Η αρχισυντάκτρια του Nieman Lab για τις λέξεις, τη βία και τα (αμερικανικά) ΜΜΕ

Ως μια από τις έγκυρες φωνές στον χώρο της δημοσιογραφίας, η Λόρα Χάζαρντ Όουεν (Laura Hazard Owen), αρχισυντάκτρια του Nieman Lab, διευθύνει μία από τις πιο επιδραστικές ιστοσελίδες του δημοσιογραφικού κλάδου, η οποία αποτελεί σημείο αναφοράς για τις ακριβείς προβλέψεις, τις αναλύσεις και το εμπεριστατωμένο ρεπορτάζ σχετικά με την πορεία του χώρου των ειδήσεων.  

Το Nieman Lab, που φιλοξενείται από το 2008 στο Nieman Foundation for Journalism του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, έχει καταστεί σημείο αναφοράς για όσους προσπαθούν να κατανοήσουν το ταχέως εξελισσόμενο μιντιακό τοπίο. Η ετήσια σειρά προβλέψεών του —τολμηρές υποθέσεις, τεκμηριωμένες προβλέψεις και καίριες αναλύσεις από δημοσιογράφους, ακαδημαϊκούς και ειδικούς της τεχνολογίας— έχει εξελιχθεί σε θεσμό στον δημοσιογραφικό χώρο. Κάθε Δεκέμβριο, δημοσιογραφικοί οργανισμοί και όσοι ασχολούνται με τα μέσα ενημέρωσης «βουτούν» στο περιεχόμενο του Nieman Lab, για να εντοπίσουν τις τάσεις, να αποκτήσουν άποψη για τις αλλαγές που έρχονται τη νέα χρονιά και να θέσουν υπό αμφισβήτηση τις παραδοσιακές αντιλήψεις. 

Κατά τη διάρκεια του φετινού Διεθνούς Φόρουμ Δημοσιογραφίας του iMEdD στην Αθήνα, συναντήσαμε την Όουεν σε μια αίθουσα δίπλα στους πολυσύχναστους διαδρόμους της Πειραιώς 260.  

Η συζήτησή μας πραγματοποιήθηκε λίγες εβδομάδες μετά τη δολοφονία του Τσάρλι Κέρκ (Charlie Kirk) και την προσωρινή απομάκρυνση του Τζίμι Κίμελ (Jimmy Kimmel) από την τηλεόραση. Συζητήσαμε για την ισορροπία μεταξύ της ελευθερίας της έκφρασης και της βίας στις ΗΠΑ, την ανθεκτικότητα των δημοσιογράφων και τον ολοένα και σημαντικότερο ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης στις αίθουσες σύνταξης. 

Ως αρχισυντάκτρια του Nieman Lab, βρίσκεστε σε μια μοναδική θέση: κάνετε ρεπορτάζ για τη δημοσιογραφία και τον χώρο των ΜΜΕ. Ποιες είναι οι ιδιαίτερες προκλήσεις και τα οφέλη του να κάνετε δημοσιογραφία για τη δημοσιογραφία;  

Η δημοσιογραφία είναι πραγματικά ένας τομέας που περιλαμβάνει τόσα πολλά διαφορετικά ζητήματα και διασταυρώνεται με τόσους διαφορετικούς τομείς —την πολιτική, την ελευθερία του λόγου, την τεχνητή νοημοσύνη, την εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Αυτό την καθιστά έναν πολύ πλούσιο τομέα για δημοσιογραφική κάλυψη. Επιπλέον, προσπαθώ να έχω κατά νου ότι οι περισσότεροι πολίτες στις ΗΠΑ δεν πληρώνουν για να αποκτήσουν συνδρομή σε ειδησεογραφικά Μέσα και, όπως είναι φυσικό, ενδιαφέρονται περισσότερο για τις προκλήσεις της καθημερινότητάς τους, παρά για το να είναι ενημερωμένοι για «τα νέα». Θέλω το Nieman Lab να καλύπτει το μέλλον των ΜΜΕ και να είναι χρήσιμο, χωρίς να αναλώνεται σε μια «εσωστρεφή» κάλυψη του κλάδου και χωρίς να ξεχνά τα κοινά που υπηρετεί [ως λειτούργημα] η δημοσιογραφία. 

Θέλω το Nieman Lab να καλύπτει το μέλλον των ΜΜΕ και να είναι χρήσιμο, χωρίς να αναλώνεται σε μια «εσωστρεφή» κάλυψη του κλάδου και χωρίς να ξεχνά τα κοινά που υπηρετεί [ως λειτούργημα] η δημοσιογραφία. 

