Τι αποκαλύπτει στέλεχος ιδιωτικής εταιρείας ασφάλειας στον Κόλπο του Άντεν. Τα δικαστικά έγγραφα για την επιχείρηση κατάσχεσης όπλων των Χούθι, κατά τη διάρκεια της οποίας έχασαν τη ζωή τους δύο Αμερικανοί κομάντος.
Η συντριβή του Antonov και ο Σέρβος έμπορος όπλων
Το φορτίο του Antonov, τα κοινά στοιχεία με παλαιότερες υποθέσεις εμπορίας όπλων και οι προηγούμενες «τυφλές» πτήσεις μέσω Ελλάδας.
Η πηγή στην Αθήνα άνοιξε ένα σημειωματάριο και σχεδίασε τον Κόλπο του Άντεν – την Υεμένη, τη Σομαλία, το Τζιμπουτί και το θαλάσσιο πέρασμα βόρεια προς την Ερυθρά Θάλασσα. Ο άνθρωπος στην άλλη άκρη του τραπεζιού εργάζεται σε ιδιωτική εταιρεία διαχείρισης κινδύνων στη θάλασσα, με παρουσία σε καυτές ζώνες του πλανήτη.
Δέχτηκε να μιλήσει υπό καθεστώς ανωνυμίας, καθώς τους τελευταίους 15 μήνες «συνυπάρχει» στη δουλειά του με τους αντάρτες Χούθι της Υεμένης, την τελευταία απειλή για το διεθνές θαλάσσιο εμπόριο σε ένα από τα πιο κρίσιμα ναυτικά περάσματα διεθνώς. «Η απειλή σήμερα στον Κόλπο του Άντεν δεν είναι οι πειρατές. Σε ταξίδι δύο ημερών ένα εμπορικό πλοίο μπορεί να συναντήσει ως και 200 μικρά σκαφάκια να περνούν δίπλα του. Μετφέρουν τα όπλα των ανταρτών Χούθι, από τη Σομαλία απέναντι στην Υεμένη. Κανείς δεν μπορεί να βεβαιώσει ότι δεν θα σου ρίξουν», είπε.
Οι αντάρτες Χούθι ελέγχουν το βορειοδυτικό τμήμα της Υεμένης και την ακτογραμμή στην Ερυθρά Θάλασσα. Τυπώνουν χρήματα και συλλέγουν φόρους, επομένως θεωρούνται η de facto κυβέρνηση της χώρας.
Από τον Οκτώβριο του 2023 έως σήμερα, προς υποστήριξη της Χαμάς, και με τη βοήθεια του Ιράν, οι Χούθι έχουν εκτοξεύσει περισσότερους από 400 πυραύλους και drones εναντίον του Ισραήλ κι έχουν πραγματοποιήσει τουλάχιστον 100 επιθέσεις αδιακρίτως εναντίον εμπορικών πλοίων δυτικών συμφερόντων.
Μετά την εκεχειρία στη Γάζα γνωστοποίησαν ότι έως την πλήρη εφαρμογή της συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, στο στόχαστρό τους θα βρίσκονται μόνο τα ισραηλινά πλοία − όχι αμερικανικά, βρετανικά και άλλα. «Οι Χούθι έψαχναν διέξοδο από τη δύσκολη θέση στην οποία βρίσκονταν και η κατάπαυση του πυρός στη Γάζα είναι ακριβώς το παράθυρο ευκαιρίας που ζητούσαν. Ισχυρίζονται ότι πέτυχαν νίκη κατά του Ισραήλ. Είναι καταπληκτικοί στην προπαγάνδα και τις στρατηγικές επικοινωνίας», έγραψε η πηγή στην Αθήνα λίγα 24ωρα αργότερα στο WhatsApp.
«Ας δούμε τώρα ποιος θα είναι ο πρώτος που θα επιστρέψει στην Ερυθρά Θάλασσα και αν οι Χούθι θα παραμείνουν πιστοί στον λόγο τους − πιστεύω ότι θα κάνουν ακριβώς αυτό που λένε».
