράφους και ακόμη λιγότερα ανεξάρτητα μέσα». 

Οι υπόλοιποι δημοσιογράφοι με τους οποίους μίλησα παραδέχονται ότι τα ανεξάρτητα ειδησεογραφικά μέσα του Ισραήλ έχουν μικρότερη απήχηση από τα κυρίαρχα. Αυτό, ωστόσο, δεν τους αποθαρρύνει από το να καταπιάνονται με θέματα που συνήθως αποφεύγονται.  

«Είναι δύσκολο, γιατί το 100% της δουλειάς μας αφορά θέματα που κανείς άλλος δεν θέλει να καλύψει», λέει ο Ζόμερ, από «Την Πιο Καυτή Θέση στην Κόλαση». «Θα ήταν πολύ εύκολο να χαϊδέψουμε τα αυτιά του κόσμου και να αυξήσουμε τις προβολές μας, αλλά δεν είμαστε εδώ για αυτό». 

Ο Ράποπορτ, από το Local Call και το +972 Magazine, παραδέχεται ότι η επιρροή τους στη διαμόρφωση της ισραηλινής κοινής γνώμης είναι περιορισμένη, ωστόσο σημειώνει ότι ο διεθνής αντίκτυπος είναι σημαντικός. Ορισμένες από τις έρευνές τους έχουν αναδημοσιευθεί από μεγάλα ξένα μέσα ενημέρωσης, κάτι που μπορεί να συμβάλει στην αλλαγή της παγκόσμιας αντίληψης και να περιορίσει έμμεσα τις ενέργειες του Ισραήλ.  

«Νιώθω ότι εκπροσωπούμε όλους τους ανθρώπους που ζουν μεταξύ του ποταμού και της θάλασσας. Πρόκειται για περίπου 15 εκατομμύρια ανθρώπους: οι μισοί από αυτούς είναι Παλαιστίνιοι και οι άλλοι μισοί Ισραηλινοί. Εάν το δεις από αυτήν την άποψη, εάν αυτή είναι η οπτική σου, τότε δουλεύεις για την πλειοψηφία των ανθρώπων που ζουν μεταξύ του ποταμού και της θάλασσας και αυτό με παρηγορεί», είπε.