Λόρα Χάζαρντ Όουεν, αρχισυντάκτρια, Nieman Lab

Παρακολουθούμε την κλιμάκωση της πολιτικής και σωματικής βίας στις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων των απειλών κατά δημοσιογράφων και της ρητορικής του Αμερικανού Προέδρου, ο οποίος χαρακτηρίζει τον Τύπο ως «fake news». Σε αυτό το κλίμα, πώς πρέπει οι δημοσιογράφοι να προσεγγίζουν τα ζητήματα που αφορούν στην ελευθερία του λόγου; 

Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να γίνεται διάκριση μεταξύ των λέξεων και των πραγματικών βίαιων πράξεων. Πιστεύω ότι στις ΗΠΑ αυτή τη στιγμή γίνεται μεγάλη κουβέντα για το τι είναι επιτρεπτό και τι μπορούν να λένε οι άνθρωποι. Στην περίπτωση της δολοφονίας του Τσάρλι Κερκ, βλέπουμε κάποιον να δολοφονείται εξαιτίας των όσων είπε. Για μένα, αυτό ενισχύει την ιδέα ότι οι άνθρωποι πρέπει να μπορούν να εκφράζονται ελεύθερα, ακόμα και αν αυτά που λένε είναι φρικτά και δεν συμφωνούμε μαζί τους. Αυτό ισχύει και για τις δύο πλευρές του πολιτικού φάσματος.  

Νομίζω ότι τα τελευταία χρόνια στις ΗΠΑ έχουμε αναλωθεί σε συζητήσεις για το ποια είναι τα σωστά λόγια που πρέπει να χρησιμοποιούμε για διάφορα θέματα —τι είναι σωστό να λέμε και τι όχι. Έχει γίνει πολύς λόγος για την ιδέα των λέξεων ως μορφή βίας. Το γεγονός [της δολοφονίας] του Τσάρλι Κερκ μου ενίσχυσε πραγματικά [την άποψη] ότι οι λέξεις και οι βίαιες πράξεις είναι εντελώς διαφορετικά πράγματα. Πρέπει να επιτρέπουμε την ελευθερία του λόγου —ανεξάρτητα από το τι λέει κάποιος — και ταυτόχρονα να απορρίπτουμε κατηγορηματικά τις πράξεις σωματικής βίας. 

Στον απόηχο της δολοφονίας του Τσάρλι Κερκ και της προσωρινής απομάκρυνσης του Τζίμι Κίμελ, έχετε παρατηρήσει κάποια επίδραση αυτών των γεγονότων στη λογοκρισία ή στην αυτολογοκρισία των δημοσιογράφων; 

Αυτό που μου φάνηκε ενδιαφέρον τις τελευταίες ημέρες είναι ότι [ο Τζίμι Κίμελ] επέστρεψε πολύ γρήγορα στην τηλεόραση και οι περιφερειακοί σταθμοί, που είχαν δηλώσει ότι θα σταματήσουν να μεταδίδουν την εκπομπή του, τώρα λένε ότι θα τη μεταδίδουν ξανά. Επομένως, νομίζω ότι αυτό που με ανησυχεί δεν είναι μόνο η απειλή αυτή καθαυτή. Η απειλή, που προέρχεται από την κυβέρνηση Τραμπ είναι, φυσικά, τρομακτική, αλλά ακόμα πιο τρομακτικό είναι όταν οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί και οι εταιρείες [των Μέσων] δεν προσπαθούν να αντισταθούν, δεν προσπαθούν να αντεπιτεθούν, αλλά απλώς παραδίνονται γρήγορα —παρόλο που η Πρώτη Τροπολογία του Συντάγματος (First Amendment) είναι με το μέρος τους. Θα ήθελα να δω τους ανθρώπους να αντεπιτίθενται με λίγο περισσότερη πυγμή. 

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως συμβαίνει με τα σημαντικά γεγονότα που καλούνται να καλύψουν τα ΜΜΕ, τα βλέπουμε να το κάνουν —για παράδειγμα, οι New York Times αλλά και η Wall Street Journal, που ο Τραμπ έχει, επίσης, μηνύσει για την κάλυψη της υπόθεσης Έπσταϊν. Η τελευταία, ένα Μέσο που ανήκει στον Ρούπερτ Μέρντοχ (Rupert Murdoch), έναν συντηρητικό [ιδιοκτήτη], επίσης, αντιδρά. 

Το γεγονός [της δολοφονίας] του Τσάρλι Κερκ μου ενίσχυσε πραγματικά [την άποψη] ότι οι λέξεις και οι βίαιες πράξεις είναι εντελώς διαφορετικά πράγματα. Πρέπει να επιτρέπουμε την ελευθερία του λόγου —ανεξάρτητα από το τι λέει κάποιος— και ταυτόχρονα να απορρίπτουμε κατηγορηματικά τις πράξεις σωματικής βίας. 