Τα όπλα των Χούθι μεταφέρονται διαλυμένα σε μικρότερα εξαρτήματα και κρύβονται σε ψαροκάικα.
Εκτιμάται ότι πριν από τη λεγόμενη κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα, μέσω του συγκεκριμένου ναυτικού περάσματος διακινούνταν το 12-15% του διεθνούς εμπορίου ή αλλιώς εμπορεύματα αξίας 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων. Από την έναρξη της κρίσης τα εμπορικά πλοία υποχρεώθηκαν να κάνουν τον περίπλου της Αφρικής, δηλαδή ένα ταξίδι 3.500 ναυτικά μίλια μεγαλύτερο.
Η εμπλοκή των Χούθι σε βίαια επεισόδια
Το μέγεθος κάθε κύκλου στον χάρτη αντιπροσωπεύει το πλήθος των βίαιων γεγονότων, που αποδίδονται από την ACLED στο ίδιο γεωγραφικό σημείο. Διαφορετικά γεγονότα που έχουν συμβεί την ίδια ημέρα, έχουν καταμετρηθεί ξεχωριστά.
Πηγή δεδομένων: ACLED
Επεξεργασία & οπτικοποίηση δεδομένων: Χρυσούλα Μαρίνου
& Κέλλυ Κική/iMEdD
Τα όπλα της Χαμάς στη Βουλγαρία
Πώς μια κρύπτη με όπλα στη νότια Βουλγαρία φέρεται να συνδέεται με πυρήνα της Χαμάς που σχεδίαζε επιθέσεις στην Ευρώπη. Το iMEdD ακολούθησε τα ίχνη ενός κατηγορούμενου για συμμετοχή στο δίκτυο.
Tο Associated Press μετέδωσε ότι το κόστος μεταφοράς ενός κοντέινερ από την Ασία στη Βόρεια Ευρώπη αυξήθηκε από τα 1.500 στα 5.500 δολάρια. Σύμφωνα με έκθεση του Project44, συμβουλευτικής εταιρείας στην εφοδιαστική αλυσίδα, ο όγκος των εμπορευμάτων που διακινήθηκαν τον Νοέμβριο του 2024 μέσω της διώρυγας του Σουέζ, ήταν μειωμένος κατά 72% συγκριτικά με το προηγούμενο έτος.
Τον τελευταίο χρόνο, στην ίδια θαλάσσια περιοχή επέστρεψαν οι μεγάλοι παίκτες που είχαν αναπτυχθεί στο παρελθόν για την αντιμετώπιση των πειρατών − είναι τρεις μεγάλες εταιρείες και άλλες μικρότερες, που όλες μαζί εκτιμάται ότι απασχολούν περίπου τους 2.000 ένοπλους φρουρούς σε εμπορικά πλοία. Ο αριθμός τους δεν είναι εύκολο να εξακριβωθεί.
Πριν από την κρίση των Χούθι, σε κάθε πλοίο υπήρχαν έως τρεις ένοπλοι φρουροί. Σήμερα είναι έξι ή οκτώ. Το βέβαιο είναι ότι λόγω της τεράστιας ζήτησης, ειδικά τους πρώτους μήνες της κρίσης, εκτός από επαγγελματίες ιδιωτικούς φρουρούς, πολλοί εκ των οποίων είναι πρώην στελέχη ειδικών δυνάμεων του στρατού, στη δουλειά μπήκαν αρκετοί ανεκπαίδευτοι ιδιώτες, με ακατάλληλο εξοπλισμό και μηδενική εμπειρία εμπλοκής στη θάλασσα.
