Μπορεί να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη του κοινού; Ποιες μορφές περιεχομένου κάνουν την ερευνητική δημοσιογραφία πιο εύληπτη; Μπορεί η εκπροσώπηση περισσότερων κοινωνικών ομάδων να αναστρέψει την αποφυγή ειδήσεων; Η Έλλη Πετράκη, δευτεροετής φοιτήτρια δημοσιογραφίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, κατέγραψε τις καινοτόμες λύσεις που τέσσερεις δημοσιογράφοι – με διαφορετικές οπτικές μεταξύ τους – πρότειναν για την καταπολέμησή της.
Η ελευθερία του Τύπου στην Ευρώπη: Προκλήσεις, παρεμβάσεις και προοπτικές
Παρόλο που η Ευρώπη ανήκει στον προοδευτικό και εξελιγμένο κόσμο, οι δημοσιογράφοι καλούνται να ξεπεράσουν πλήθος εμποδίων για να ασκήσουν ανεξάρτητη και αδέσμευτη δημοσιογραφία.
Την Παρασκευή 27 Σεπτεμβρίου η κεντρική αίθουσα του Διεθνούς Φόρουμ Δημοσιογραφίας του iMEdD στo κτίριο της οδού Πειραιώς 260 ήταν γεμάτη. Το πάνελ «Δεν φταίω εγώ, φταίνε οι ειδήσεις»: Η αντιμετώπιση της αποφυγής ειδήσεων» ξεκίνησε με την συντονίστρια, Κατερίνα Εύα Μάτσα, Διευθύντρια Έρευνας Ειδήσεων και Πληροφοριών στο Pew Research Center στις Ηνωμένες Πολιτείες να θέτει το πλαίσιο της συζήτησης γύρω από το φαινόμενο της αποφυγής των ειδήσεων (news avoidance), που θα επακολουθούσε.
Η κα Μάτσα επισήμανε πως η κατανάλωση ειδήσεων μειώνεται στις ΗΠΑ και παγκοσμίως. Όπως είπε, 62% των Αμερικανών δηλώνει εξουθενωμένο από την ποσότητα των ειδήσεων, που αφορούν ειδικότερα στις προεδρικές εκλογές. Το κοινό, ανέφερε, ενημερώνεται κυρίως «διαδικτυακά και τυχαία» από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media). Παράλληλα, τόνισε πως καταγράφεται μεγαλύτερη πόλωση, καθώς και σκεπτικισμός απέναντι στα παραδοσιακά Μέσα. Όπως είπε, άνθρωποι νεαρότεροι των 40 ετών εμπιστεύονται τα social media σχεδόν στον ίδιο βαθμό με τους δημοσιογραφικούς οργανισμούς. Είναι χαρακτηριστικό, επίσης, πως το 52% των χρηστών του TikTok ενημερώνονται αποκλειστικά μέσα από την πλατφόρμα. Ολοκληρώνοντας την εισαγωγή της, η κα Μάτσα πρόσθεσε πως η απομάκρυνση του κοινού από την ενημέρωση σχετίζεται τόσο με την έλλειψη εμπιστοσύνης στα Μέσα όσο και με την αδυναμία αντιπροσώπευσης περισσότερων κοινωνικών ομάδων.
Το μέλλον της παραδοσιακής δημοσιογραφίας
Στη συνέχεια, ο Αλέξης Παπαχελάς, εκτελεστικός διευθυντής της εφημερίδας Καθημερινή – που πήρε τον λόγο πρώτος εκπροσωπώντας τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης (legacy media) – ανέφερε πως η αποφυγή ειδήσεων οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Μια από τις αιτίες, είπε, είναι η αντίδραση του κοινού απέναντι στις ελίτ. «Η ερμηνεία μου είναι ότι υπάρχει μια αντίδραση προς τα παραδοσιακά Μέσα ενημέρωσης, τα καθεστωτικά Μέσα ενημέρωσης (…) Ο κόσμος πιστεύει ότι είμαστε μέρος του συστήματος, και ως εκ τούτου κατά κάποιο τρόπο δεν τους δίνουμε όλη την αλήθεια, κάτι που δεν το πιστεύω. Αλλά νομίζω ότι αυτή είναι μια αντίληψη. Και πιστεύω ότι αυτοί οι άνθρωποι πηγαίνουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης νομίζοντας ότι εκεί βρίσκεται η αλήθεια», ανέφερε. Εξέφρασε την άποψη πως το κοινό θα επιστρέψει στην παραδοσιακή δημοσιογραφία, εάν δοθεί με ορισμένες νέες τεχνικές. Η λύση δεν είναι οι διχαστικοί τίτλοι και οι ακραίες απόψεις. «Αν χάσουμε τα παραδοσιακά Μέσα, η δημοκρατία θα υποφέρει», είπε. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι η Καθημερινή θα παραμείνει στάσιμη. Αντίθετα, όπως είπε, η εφημερίδα έχει προχωρήσει σε μια σειρά από δημιουργικές ιδέες ανταποκρινόμενη στις ανάγκες της εποχής, με σημαντικότερη την κάλυψη ιστοριών και εκτός Αθηνών, με τις οποίες το κοινό μπορεί να ταυτιστεί περισσότερο.