Λόρα Χάζαρντ Όουεν, αρχισυντάκτρια, Nieman Lab

Τι γίνεται με τα μικρά ειδησεογραφικά Μέσα, τα ανεξάρτητα, τα μη κερδοσκοπικά ΜΜΕ; 

Δεν ξέρω εάν κάθε προσπάθεια αντίστασης θα είναι επιτυχημένη, αλλά πιστεύω ότι πρέπει να προσπαθήσουμε, γιατί αλλιώς τι νόημα έχει η ύπαρξή μας; Και δεν θεωρώ ότι κάθε ειδησεογραφικό Μέσο πρέπει να καλύπτει κάθε εθνικό γεγονός. Πιστεύω ότι είναι απολύτως θεμιτό τα ΜΜΕ να επικεντρώνονται σε αυτό που κάνουν καλά. Δεν λέω ότι κάθε μικρό ή τοπικό μέσο ενημέρωσης πρέπει να παίρνει θέση για όλα αυτά [που συμβαίνουν] ή να προσπαθεί να εμπλακεί στην σύγκρουση [με την κυβέρνηση]. Πιστεύω ότι πρέπει να συνεχίσουν να κάνουν αυτό που κάνουν, και ξέρω ότι αυτό είναι δύσκολο και τρομακτικό. 

Πώς αισθάνονται οι δημοσιογράφοι στις ΗΠΑ αυτή τη στιγμή; Υπάρχει αίσθημα εκφοβισμού ή πίεσης στο υφιστάμενο κλίμα; 

Για μένα είναι διαφορετικά [τα πράγματα], γιατί αυτή τη φορά η κυβέρνηση Τραμπ είναι πιο οργανωμένη σε ό,τι κάνει. Ήρθε στην εξουσία με ένα σχέδιο. Στην πρώτη της θητεία, τα πράγματα ήταν κάπως ακατάστατα και η επικαιρότητα ήταν γεμάτη με έντονες εξελίξεις, τις οποίες, κοιτώντας πίσω, μερικές φορές θεωρώ πως έμοιαζαν κάπως γελοίες. 

Αλλά αυτή τη φορά, υπάρχουν πολύ πιο συντονισμένες προσπάθειες για την καταστολή όσων διαφωνούν, για τη χρήση της εξουσίας της κυβέρνησης, με σκοπό να «σιωπήσουν» οι επικριτές και για να πείσουν τις μεγάλες εταιρείες —αυτές που θέλουν να συγχωνευθούν ή να κάνουν άλλα πράγματα— να δώσουν κάτι σε αντάλλαγμα για την συμμόρφωσή τους.  

Αυτό το κλίμα επηρεάζει τα είδη των ρεπορτάζ που οι δημοσιογράφοι επιδιώκουν, ή αποφεύγουν, να καλύψουν αυτή τη στιγμή; Και ποια ευθύνη έχουν οι δημοσιογραφικοί οργανισμοί,  ώστε να διασφαλίσουν την δημοσιογραφική ανεξαρτησία υπό αυτή την πίεση; 

Πολλά από τα ζητήματα που έχουμε εντοπίσει σχετίζονται με τη χρηματοδότηση των δημόσιων ΜΜΕ και τις συζητήσεις σχετικά με τις στήλες γνώμης των ειδησεογραφικών οργανισμών […] Από τη μια πλευρά, όσον αφορά στην έλλειψη εμπιστοσύνης σε μεγάλους ειδησεογραφικούς οργανισμούς όπως οι New York Times και η Washington Post, πιστεύω ότι οι αναγνώστες συχνά δυσκολεύονται να διακρίνουν τη γνώμη από το ρεπορτάζ […] Το κατανοώ όταν οι αναγνώστες λένε ότι [τα ΜΜΕ] μεροληπτούν. Πολλά από τα μέσα ενημέρωσης που κάνουν την εμφάνισή τους σήμερα έχουν ενσωματώσει τις απόψεις τους σε αυτό που κάνουν. Νομίζω ότι αυτό είναι καλό σε πολλές περιπτώσεις, αλλά καταλαβαίνω απόλυτα γιατί οι αναγνώστες μπερδεύονται. Όπως ανέφερε ο Τζέισον Κέμπλερ (Jason Koebler) στο πάνελ, οι έννοιες της αντικειμενικότητας είναι κάπως ξεπερασμένες. Τα νέα μέσα ενημέρωσης λένε στους αναγνώστες τους: «Είμαστε ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι. Αυτό είναι που πιστεύουμε». Δεν έχει να κάνει μόνο με το πού βρίσκεται κανείς στο πολιτικό φάσμα, αλλά με την οπτική γωνία από την οποία προέρχεται όλη η δημοσιογραφική σου κάλυψη. 