O «έμπορος του θανάτου»
Τον Οκτώβριο του 2024, η Wall Street Journal αποκάλυψε ότι αντιπροσωπεία των Χούθι επισκέφτηκε τη Μόσχα με σκοπό να κλείσει μία συμφωνία αγοράς μικρών όπλων. Στην ίδια συνάντηση φέρεται να εμφανίστηκε ένας παλιός γνώριμος των διεθνών αρχών ασφαλείας, ο διαβόητος Ρώσος έμπορος όπλων Victor Bout, γνωστός και ως «Έμπορος του θανάτου». Ήταν κρατούμενος στις ΗΠΑ και απελευθερώθηκε το 2022, στο πλαίσιο συμφωνίας ανταλλαγής κρατουμένων, με την οποία επέστρεψε στην πατρίδα της από τη Ρωσία, όπου είχε φυλακιστεί, η Αμερικανίδα αθλήτρια μπάσκετ Brittney Griner. Ο Bout, ο οποίος θεωρείται ότι ήλεγχε το λαθρεμπόριο όπλων από την Ανατολική Ευρώπη προς τις εμπόλεμες ζώνες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής τις δεκαετίες του ’90 και του ’00, χαρακτήρισε το δημοσίευμα ψευδές.
100.000-150.000 μαχητές
«Η απειλή των Χούθι στην Υεμένη δεν θα πάψει να υπάρχει, ακόμη και αν αύριο γίνει κατάπαυση του πυρός στη Γάζα (σ.σ.: η συνέντευξη έγινε πριν την εκεχειρία)», είπε στο iMEdD o Thomas Juneau, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Οτάβα. «Ίσως σταματήσουν προσωρινά να επιτίθενται σε πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα, όμως δεν έχω καμία αμφιβολία ότι θα μπορούσαν να συνεχίσουν τις επιθέσεις, ώστε να ασκήσουν πίεση στη Σαουδική Αραβία ή το Ισραήλ. Είναι μια μακροπρόθεσμη απειλή».
Ο ίδιος σημείωσε ότι ο αριθμός των μαχητών στις τάξεις των Χούθι δεν μπορεί να υπολογιστεί με ασφάλεια. «Υπολογίζω έναν αριθμό μεταξύ 100 και 150 χιλιάδων μαχητών, όμως αυτό δεν είναι ξεκάθαρο», ανέφερε.
Οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης έχουν αυτοανακηρυχθεί μέλη του «Άξονα της Αντίστασης», δηλαδή μιας άτυπης συνομοσπονδίας κρατών, οργανώσεων και εξτρεμιστών που κατά κανόνα συνδέονται με το Ιράν και πολεμούν στο πλευρό του εναντίον του Ισραήλ, των ΗΠΑ και ευρύτερα της Δύσης.
«Είναι κάτι σαν συνασπισμός − έχουν τους δικούς τους μαχητές από τα παλαιότερα χρόνια, έχουν αποσπάσει μονάδες από τον επίσημο στρατό της Υεμένης, όμως έχουν κάνει επίσης συμφωνίες με πολιτοφυλακές διαφόρων φυλών. Σήμερα όλοι οι παραπάνω θεωρούνται σύμμαχοι, όμως δεν ελέγχονται απαραίτητα από την ίδια ενιαία διοίκηση», εξηγεί ο καθηγητής Juneau. Τι δύναμη πυρός έχουν οι Χούθι; Και πώς φτάνουν τα όπλα στα χέρια τους;
Αρχικά, θεωρείται ότι έχουν αποσπάσει αποθέματα όπλων του στρατού της Υεμένης και έχουν λάβει πολλά όπλα από το Ιράν − Καλάσνικοφ, χειροβομβίδες, πυρομαχικά και νάρκες ξηράς. Όμως, ένα βασικό στοιχείο είναι ότι με τη βοήθεια του Ιράν έχουν αναπτύξει επίσης την ικανότητά τους να παράγουν όπλα σε τοπικό επίπεδο. Έτσι, για παράδειγμα, έχουν σημαντική εγχώρια παραγωγή σε νάρκες ξηράς.
Από κατασχέσεις φορτίων όπλων που έκαναν δυτικές υπηρεσίες ασφαλείας, προκύπτει ότι στα χέρια των Χούθι βρίσκονται όπλα ρωσικής και κινεζικής κατασκευής. Η πρώτη εκδοχή είναι ότι τα όπλα κατέληξαν στην Υεμένη διά της τεθλασμένης, δηλαδή είτε είχαν αγοραστεί από τον επίσημο στρατό και στη συνέχεια λεηλατήθηκαν είτε αγοράστηκαν από το Ιράν και στη συνέχεια πέρασαν ως «δεύτερο χέρι» λαθραία στα χέρια των ανταρτών.
