Η AX Mina (Ana), εκπαιδεύτρια σε θέματα ηγεσίας στο The Self Investigation, μας μιλά για την επαγγελματική εξουθένωση (burnout) στη δημοσιογραφία και μας δίνει μερικές συμβουλές για την αντιμετώπιση του φαινομένου σε μια κουλτούρα που απαιτεί να είμαστε σε 24ωρη ετοιμότητα.
Πώς η South China Morning Post, η La Nación και η Wall Street Journal ηγούνται της ψηφιακής μετάβασης στη δημοσιογραφία
Το iMEdD διεισδύει στη σφαίρα του ψηφιακού μετασχηματισμού στη δημοσιογραφία συζητώντας με τρεις εξέχουσες προσωπικότητες του κλάδου και ανακαλύποντας τα εγχειρίδια “βέλτιστων πρακτικών” τους.
Την τελευταία ημέρα του Διεθνούς Forum Δημοσιογραφίας 2023 του iMEdD, σε μια μικρή αίθουσα στην Πειραιώς 260, η Ana ξεκίνησε το εργαστήριό της Πώς να αποφύγεις το burnout σε μια κουλτούρα διαρκούς απασχόλησης με μερικές ασκήσεις διαλογισμού. Δεδομένης της πρωινής ώρας και του εντατικού προγράμματος των προηγούμενων ημερών στο Forum, αυτή η σύντομη συνεδρία διαλογισμού μας υπενθύμισε το πόσο συχνά παραμελούμε τη συναισθηματική μας ευεξία λόγω επαγγελματικών ή άλλων υποχρεώσεων. Στην ερώτηση “πόσοι από εσάς έχετε βιώσει burnout τουλάχιστον μία φορά στη ζωή σας” πολλοί από εμάς ήμασταν διστακτικοί αρχικά, όμως σύντομα συνειδητοποιήσαμε ότι δεν είμαστε μόνοι στον καθημερινό μας αγώνα.
Σύμφωνα με έρευνες στον Καναδά, το Εκουαδόρ και την Ισπανία που δημοσιεύθηκαν το 2022, “το 60% των δημοσιογράφων ανέφεραν υψηλά επίπεδα άγχους, ενώ ένας στους πέντε ανέφερε σημάδια κατάθλιψης”. Οι έρευνες δείχνουν επίσης ότι τα ποσοστά επαγγελματικής εξουθένωσης αυξάνονται κάθε χρόνο, ειδικά μετά την πανδημία της Covid-19, οδηγώντας σε ένα μαζικό φαινόμενο που ονομάζεται “νέα επιδημία“. Επιπλέον, τα αυξανόμενα ποσοστά επαγγελματικής εξουθένωσης έχουν οδηγήσει σε μαζικές αποχωρήσεις από το εργασιακό περιβάλλον, ένα φαινόμενο γνωστό ως “Η Μεγάλη Παραίτηση“. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δημοσιογράφοι, μεταξύ άλλων επαγγελματιών, όχι μόνο παραιτούνται μαζικά από την εργασία τους μετά την πανδημία, αλλά δηλώνουν δημοσίως ότι η απόφασή τους είναι απόρροια του burnout. Η παραδοχή αυτή αναδιαμορφώνει την κοινωνική αντίληψη για τα θέματα ψυχικής υγείας και το στίγμα που τα περιβάλλει, το οποίο στο παρελθόν απέτρεπε πολλούς επαγγελματίες από το να μιλούν ανοιχτά για τη συναισθηματική και τη σωματική καταπόνηση που τους προκαλούσε η δουλειά τους.
Η Ana πλαισίωσε το περιεχόμενο της συνεδρίας με τις ακόλουθες ερωτήσεις:
- Γιατί πρέπει να μιλάμε για την ψυχική υγεία;
- Ποιος αντιμετωπίζει προβλήματα ψυχικής υγείας και πού; (Οι εμπειρίες των υποεκπροσωπούμενων δημοσιογράφων εκτός του Παγκόσμιου Βορρά δεν έχουν καλυφθεί επαρκώς έως σήμερα.)
- Τι είναι η επαγγελματική εξουθένωση και πώς μπορούμε να την αποφύγουμε;
- Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε το άγχος;
- Χρειάζεται πράγματι να είμαστε σε 24ωρη διαθεσιμότητα;
Ορισμένα από τα σημάδια που υποδηλώνουν ότι κάποιος μπορεί να κινδυνεύει από επαγγελματική εξουθένωση είναι το επίμονο αίσθημα κόπωσης και ανησυχίας, η ευερεθιστότητα, η έντονη ευσιγκινησία, η έλλειψη συγκέντρωσης, η απώλεια ελέγχου και ο σωματικός πόνος για έξι μήνες ή και περισσότερο.
