Το κατά πόσο αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι ένα περιεχόμενο ως «είδηση» ή όχι διαφέρει σημαντικά, ανάλογα με την πλατφόρμα, την πηγή, αλλά και τον ίδιο τον παραλήπτη.
Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στις 1/5/2025 από το Nieman Lab και αναδημοσιεύεται από το iMEdD με άδεια Creative Commons. Διαβάστε το αρχικό άρθρο εδώ.
Ο δημοσιογράφος αποκτά μεγαλύτερη σημασία
Οι δημοσιογράφοι θα βρεθούν αντιμέτωποι με δύο ζητήματα: την αφήγηση ιστοριών μέσω κινητών τηλεφώνων και την τεχνητή νοημοσύνη, που θα αναμορφώσουν τη δημιουργία περιεχομένου και τη διαδικασία παραγωγής του.
Σας έχουμε νέα!
Ή, τουλάχιστον, εμείς τα θεωρούμε νέα. Εσείς μπορεί να διαφωνήσετε. Μπορεί να σας φανεί ότι δεν έχουν ενδιαφέρον ή ότι δεν σας αφορούν. Ή μπορεί να ξέρετε ήδη αυτό που θα σας πούμε. (Άλλωστε, το Nieman Lab έχει καταπιαστεί ξανά με αυτό το θέμα.) Πολύ πιθανό να θεωρήσετε ότι δεν πρόκειται καν για είδηση.
Το θέμα είναι ότι, σύμφωνα με νέα έρευνα του Pew Research Center στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Pew-Knight, ο ορισμός της είδησης έχει μετατραπεί σε μια προσωπική και εξατομικευμένη υπόθεση, καθώς, σε μεγάλο βαθμό, δεν είναι πια τα παραδοσιακά Mέσα – οι άλλοτε «φύλακες της πληροφορίας» (gatekeepers) – που αποφασίζουν τι θεωρείται είδηση, αλλά το ίδιο το κοινό. Η μελέτη βασίζεται σε ποιοτική και ποσοτική έρευνα που διεξήχθη σε Αμερικανούς ενήλικες, αλλά και σε εις βάθος συνεντεύξεις με δημοσιογράφους και αρχισυντάκτες.
Η ποιοτική έρευνα (η οποία πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο του 2024 με τη συμμετοχή 57 Αμερικανών), καθώς και η δημοσκόπηση που διεξήχθη τον Μάρτιο του 2025 με 9.482 Αμερικανούς ενήλικες, κατέδειξαν ότι η έννοια του τι θεωρείται είδηση διαφέρει σημαντικά από άτομο σε άτομο. Ο καθένας διαμορφώνει τη δική του άποψη για το τι είναι είδηση και σε ποιες πηγές θα στραφεί, με βάση διάφορους παράγοντες – ανάμεσά τους η προσωπική του ταυτότητα και τα ενδιαφέροντά του.
Αυτά τα ευρήματα έρχονται να ενισχύσουν δεκαετίες ερευνών — τόσο του Pew όσο και άλλων οργανισμών — για τις μεταβαλλόμενες συνήθειες κατανάλωσης ειδήσεων, φωτίζοντας τις βασικές διαφορές ανάμεσα σε αυτό που κάποτε θεωρούσαμε είδηση και σε αυτό που θεωρούμε σήμερα.
Τι θεωρούσαμε είδηση παλιότερα;
Πριν την άνοδο των ψηφιακών και κοινωνικών Mέσων, οι ερευνητές συνήθιζαν να προσεγγίζουν το ερώτημα «τι είναι είδηση» από την οπτική των δημοσιογράφων. Η έννοια της είδησης ήταν στενά συνδεδεμένη με τον θεσμό της δημοσιογραφίας, όπου τα Mέσα ενημέρωσης —ως «φύλακες της πληροφορίας»— αποφάσιζαν τι θεωρείται άξιο αναφοράς, παράγοντας περιεχόμενο με συγκεκριμένο ύφος ή αξίες για ένα παθητικό κοινό.
«Διανύουμε μια πορεία που χαράχτηκε πριν από 30 χρόνια, όταν οι πλατφόρμες ή οι τρόποι με τους οποίους μπορούσε κάποιος να μάθει κάτι που δεν ήξερε — εκτός αν το είχε ακούσει απευθείας από έναν φίλο — ήταν πολύ περιορισμένοι», σχολιάζει ο Nicholas Johnston, εκδότης του Axios. «Σήμερα, υπάρχουν αμέτρητες επιλογές».
Τι αποτελεί είδηση σήμερα;
Στην ψηφιακή εποχή, όπου οι άνθρωποι εκτίθενται διαρκώς σε πληροφορίες προερχόμενες από αμέτρητες πηγές, οι ερευνητές — ανάμεσά τους και το Pew Research Center — μελετούν όλο και περισσότερο την έννοια της είδησης μέσα από τη σκοπιά του κοινού, καθώς το ακροατήριο είναι αυτό που πλέον ορίζει τι σημαίνει «είδηση».
«Αυτό έχει μετατρέψει με έναν τρόπο τους πάντες σε συντάκτες ειδησεογραφικών πρακτορείων», λέει η Tracy Weber, υπεύθυνη σύνταξης της ProPublica. «Αυτό είναι καλό. Ταυτόχρονα όμως είναι και κακό, γιατί οι περισσότεροι δεν είναι εκπαιδευμένοι να κάνουν σωστά αυτή τη δουλειά».
Όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο αξιολογεί το κοινό μια είδηση, το τοπίο είναι αρκετά σύνθετο. Στις ψηφιακές πλατφόρμες και τα social media, οι ειδήσεις δεν έχουν τον κεντρικό ρόλο που συχνά θα ήθελαν οι δημοσιογράφοι. Κάποιες μελέτες — ανάμεσά τους και η δική μας — δείχνουν ότι οι ορισμοί που δίνουν οι άνθρωποι για το τι είναι είδηση δεν συμβαδίζουν πάντα με τη συμπεριφορά τους στην πράξη. Υπάρχουν επίσης διαφορές ανάμεσα στο τι πιστεύουν ότι θεωρείται από άλλους είδηση και σε αυτό που οι ίδιοι «νιώθουν» ως είδηση.
Η μελέτη μας δείχνει ότι οι περισσότεροι θεωρούν πως μια πληροφορία είναι πιο πιθανό να αποτελεί είδηση όταν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, είναι επίκαιρη, έχει σημασία για την κοινωνία και είναι αμερόληπτη. Ωστόσο, πάνω από τους μισούς Αμερικανούς δηλώνουν ότι είναι σημαντικό να αντλούν πληροφορίες από πηγές με τις οποίες συμφωνούν πολιτικά, τουλάχιστον μέχρι έναν βαθμό.
Οι απόψεις για το αν κάτι αποτελεί είδηση ή όχι δεν είναι απόλυτες. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται την είδηση περισσότερο ως ένα συνεχές και όχι ως κάτι στο οποίο μπορείς να απαντήσεις με ένα απλό «ναι» ή «όχι». Κατηγοριοποιούν το περιεχόμενο ως λιγότερο ή περισσότερο «ειδησεογραφικό» και αυτό διαφέρει ανάλογα με την πλατφόρμα, την πηγή και το κάθε άτομο.
Οι πλατφόρμες και οι πηγές: Η άνοδος των ψηφιακών μέσων και των κοινωνικών δικτύων έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με τις ειδήσεις. Ο τόπος όπου συναντούν την πληροφορία επηρεάζει το τι θεωρούν είδηση και τα κριτήριά τους συχνά διαφέρουν ανάλογα με το πού και πώς τη βρίσκουν.
Για παράδειγμα, όταν οι συμμετέχοντες στην ποιοτική μας έρευνα περιηγούνταν στα κοινωνικά δίκτυα, αξιολογούσαν αν μια πληροφορία ήταν είδηση ή όχι λαμβάνοντας υπόψη τόσο το θέμα όσο και την πηγή — συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής της κατεύθυνσης — κάνοντας εκτιμήσεις ανά περίπτωση.
Το γεγονός αυτό αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο έχει αλλάξει η διάδοση των ειδήσεων, αφού πλέον το κοινό μπορεί —και συχνά το κάνει— να διακρίνει τι είδους περιεχόμενο βλέπει στο διαδίκτυο. Μέρος της εμπειρίας του «σκρολαρίσματος» είναι και οι γρήγορες αποφάσεις για το αν ένα περιεχόμενο θεωρείται είδηση και αν αξίζει να του αφιερώσεις χρόνο.
Τα άτομα: Ο καθένας έχει τη δική του οπτική και τη δική του προσέγγιση στο σημερινό τοπίο της πληροφόρησης. Για παράδειγμα, πολλοί από τους συμμετέχοντες στην έρευνά μας αναγνώρισαν ότι η προσωπική τους ταυτότητα — όπως η ηλικία, η φυλή, η εθνικότητα, το φύλο, η θρησκεία και, κυρίως, οι πολιτικές τους πεποιθήσεις — επηρεάζει τον τρόπο που καταναλώνουν και αντιλαμβάνονται τις ειδήσεις.
Αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν επίσης και το πώς νιώθουν απέναντι στις ειδήσεις. Πολλά από τα συναισθήματα που βιώνουν οι άνθρωποι όταν γίνονται αποδέκτες μιας είδησης είναι αρνητικά: θυμός, λύπη, φόβος, σύγχυση.
Αυτά τα συναισθήματα συχνά διαφέρουν ανάλογα με τις πολιτικές τους πεποιθήσεις και το ευρύτερο πολιτικό κλίμα. Στη δημοσκόπηση του Μαρτίου 2025, διαπιστώσαμε ότι οι Δημοκρατικοί είναι πιο πιθανό να δηλώσουν ότι οι ειδήσεις τους προκαλούν συναισθήματα θυμού, λύπης ή φόβου σε σχέση με τους Ρεπουμπλικάνους.
Ωστόσο, η συντριπτική πλειονότητα των Αμερικανών δηλώνει επίσης ότι οι ειδήσεις —τουλάχιστον κάποιες φορές— τους βοηθούν να νιώθουν ενημερωμένοι. Και παρά τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που χαρακτηρίζουν το σημερινό ειδησεογραφικό τοπίο, πολλοί από τους συμμετέχοντες στην έρευνα εξακολουθούν να βλέπουν την ενημέρωση ως ένα βασικό κομμάτι της ζωής τους.
«Πρέπει να ξέρω τι συμβαίνει στον κόσμο, όσο κι αν με στενοχωρεί», είπε ένας 70χρονος συμμετέχοντας.
H Kirsten Eddy είναι ερευνήτρια στο Pew Research Center, με ειδίκευση στις συνήθειες και τις απόψεις των πολιτών των ΗΠΑ και του κόσμου όλου σε θέματα ειδήσεων και ενημέρωσης.
Μετάφραση: Ανατολή Σταυρουλοπούλου