Οι δύο κύριες διαδρομές των όπλων
Ρωτήσαμε την πηγή στην Αθήνα πώς φτάνουν τα όπλα στα χέρια των Χούθι. Το στέλεχος της εταιρείας διαχείρισης κινδύνων στη θάλασσα έπιασε ξανά το σημειωματάριο και τον αυτοσχέδιο χάρτη. Στη βόρεια ακτή της Σομαλίας, ακριβώς απέναντι από την Υεμένη, σχεδίασε μια λωρίδα γης που χωρίζει τις αυτόνομες επαρχίες Σομαλινάνδη και Πούντλαντ.
«Αυτός ο αμφισβητούμενος διάδρομος, δυτικά του λιμανιού του Μποσάσο, ελέγχεται από τους τζιχαντιστές της Αλ-Σαμπάμπ. Εδώ βρίσκονται δυνάμεις του Ισλαμικού Κράτους και στελέχη των Χούθι», είπε η πηγή. «Οι τελευταίοι υποστηρίζουν την Αλ-Σαμπάμπ και από εδώ επίσης οργανώνουν τη μεταφορά όπλων για λογαριασμό τους στην Υεμένη».
Ο ίδιος επιβεβαίωσε ότι τα όπλα μεταφέρονται με πλοιάρια από το Ιράν στη Σομαλία. Ως κέντρο συγκέντρωσης των παράνομων φορτίων θεωρείται το λιμάνι της πόλης Μποσάσο. «Εκεί μπορείς να βρεις RPG με 550 δολάρια ή ένα Καλάσνικοφ στα 75 δολάρια», εξήγησε η πηγή. «Ωστόσο, τα όπλα που προορίζονται για τους Χούθι φτάνουν συνήθως διαλυμένα σε μικρότερα εξαρτήματα, επομένως μπορούν πιο εύκολα να κρυφτούν σε ψαροκάικα και άλλα πλοιάρια της τοπικής γραμμής, τα οποία συνήθως οδηγούν Ιρανοί, Πακιστανοί και Ομανοί».
Στα ανοιχτά της Σομαλίας, τα εξαρτήματα των όπλων μεταφορτώνονται σε μικρά σκαφάκια, τα οποία οδηγούν αποκλειστικά Σομαλοί. Αυτοί περνούν τα όπλα απέναντι στην Υεμένη. «Το πρόβλημα είναι ότι κανείς δεν ελέγχει αυτούς που οδηγούν τα μικρά σκαφάκια», απάντησε η πηγή στην Αθήνα. «Επομένως, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι οι ίδιοι δεν θα σκεφτούν να βγάλουν περισσότερα χρήματα αν ρίξουν κατά του πρώτου εμπορικού πλοίου που θα συναντήσουν».
Μια λιγότερο γνωστή διαδρομή για τη διακίνηση των όπλων, τα τελευταία χρόνια, εκτιμάται πως είναι μέσω του Τζιμπουτί, μιας μικρής χώρας στην είσοδο της Ερυθράς Θάλασσας, στην οποία βρίσκονται πολλές ξένες βάσεις διαφόρων χωρών. Εκεί γίνεται η διαλογή από τα Ηνωμένα Έθνη της ανθρωπιστικής βοήθειας για την Υεμένη. Στο Τζιμπουτί φτάνουν απευθείας και φορτία από τη Ρωσία. Επισήμως, είναι πακέτα ανθρωπιστικής βοήθειας. Mε την επίκληση λόγων έκτακτης ανάγκης, το τελευταίο διάστημα στέλνονται στην Υεμένη χωρίς να ελεγχθούν, επομένως είναι πολύ πιθανό να κρύβουν όπλα.
Δύο νεκροί πεζοναύτες
Τη νύχτα της 11ης Ιανουαρίου 2024, μία ομάδα Αμερικανών κομάντος έκαναν ρεσάλτο σε ένα ψαροκάικο με την ονομασία Yunus, το οποίο έπλεε σε διεθνή ύδατα μεταξύ Σομαλίας και Υεμένης. Οι επίλεκτοι Navy SEALs είχαν κατέβει από το αμερικανικό πλοίο-πλωτή βάση «USS Lewis B. Puller» και επισήμως η αποστολή τους ήταν να κάνουν αναγνώριση σημαίας στο σκάφος.
