Στα τέλη Φεβρουαρίου 2024, το αυτόνομο μη αναγνωρισμένο κρατίδιο της Υπερδνειστερίας, στα σύνορα της Ουκρανίας με τη Μολδαβία, ζήτησε την προστασία του Κρεμλίνου απέναντι στις αυξανόμενες οικονομικές πιέσεις της μολδαβικής κυβέρνησης στο Κισινάου. Στο πρώτο επεξηγηματικό κείμενο της σειράς «Οι 10 κρίσεις του 2024 – Explained» εξετάζουμε ποιο είναι το σημερινό καθεστώς της μικροσκοπικής Υπερδνειστερίας, που αποσχίστηκε το 1990 από τη σοβιετική Μολδαβία. Γιατί θεωρείται γεωπολιτικά σημαντική και πόσο πιθανό είναι να πυροδοτήσει τον επόμενο πόλεμο της Ρωσίας;
Πού βρίσκεται η Υπερδνειστερία;
Η Υπερδνειστερία – πέρα από τον ποταμό Δνείστερο – είναι μια λωρίδα γης περίπου 4.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, στα ανατολικά σύνορα της Ουκρανίας με τη Μολδαβία. Έχει 465.000 κατοίκους, οι οποίοι μιλούν κυρίως ρωσικά κι επίσης ουκρανικά και ρουμανικά.
Ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας έχει προκαλέσει μια τεράστια πολιτιστική καταστροφή – τόσο εμφανή όσο και αθέατη
Η πλήρους κλίμακας ρωσική εισβολή στην Ουκρανία κατέστρεψε μέρος της ουκρανικής ιστορίας και κληρονομιάς. Ο ρωσικός στρατός έχει σκοπίμως στοχοποιήσει μουσεία, εκκλησίες και βιβλιοθήκες.
Ποια είναι η ιστορία της περιοχής;
«Η Υπερδνειστερία είναι μια περιοχή με μικτό πληθυσμό, που ιστορικά έχει αλλάξει χέρια πολλές φορές» εξηγεί στο iMEdD ο καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ, Vemund Aarbakke. Το 1990, η Υπερδνειστερία αποσχίστηκε από τη Μολδαβία. Οι κάτοικοί της, οι περισσότεροι εθνικά Ρώσοι, δεν ήθελαν την ένωση της Μολδαβίας με τη Ρουμανία, κάτι που θα τους απομάκρυνε από τη Μόσχα. Η ένωση δεν έγινε ποτέ, όμως το 1992 ξέσπασε ένας σύντομος πόλεμος. Οι φιλορώσοι αυτονομιστές της Υπερδνειστερίας, με τη βοήθεια ρωσικών δυνάμεων, νίκησαν τους Μολδαβούς και έτσι την ίδια χρονιά υπογράφηκε κατάπαυση του πυρός και δημιουργήθηκε μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη ασφαλείας στην περιοχή.
Ποια είναι η πολιτική κατάσταση σήμερα;
Υπολογίζεται ότι σήμερα στην Υπερδνειστερία βρίσκονται εγκατεστημένοι περίπου 1.500 Ρώσοι στρατιώτες. Το de facto κράτος της Υπερδνειστερίας έχει δικό του νόμισμα, δικό του Σύνταγμα, εθνικό ύμνο και σημαία, η οποία περιλαμβάνει το σφυροδρέπανο της σοβιετικής εποχής. Στους δρόμους της πρωτεύουσας, Τιρασπόλ, υπάρχουν αγάλματα του Λένιν και εμβλήματα της σοβιετικής εποχής, κάνοντας την πόλη να μοιάζει με ζωντανό μουσείο σοβιετικής ιστορίας.
Γιατί είναι γεωπολιτικά σημαντική η Υπερδνειστερία;
Η Ρωσία διατηρεί έντονη οικονομική και πολιτική επιρροή στην περιοχή. Το Κρεμλίνο ισχυρίζεται ότι περίπου 200.000 Ρώσοι πολίτες ζουν στην αποσχισθείσα Υπερδνειστερία. Από την άλλη, η Μολδαβία επιζητά την επίλυση του ζητήματος, προσδοκώντας την ένταξή της στην ΕΕ. Η Υπερδνειστερία δεν είναι διεθνώς αναγνωρισμένη από κανένα κράτος και επίσημα θεωρείται μέρος της Μολδαβίας. Τον Φεβρουάριο του 2022, όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, η τελευταία έκλεισε τα σύνορά της με την Υπερδνειστερία. Οι ουκρανικές αρχές φοβήθηκαν μια πιθανή εισχώρηση ρωσικών στρατευμάτων από την περιοχή, η οποία απέχει μόλις 70 χιλιόμετρα από την στρατηγικά πολύτιμη πόλη της Οδησσού. «Υπάρχουν φήμες ότι η Ρωσία θέλει να αποκτήσει έναν διάδρομο μέσω ουκρανικού εδάφους που θα τη συνδέσει με την Υπερδνειστερία, αλλά οι εξελίξεις στη Ουκρανία προηγούνται. Κάτι τέτοιο, είναι ενδεχόμενο να γίνει μόνο αν η Ρωσία πάρει πρώτα την Οδησσό», συμπληρώνει ο καθηγητής Aarbakke.
Υπάρχουν φήμες ότι η Ρωσία θέλει να αποκτήσει ένα διάδρομο μέσω ουκρανικού εδάφους που θα τη συνδέσει με την Υπερδνειστερία
Vemund Aarbakke, καθηγητής, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ
Είναι ο επόμενος πόλεμος της Ρωσίας;
Σύμφωνα με ανάλυση του Ινστιτούτου για τη Μελέτη του Πολέμου που δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 2024, το Κρεμλίνο διεξάγει στη Μολδαβία επιχειρήσεις παρόμοιες με αυτές που διεξήγαγε στην Ουκρανία πριν από την έναρξη της σύγκρουσης το 2014 και την εισβολή το 2022. Η ίδια μελέτη αναφέρει ότι η Ρωσία προετοιμάζει τις συνθήκες για μια πιθανή υβριδική επιχείρηση στη Μολδαβία, με επίκεντρο την Υπερδνειστερία, προειδοποιώντας ότι αυτό μπορεί να συμβεί σύντομα. Στις 14 Φεβρουαρίου, ο Ρώσος Υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, ανέφερε πως «ανησυχεί για τη μοίρα των Ρώσων πολιτών της Υπερδνειστερίας». Δύο εβδομάδες αργότερα, το αυτόνομο κρατίδιο ζήτησε τη βοήθεια της Μόσχας. «Δεν βλέπω την Υπερδνειστερία ως βασική πηγή για μια καινούρια διένεξη, όμως, ανάλογα με τις γενικότερες εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, δεν αποκλείεται να έχουμε δυσάρεστες συνέπειες και εκεί», σημειώνει ο καθηγητής Aarbakke.