The Self Investigation
Ορισμός του burnout
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η επαγγελματική εξουθένωση είναι ένα επαγγελματικό φαινόμενο, το οποίο δεν εφαρμόζεται σε άλλους τομείς της ζωής, και συμπεριλαμβάνεται στη λίστα της Διεθνούς Ταξινόμησης των Ασθενειών (ICD-11). Μετά από brainstorming στην αίθουσα, καταλήξαμε σε έναν ορισμό που είναι λίγο πολύ ίδιος με αυτόν της έκθεσης: “Η επαγγελματική εξουθένωση είναι ένα σύνδρομο που εννοιολογείται ως αποτέλεσμα χρόνιου εργασιακού στρες που δεν έχει αντιμετωπιστεί καταλλήλως”. Οι τρεις διαστάσεις που ορίζουν αυτή την κατάσταση είναι οι εξής:
- Χρόνια κόπωση και σωματική και συναισθηματική εξάντληση.
- Κυνισμός και αποστασιοποίηση από την εργασία.
- Έλλειψη προσωπικής ολοκλήρωσης και αίσθημα αναποτελεσματικότητας στην εργασία.
Το Self-Investigation, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός στον οποίο η Ana δραστηριοποιείται ως εκπαιδεύτρια σε θέματα ηγεσίας, έχει αναπτύξει μια εργαλειοθήκη που βοηθά τους επαγγελματίες να διαπιστώσουν αν διατρέχουν κίνδυνο επαγγελματικής εξουθένωσης. Ορισμένα από τα σημάδια που υποδηλώνουν ότι κάποιος μπορεί να κινδυνεύει από επαγγελματική εξουθένωση είναι το επίμονο αίσθημα κόπωσης και ανησυχίας, η ευερεθιστότητα, η έντονη ευσιγκινησία, η έλλειψη συγκέντρωσης, η απώλεια ελέγχου και ο σωματικός πόνος για έξι μήνες ή και περισσότερο.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι διευθυντές, οι οποίοι αναμένεται να φέρουν τη δουλειά εις πέρας ό,τι κι αν γίνει, είναι από τους πρώτους που βιώνουν burnout. Όσον αφορά τα συμπτώματά τους, η συντριπτική πλειοψηφία αναφέρει ψυχική ή/και σωματική εξάντληση στο τέλος της εργάσιμης ημέρας, ενώ πάνω από τους μισούς αδυνατούν να χαλαρώσουν ή να κάνουν διάλειμμα. Περίπου το 45% των ανώτερων στελεχών αντιμετωπίζει διαταραχές ύπνου, αυξημένη ευερεθιστότητα, μειωμένα επίπεδα ενέργειας ή/ και έντονες συναισθηματικές αλλαγές.
Οι πέντε συχνότεροι παράγοντες που οδηγούν στο burnout
Αφού συνειδητοποιήσαμε τα συμπτώματα του χρόνιου άγχους και, ενδεχομένως, αναγνωρίσαμε ότι έχουμε βιώσει κι εμείς κάποια από αυτά, η συζήτηση μετατοπίστηκε στους βασικούς παράγοντες που εξαντλούν συναισθηματικά και σωματικά τους δημοσιογράφους και άλλους επαγγελματίες.
Σύμφωνα με το Gallup, οι παράγοντες που οδηγούν σε υψηλά επίπεδα στρες στην εργασία είναι οι ακόλουθοι:
- Άδικη μεταχείριση στην εργασία.
- Μη διαχειρίσιμος φόρτος εργασίας.
- Έλλειψη σαφήνειας ρόλων.
- Έλλειψη επικοινωνίας και υποστήριξης από τον προϊστάμενο.
- Αδικαιολόγητη πίεση χρόνου.
Θα μπορούσαμε επίσης να προσθέσουμε τις εργασιακές σχέσεις μεταξύ των συναδέλφων, οι οποίες διαμορφώνουν το εργασιακό περιβάλλον, καθώς και την οικονομική ανασφάλεια που βιώνουν πολλοί δημοσιογράφοι που εργάζονται σε αίθουσες σύνταξης, καθώς δεν αισθάνονται ότι αμείβονται επαρκώς για το έργο που παράγουν.
Πρόσθετοι παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση των επιπέδων στρες περιλαμβάνουν τον μηρυκασμό, τις φοβικές ή αρνητικές σκέψεις, τους περισπασμούς και τη λήψη μηνυμάτων εκτός εργασιακού ωραρίου – στις περιπτώσεις, μάλιστα, που τα μηνύματα αυτά δεν έχουν επείγοντα χαρακτήρα, τα επίπεδα άγχους μπορούν να αυξηθούν περαιτέρω, προκαλώντας μια αίσθηση έντονης πίεσης και ανεπάρκειας.
Για να διατηρήσουμε μια ποιοτική δημοσιογραφία, χρειαζόμαστε υγιείς δημοσιογράφους.
AX Mina
H πρόσβαση των παιδιών στην ψυχική υγεία: Από τον Φρόιντ στο ChatGPT
Η μη πρόσβαση των νέων στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, το στίγμα και η απόσταση μεταξύ των μηχανών τεχνητής νοημοσύνης και της ανθρώπινης φροντίδας.
Λύσεις/ Δράσεις
Σε ατομικό επίπεδο:
- Καταπολεμήστε την τελειομανία σας προσπαθώντας να αντλείτε ικανοποίηση από κάθε εργασία.
- Ασκηθείτε και κάνετε διαλογισμό συχνά.