Με ποιούς συγκρούονται οι Χούθι
Το 37% των συμβάντων στα οποία ενεπλάκησαν οι Χούθι από τις 19 Οκτωβρίου τυ 2023 έως το τέλος του 2024, ήταν βίαια επεισόδια με αμάχους της Υεμένης. Περίπου του 17% της δράσης των Χούθι δεν περιελάμβανε άλλους εμπλεκόμενους, δηλαδή ήταν ενέργεις που πραγματοποιήθηκαν αποκλειστικά από τους ίδιους ως εξ αποστάσεως χτυπήματα χωρίς προαναφερόμενο στόχο.
Σημείωση: Όσο μεγαλύτερο είναι κάθε τμήμα του διαγράμματος τόσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό των συγκρούσεων των Χούθι με την εκάστοτε ομάδα.
Πηγή δεδομένων: ACLED
Επεξεργασία δεδομένων: Χρυσούλα Μαρίνου/ iMEdD
«Ο καπετάνιος δεν υπάκουσε και ζήτησε από το πλήρωμα να βυθίσει το ψαροκάικο», αναφέρεται στα αμερικανικά δικαστικά έγγραφα. Το όνομά του ήταν Muhammad Pahlawan, υπήκοος Πακιστάν, και φέρεται να εργαζόταν για δύο αδέρφια Ιρανούς, οι οποίοι μετέφεραν όπλα των Φρουρών της Επανάσταση στους αντάρτες της Υεμένης.
Στο κατηγορητήριο αναφέρεται ότι οι Ιρανοί είχαν καταβάλει στον λογαριασμό του Πακιστανού, σε δύο δόσεις, συνολικά 900 εκατ. ιρανικά ριάλ (20.500 ευρώ), ώστε να ετοιμάσει το σκάφος και να βρει πλήρωμα 13 ατόμων.
Οι Αμερικανοί λένε ότι η πρώτη δοκιμαστική μεταφορά όπλων με το ίδιο σκάφος είχε γίνει δύο μήνες νωρίτερα, τον Νοέμβριο του 2023. Ο καπετάνιος κατέπλευσε με το καΐκι σε συγκεκριμένο στίγμα στη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Σομαλίας, το οποίο είχε λάβει στο δορυφορικό τηλέφωνο, και έκανε μία πλοίο-με-πλοίο παραλαβή.
Στα έγγραφα υπάρχουν αναφορές για μεταφορές χρημάτων το επόμενο διάστημα μέσω της παρατράπεζας Hawala − ο καπετάνιος ακούγεται να ζητά σε τηλεφωνικές επικοινωνίες από τους συγγενείς του στο Πακιστάν να αγοράσουν με τα χρήματα που έστελνε γη κι ένα καινούριο σπίτι − κι επίσης για σειρά δρομολογίων από το λιμάνι Τσαμπαχάρ του Ιράν στα ανοιχτά της Σομαλίας.
Η φόρτωση των όπλων, που τελικά κτασχέθηκαν, είχε γίνει στο Τσαμπαχάρ. Το πλήρωμα, παρουσία του ενός εκ των δύο Ιρανών λαθρεμπόρων, φόρτωσε τα εξαρτήματα των πυραύλων στο σκάφος. Το αλιευτικό αναχώρησε για τη Σομαλία και για έξι μέρες έπλεε χωρίς σημαία.
Σύμφωνα με τους Αμερικανούς, ο καπετάνιος μιλούσε με τον Ιρανό λαθρέμπορο στο δορυφορικό τηλέφωνο και κατέπλευσε στα ανοιχτά της Σομαλίας. Στη διάρκεια του ταξιδιού φέρεται να δέχτηκε δύο κλήσεις για τη θέση του σκάφους. Οι αναλυτές βρήκαν τουλάχιστον τέσσερις κλήσεις, από 1 ως 2,5 λεπτά. Υπήρχαν άλλες δύο εξερχόμενες κλήσεις προς τους Ιρανούς λαθρεμπόρους, που έμειναν αναπάντητες.