Προσελκύοντας την Gen Z
Από την πλευρά της Gen Z, η Carmella Boykin, παρουσιάστρια και παραγωγός TikTok στην The Washington Post Universe, τόνισε πως οι νέοι έχουν απομακρυνθεί από την ενημέρωση λόγω του αρνητικού περιεχομένου της. Σε μια απαιτητική καθημερινότητα, οι ειδήσεις προσθέτουν άγχος και φόβο, είπε. Με αυτό το σκεπτικό η κα Boykin δημιουργεί μικρού μήκους, κάθετα βίντεο, που μέσα από το χιούμορ προσελκύουν το κοινό. «Αναρωτιέμαι (…) πως μπορώ να κάνω το κοινό να θελήσει να μάθει περισσότερα σχετικά με κάποια θέματα; Δίνοντάς τους πληροφορίες τις οποίες ίσως να μην κατανάλωναν με άλλο τρόπο. Με το να παράγω περιεχόμενο στα social media. Εκεί που το κοινό βλέπει βίντεο με αξιαγάπητους σκύλους και μωρά, ίσως θα μπορούσαν να βρουν και τα νέα», είπε. Εξήγησε πως η δημιουργία περιεχομένου είναι μια διαρκώς εξελισσόμενη διαδικασία, που δεν θα ήταν δυνατή χωρίς το ρεπορτάζ των ερευνητών δημοσιογράφων της Washington Post. Η πληροφορία μπορεί να παρουσιάζεται μεν δημιουργικά, ωστόσο, βασική προϋπόθεση είναι η ακρίβεια της, τόνισε. Γράφοντας το εκάστοτε σενάριο, ανέφερε πως πάντα αναρωτιέται ποια είναι τα απαραίτητα στοιχεία που μπορείς να αφηγηθείς για να προσεγγίσεις κάποιον που δεν γνωρίζει τίποτα για το θέμα.
Ο κόσμος πιστεύει ότι είμαστε μέρος του συστήματος, και ως εκ τούτου κατά κάποιο τρόπο δεν τους δίνουμε όλη την αλήθεια, κάτι που δεν το πιστεύω. Αλλά νομίζω ότι αυτή είναι μια αντίληψη. Και πιστεύω ότι αυτοί οι άνθρωποι πηγαίνουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης νομίζοντας ότι εκεί βρίσκεται η αλήθεια.
Αλέξης Παπαχελάς, Εκτελεστικός Διευθυντής, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Έμφαση στην συμπερίληψη και την ίση εκπροσώπηση
Η Lara Joannides, εξιδεικευμένη δημοσιογράφος και επικεφαλής δημιουργικής ποικιλομορφίας στο BBC μίλησε για το ζήτημα της εκπροσώπησης ως αιτία της αποφυγής ειδήσεων. «Για εμάς, είτε πρόκειται για το TikTok, είτε για τα κοινωνικά δίκτυα, είτε για μακροσκελή κείμενα, είτε για όλα τα διαφορετικά πράγματα που κάνουμε, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι έχουμε πραγματικά αυθεντική αφήγηση ιστοριών που φτάνει σε τόσες διαφορετικές κοινότητες και εμπειρίες ζωής, κάτι που είναι πραγματικά μεγάλο έργο. Αλλά είναι κάτι που δεν αποτελεί μόνο νομική υποχρέωση για εμάς ως οργανισμός δημόσιου συμφέροντος, αλλά και ηθική υποχρέωση», είπε. Ανέφερε πως η κάλυψη αυθεντικών ανθρώπινων ιστοριών, με τις οποίες μπορούν να ταυτιστούν διαφορετικές κοινωνικές ομάδες θα μπορούσε να αποτελέσει μια πρακτική καταπολέμησης του φαινομένου. Σε αυτή τη διαδικασία δεν έχει σημασία μόνο ποια είναι τα πρόσωπα που προβάλλονται, αλλά και ποιες ιστορίες θα δημοσιευτούν, ποιος θα τις αναλάβει και πώς θα επιλέξει να τις αναπτύξει, είπε. Η εκπροσώπηση πηγαίνει πέρα από τους δημοσιογράφους σε όλους όσους συμμετέχουν στην παραγωγή της είδησης. Αν και είναι προφανές ότι πρέπει να αντιπροσωπεύονται όλοι, υπάρχουν ακόμη οι δύσπιστοι και κυνικοί που χρειάζεται να δουν ποσοτικά δεδομένα για να κατανοήσουν την σημασία της, πρόσθεσε. Παρουσίασε, επίσης, δεδομένα από αναφορές του BBC, που επιβεβαιώνουν πως το κοινό συνειδητοποιεί και εκτιμά την προσπάθεια για συμπερίληψη, αν και ακόμη υπάρχει δρόμος για την πραγματική ισότητα.