- Ξεπεράστε τη ντροπή και το στίγμα γύρω από τα θέματα ψυχικής υγείας και αναζητήστε βοήθεια.
- Θέστε σαφή όρια επικοινωνίας με τους συναδέλφους σας.
- Συμπεριλάβετε θετικά μηνύματα στην παραγωγή των ειδήσεων.
- Αποχωρήστε από το εργασιακό περιβάλλον όταν η αξία σας δεν εκτιμάται.
Σε επίπεδο κοινότητας:
- Συνειδητοποιήστε ότι η επαγγελματική εξουθένωση είναι ένα συστημικό φαινόμενο που απαιτεί μια συνολική αναδιαμόρφωση της εργασιακής κουλτούρας.
- Αυξήστε τον αριθμό των εργαζομένων και τους μισθούς και δημιουργήστε ευνοϊκότερες συνθήκες εργασίας.
- Δημιουργήστε δίκτυα υποστήριξης εντός της κοινότητας, όπου οι επαγγελματίες μπορούν να εκφράζουν ανοιχτά τα συναισθήματά τους και να ζητούν βοήθεια.
Τρεις πρόσθετες τεκμηριωμένες παρεμβάσεις που συνιστώνται από τον ΠΟΥ:
- κατάρτιση των διευθυντών σε θέματα ψυχικής υγείας,
- εκπαίδευση των εργαζομένων σε θέματα ψυχικής υγείας και ευαισθητοποίησης,
- ατομικές παρεμβάσεις που παρέχονται απευθείας στους εργαζόμενους.
Τακτικές κατ’ ιδίαν συναντήσεις
Σύμφωνα με μελέτη που διεξήχθη από το Harvard Business Review, οι τακτικές συναντήσεις κατ’ ιδίαν ενισχύουν τα κίνητρα και τη ενεργό συμμετοχή των εργαζομένων στον εργασιακό χώρο, ενώ παράλληλα καλλιεργούν την εμπιστοσύνη και την ψυχολογική ασφάλεια.
Η σημασία των διαλειμμάτων
Η σημασία της ενσωμάτωσης διαλειμμάτων μεταξύ των συνεδριάσεων υπογραμμίζεται από μια μελέτη που διεξήχθη από το Microsoft Human Factors Lab. Η έρευνα αυτή έδειξε ότι τα διαλείμματα μεταξύ των συνεδριάσεων επιτρέπουν στον εγκέφαλο να “επαναρυθμιστεί”, μειώνοντας τη συσσώρευση άγχους που αναπόφευκτα εμφανίζεται κατά τη μετάβαση από τη μία συνεδρίαση στην επόμενη. Επιπλέον, οι διαδοχικές συνεδριάσεις μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη συγκέντρωση και την ενεργό συμμετοχή μας.
Οργάνωση της επικοινωνίας
Η οργάνωση της επικοινωνίας μας με ουσιαστικό τρόπο είναι υψίστης σημασίας για τη διαφύλαξη και τη βελτίωση της ψυχικής μας υγείας. Οι επαγγελματίες θα πρέπει να δημιουργήσουν μια “πυραμίδα επικοινωνίας” που να ταξινομεί τα διάφορα είδη επικοινωνίας από τα πιο επείγοντα (τηλεφωνήματα) στην κορυφή της πυραμίδας έως αυτά που μπορούν να περιμένουν 24 ώρες ή και περισσότερο (ηλεκτρονικά μηνύματα) στη βάση της πυραμίδας. Αυτό θα οδηγήσει σε καλύτερη διαχείριση του χρόνου και στη μείωση του άγχους που προκύπτει από την ανάθεση πολλών διαφορετικών καθηκόντων σε ένα άτομο.
“Για να διατηρήσουμε μια ποιοτική δημοσιογραφία, χρειαζόμαστε υγιείς δημοσιογράφους”, δεν σταμάτησε να τονίζει η Ana καθ’ όλη τη διάρκεια της συνεδρίας. Ειδικά στον ταχέως εξελισσόμενο κόσμο της δημοσιογραφίας, δεν πρέπει να παραμελείται η ανάγκη για αναγνώριση, πρόληψη και διαχείριση της επαγγελματικής εξουθένωσης. Επίσης, η δημιουργία χώρων εντός του εργασιακού περιβάλλοντος, όπου μπορούμε να εκφράσουμε ανοιχτά τα συναισθήματά μας και να αναζητήσουμε υποστήριξη τόσο από τους προϊσταμένους όσο και από τους συναδέλφους μας, είναι εξαιρετικά σημαντική. Αυτό σημαίνει ότι για την υπέρβαση των συστημικών προκλήσεων δεν απαιτούνται μόνο ατομικές, αλλά και συλλογικές πρακτικές, οι οποίες θα επηρεάζουν θετικά την εργασιακή κουλτούρα των δημοσιογράφων. Η συνεδρία μας έκλεισε με μια φράση που, αν και προφανής, συχνά την ξεχνάμε: “Είσαι τόσο σημαντικός/ή, όσο και η δουλειά σου!”
Μετάφραση: Ανατολή Σταυρουλοπούλου