Ο αριθμός των Μαχητών των Χούθι υπολογίζεται μεταξύ 100.000 και 150.000
Οι Navy SEALs έκαναν ρεσάλτο στο ψαροκάικο και κάτω από τα δίχτυα και τα υπόλοιπα αλιευτικά εργαλεία ανακάλυψαν ιρανικής κατασκευής προηγμένα συμβατικά όπλα, μεταξύ αυτών εξαρτήματα βαλλιστικών πυραύλων και πυραύλων κρουζ κατά πλοίων. Στον φάκελο σημειώνεται πως αυτή είναι η πρώτη κατάσχεση όπλων παρεχόμενων από το Ιράν ή κατασκευασμένων στο Ιράν, από την αρχή της κρίσης στην Ερυθρά Θάλασσα τον Νοέμβριο του 2023.
Οι Αμερικανοί απομάκρυναν τα όπλα και στη συνέχεια, επειδή θεώρησαν το σκάφος επικίνδυνο και μη αξιόπλοο, το βύθισαν, όπως σημειώνεται. Το ίδιο βράδυ οι 14 ναυτικοί μεταφέρθηκαν στο αμερικανικό πολεμικό πλοίο. Ο βασικός κατηγορούμενος είπε ότι ο καπετάνιος πρόλαβε να πηδήξει στη θάλασσα και σε μεταγενέστερη κατάθεση υποστήριξε ότι ο πραγματικός καπετάνιος δεν είχε πότε επιβιβαστεί στο καΐκι. Όλοι αρνήθηκαν ότι γνώριζαν πως μετέφεραν όπλα.
Κάποιοι είπαν ότι μετέφεραν ναρκωτικά, όμως τίποτα τέτοιο δεν εντοπίστηκε, και άλλοι ότι είχαν βγει για ψάρεμα και σχεδίαζαν να πλεύσουν σε πιο ζεστά νερά. Στα έγγραφα αναφέρεται ότι ο καπετάνιος και τα υπόλοιπα μέλη του πληρώματος εκδόθηκαν στις ΗΠΑ, χωρίς να δίνονται περισσότερες πληροφορίες.
Το εντυπωσιακό είναι ότι κατά τη διάρκεια της ίδιας επιχείρησης έχασαν τη ζωή τους δύο Navy SEALs: οι Christopher J. Champers και Nathan Gage. Στον φάκελο υπάρχει κατάθεση 31 σελίδων που έδωσε πράκτορας του FBI, στην οποία ωστόσο γίνεται μία αναφορά τεσσάρων γραμμών στον θάνατο των δύο Αμερικανών.
Όπως αναφέρεται, ο πρώτος έπεσε στη θάλασσα κατά τη διάρκεια του ρεσάλτου. Ένας δεύτερος τον ακολούθησε, όπως προβλέπει το πρωτόκολλο, για να τον σώσει. Μετά από έρευνες 11 ημερών στη θάλασσα, που δεν είχαν αποτέλεσμα, τα δύο μέλη των Αμερικανικών ειδικών δυνάμεων θεωρήθηκαν επισήμως νεκροί.
Στο στρατιωτικό πόρισμα που δημοσιεύτηκε από το Associated Press, σημειώνεται ότι οι δύο ανθρώπινες απώλειες θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Στην έκθεση σημειώνεται ότι το βάρος της στολής και του εξοπλισμού τους κράτησε τα δύο μέλη των αμερικανικών ειδικών δυνάμεων στον βυθό του Κόλπου του Άντεν, κάπου μεταξύ της Σομαλίας και της Υεμένης.
Διαβάστε όλα τα άρθρα και τις αναλύσεις του ενθέτου «Τα οπλοστάσια της Μέσης Ανατολής» εδώ.
Η πρώτη έντυπη δημοσίευση του άρθρου έγινε στις 22 Φεβρουαρίου από την εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο».