Προσαρμογή στις προτιμήσεις του κοινού
Ο Samuel Joiner, αρχισυντάκτης οπτικών ιστοριών και ερευνών στους Financial Times, ανέφερε πως το κοινό – το οποίο ούτως ή άλλως καταναλώνει ειδήσεις από φορητές συσκευές – προτιμά να ανοίξει άλλες εφαρμογές (apps), τις οποίες βρίσκει πιο διασκεδαστικές, παρά τις ειδησεογραφικές. «Τα “φορμάτ” (οι μέθοδοι παρουσίασης της πληροφορίας) είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να αλλάξει αυτό. (…) Οι περισσότεροι δημοσιογραφικοί οργανισμοί παρουσιάζουν τις ειδήσεις με τον ίδιο τρόπο: τίτλος-εικόνα-κείμενο. Έτσι μεταδίδουμε τις ειδήσεις. Πρέπει, ωστόσο, να γίνουμε πολύ πιο δημιουργικοί στον τρόπο με τον οποίο μοιραζόμαστε τις πληροφορίες», είπε. Αυτό που πρότεινε είναι η χρήση της εικόνας, που καθιστά πιο κατανοητή και ενδιαφέρουσα την είδηση, είτε πρόκειται για μια ιστορία είτε για ένα ερευνητικό ρεπορτάζ. Μάλιστα, υποστήριξε ότι ο τρόπος αυτός ταιριάζει με το πώς το κοινό καταναλώνει πληροφορίες, δεδομένης της έλλειψης χρόνου και προσοχής.
ΑΙ: ευκαιρίες και κίνδυνοι
Η συζήτηση ολοκληρώθηκε με την ερώτηση της κας Μάτσα προς όλους τους ομιλητές αναφορικά με την τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) και τη δημοσιογραφία, με αφορμή το σχόλιο του κ. Παπαχελά πως «οι δυτικές δημοκρατίες ήδη έχασαν την πρώτη φάση της μάχης εξαιτίας της παραπληροφόρησης των αλγορίθμων». Ο κ. Joiner τόνισε ότι το AI μπορεί να λειτουργήσει προς όφελος των δημοσιογραφικών Μέσων, συμπληρώνοντας: «Νομίζω πως η μεγαλύτερη πρόκληση είναι ότι οι άνθρωποι στρέφονται ήδη οργανικά κατευθείαν στο chat GPT για να πληροφορηθούν», συμπλήρωσε. Αυτό αποτελεί πρόκληση για τα Μέσα, τα οποία προκειμένου να πείσουν το κοινό ότι προσφέρουν την πληροφορία που ψάχνουν, θα χρειαστεί να βελτιωθούν και να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, είπε.
Η κα Joannides απάντησε από την οπτική της ποικιλομορφίας και της συμπερίληψης. Ανέφερε πως το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι τα μοντέλα στα οποία στηρίζεται το AI είναι προκατειλημμένα. Επομένως, μέχρι αυτά να εξελιχθούν, θεωρεί πως οι δημοσιογράφοι πρέπει να τα αποφεύγουν. Τέλος, η κα Boykin ανέφερε πως η πρόκληση για τους δημοσιογράφους είναι να ξεχωρίσουν ανάμεσα στις ψευδείς πληροφορίες που μπορεί να προσφέρει το AI και να πείσουν τους θεατές ότι αυτό που παρουσιάζουν οι ίδιοι είναι αξιόπιστο.
Μπορείτε να παρακολουθήσετε ξανά την συζήτηση εδώ.
Βρείτε όλες τις ιστορίες του Pop-Up Newsroom 2024 εδώ