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι σίγουρα η μεγαλύτερη αλλαγή [στην κάλυψή μας] από τότε που ανέλαβα. Το 2015 δεν καλύπταμε καθόλου το αντικείμενο.

Λόρα Χάζαρντ Όουεν, αρχισυντάκτρια, Nieman Lab

Τι έχετε παρατηρήσει στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και των εργαλείων για τις ειδησεογραφικές αίθουσες σύνταξης και ποια είναι τα σημαντικότερα ζητήματα για το 2025 μέχρι στιγμής; 

Αυτή είναι σίγουρα η μεγαλύτερη αλλαγή [στην κάλυψή μας] από τότε που ανέλαβα. Το 2015 δεν καλύπταμε καθόλου το αντικείμενο [της τεχνητής νοημοσύνης]. Τώρα, έχουμε έναν δημοσιογράφο, ο οποίος ασχολείται αποκλειστικά με την τεχνητή νοημοσύνη και τη δημοσιογραφία. Ξεκίνησε πριν από περίπου έναν χρόνο. Στην αρχή, μάλλον ανησυχούσα για το αν θα υπήρχαν αρκετά θέματα στο σημείο συνάντησης της τεχνητής νοημοσύνης με τη δημοσιογραφία, αλλά είναι τόσα πολλά θέματα, που είναι αδύνατο να τα καλύψει μόνο ένα άτομο. 

Μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα θέματα που παρακολουθεί είναι ζητήματα που αφορούν «πειράματα» τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούν οι δημοσιογράφοι στις αίθουσες σύνταξης. Καλύπτει, επίσης, τον τρόπο με τον οποίο οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί διαμορφώνουν τις πολιτικές τους για την τεχνητή νοημοσύνη —τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν οι εργαζόμενοι με την τεχνητή νοημοσύνη. 

Και μετά υπάρχει το ζήτημα της τεχνητής νοημοσύνης στις συμβάσεις των Ενώσεων — τι επιδιώκουν οι εργαζόμενοι και οι Ενώσεις, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των δημοσιογράφων που εργάζονται με τεχνητή νοημοσύνη […] Οι Ενώσεις των δημοσιογράφων στις ΗΠΑ δεν είναι τόσο ισχυρές όσο σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, και οι ενώσεις που υπάρχουν δεν έχουν δει τις συμβάσεις που έχουν υπογράψει οι εκδότες τους με τις εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης. Επομένως, δεν γνωρίζουν πώς χρησιμοποιείται η δουλειά τους. Θέλουν να δουν τις συμβάσεις και να κατανοήσουν τι κάνουν οι εταιρείες τους, τόσο από την πλευρά των newsrooms, όσο και από την πλευρά των εκδοτών. Ουσιαστικά, [θέλουν να μάθουν] τι κάνουν οι εταιρείες με το περιεχόμενό μας. Εάν υπογράψουμε συμβάσεις μαζί τους, τι παίρνουμε σε αντάλλαγμα; Σε πολλές περιπτώσεις, πρόκειται για χρήματα. 

Το Nieman Foundation περιγράφεται συχνά ως «κέντρο γνώσης» στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Ποια θετικά αποτελέσματα έχουν προκύψει από το πρόγραμμα υποτροφιών του κατά τη διάρκεια των ετών; Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας ορισμένα παραδείγματα ή χαρακτηριστικά στοιχεία της δραστηριότητας των υποτρόφων που σας έχουν εντυπωσιάσει περισσότερο; 

Το Nieman Foundation είναι μοναδικό, καθώς προσφέρει σε δημοσιογράφους από όλο τον κόσμο την ευκαιρία να βρεθούν μαζί [στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ] για ένα ακαδημαϊκό έτος, να μάθουν ο ένας από τον άλλο, να δημιουργήσουν σχέσεις που θα συνεχίσουν για μια ζωή και να σκεφτούν πώς μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους καλύτερα και με περισσότερο νόημα. Σε σχεδόν 90 χρόνια, περισσότεροι από 1.700 δημοσιογράφοι από πάνω από 100 χώρες έχουν έρθει στο Χάρβαρντ ως μέλη του προγράμματος υποτροφιών και, ακόμα και μετά την αποφοίτησή τους, παραμένουν για πάντα μέλη αυτού του δικτύου και μπορούν να στηρίζονται ο ένας στον άλλο. Αυτό που μου κάνει τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι ότι το πρόγραμμα υποτροφιών έχει αντέξει στο χρόνο. Μέσα από πολέμους, πανδημίες και άλλες πολύ δύσκολες περιόδους, συνεχίζει την αποστολή του να συγκεντρώνει δημοσιογράφους από όλο τον κόσμο. 

Η συνέντευξη έχει υποστεί επιμέλεια, για λόγους έκτασης και σαφήνειας.