Επιθέσεις, συλλήψεις, απειλές, λογοκρισία: Oι μεγάλοι κίνδυνοι της δημοσιογραφικής κάλυψης του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς 

Από την αρχή της σύγκρουσης ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Γάζα στις 7 Οκτωβρίου, οι δημοσιογράφοι και τα μέσα ενημέρωσης σε ολόκληρη την περιοχή βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα εχθρικό περιβάλλον που καθιστά την κάλυψη του πολέμου εξαιρετικά δύσκολη.  

Εκτός από την καταγραφή του αυξανόμενου αριθμού των δημοσιογράφων που έχουν σκοτωθεί και τραυματιστεί, η έρευνα της Επιτροπής Προστασίας των Δημοσιογράφων (CPJ) μέχρι σήμερα έχει εντοπίσει 16 περιστατικά δημοσιογράφων που στοχοποιήθηκαν κατά την άσκηση της εργασίας τους στο Ισραήλ και στα δύο παλαιστινιακά εδάφη, τη Γάζα και τη Δυτική Όχθη. Σε αυτά περιλαμβάνονται οκτώ συλλήψεις, καθώς και επιθέσεις, απειλές, κυβερνοεπιθέσεις και λογοκρισία. (Σημείωση του συντάκτη: Οι αριθμοί αυτοί ενημερώνονται όταν προκύπτουν περισσότερες πληροφορίες). 

Αρκετοί δημοσιογράφοι έχουν επίσης χάσει μέλη της οικογένειάς τους ενώ κάλυπταν τη σύγκρουση. Στις 25 Οκτωβρίου, ο Wael Al Dahdouh, επικεφαλής του γραφείου του Al-Jazeera στη Γάζα, έχασε τη γυναίκα του, τον γιο του, την κόρη του και τον εγγονό του όταν μια αεροπορική επιδρομή του Ισραήλ έπληξε τον προσφυγικό καταυλισμό Νουσεράτ στο κέντρο της Γάζας, σύμφωνα με ανακοίνωση του Al-Jazeera και του Politico. 

Στη Γάζα, οι κίνδυνοι είναι οξύτατοι. Το Ισραήλ απάντησε στην επίθεση της Χαμάς της 7^ης Οκτωβρίου στο έδαφός του με αεροπορικές επιδρομές και χερσαία επίθεση στη Λωρίδα της Γάζας, η οποία ελέγχεται από την παλαιστινιακή οργάνωση. 

Η CPJ διερευνά αναφορές ότι δεκάδες γραφεία μέσων ενημέρωσης στη Γάζα υπέστησαν ζημιές, με αποτέλεσμα πολλοί δημοσιογράφοι να μην έχουν ασφαλές μέρος για να κάνουν τη δουλειά τους, καθώς αντιμετωπίζουν επίσης εκτεταμένες διακοπές ρεύματος και διαδικτύου, ελλείψεις τροφίμων και νερού και μερικές φορές αναγκάζονται να φύγουν μαζί με τις οικογένειές τους για να σωθούν. 

Τόσο στη Γάζα όσο και στο Ισραήλ, οι δημοσιογράφοι που καλύπτουν τον πόλεμο ανέφεραν ότι δεν διαθέτουν μέσα ατομικής προστασίας (ΜΑΠ). Η CPJ έχει λάβει πολλά αιτήματα από ανεξάρτητους δημοσιογράφους που ζητούν ΜΑΠ, αλλά η παράδοση τέτοιου εξοπλισμού σε δημοσιογράφους της περιοχής είναι δύσκολη. Η CPJ συνιστά προς το παρόν στους δημοσιογράφους να συμβουλεύονται τον οδηγό ΜΑΠ της CPJ για να προμηθευτούν μόνοι τους τον εξοπλισμό τους. 

«Ο κίνδυνος για τους δημοσιογράφους στη Γάζα αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο», δήλωσε ο Sherif Mansour, συντονιστής του προγράμματος της CPJ για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. «Αλλά και, οι συνάδελφοί τους στη Δυτική Όχθη και το Ισραήλ αντιμετωπίζουν επίσης πρωτοφανείς απειλές, επιθέσεις και εκφοβισμό για να παρεμποδιστεί το ζωτικής σημασίας έργο τους στην κάλυψη αυτής της σύγκρουσης». 

Δημοσιογράφοι από οργανισμούς όπως το BBC, το Al-Jazeera, το RT Arabic και το Al-Araby TV έχουν αναφέρει παρεμπόδιση των ρεπορτάζ τους από την ισραηλινή αστυνομία, τον στρατό και άλλους από την έναρξη της σύγκρουσης. Ορισμένα από αυτά τα περιστατικά περιλαμβάνουν: 

Επιθέσεις 

Στις 16 Οκτωβρίου, ο δημοσιογράφος και αρθρογράφος Ίζραελ Φρέι κρύφτηκε μετά την επίθεση που δέχτηκε την προηγούμενη ημέρα στο σπίτι του από αγριεμένο πλήθος ακροδεξιών Ισραηλινών, αφού εξέφρασε την αλληλεγγύη του στους Παλαιστίνιους στη Γάζα, σύμφωνα με τις εφημερίδες Haaretz και Middle East Eye. 

Στις 12 Οκτωβρίου, οι Άραβες δημοσιογράφοι του BBC Muhannad Tutunji, Haitham Abudiab και η ομάδα τους σύρθηκαν από το όχημά τους, υποβλήθηκαν σε σωματική έρευνα και κρατήθηκαν υπό την απειλή όπλου από την αστυνομία στο Τελ Αβίβ, παρά το γεγονός ότι το όχημά τους έφερε την ένδειξη «TV» με κόκκινη ταινία και ότι Tutunji και Abudiab παρουσίασαν τις δημοσιογραφικές τους ταυτότητες στην αστυνομία, σύμφωνα με το BBC. Το ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο ανέφερε ότι ο Tutunji χτυπήθηκε στον αυχένα και το τηλέφωνό του ρίχτηκε στο έδαφος, ενώ προσπαθούσε να κινηματογραφήσει το περιστατικό.   

Σε απάντηση, η ισραηλινή αστυνομία εξέδωσε ανακοίνωση, την οποία παραθέτει το BBC, σύμφωνα με την οποία οι αστυνομικοί της παρατήρησαν «ένα ύποπτο όχημα και το σταμάτησαν για έλεγχο» και πραγματοποίησαν έρευνα στο όχημα «φοβούμενοι πιθανή οπλοκατοχή». 

Στις 7 Οκτωβρίου, το Sky News Arabia δήλωσε ότι η ομάδα του δέχθηκε επίθεση από την ισραηλινή αστυνομία στο νότιο Ισραήλ, στην πόλη Ασκελόν. Ο ανταποκριτής του καναλιού, Firas Lutfi, δήλωσε ότι οι αστυνομικοί τον σημάδεψαν με όπλα στο κεφάλι, τον ανάγκασαν να γδυθεί, τους κατέσχεσαν τα τηλέφωνα και τους συνόδευσαν έξω από την περιοχή, σύμφωνα με το Sky News Arabia και το ειδησεογραφικό πόρταλ Alwafd News με έδρα το Κάιρο. 

Συλλήψεις 

Στις 28 Οκτωβρίου, ο δημοσιογράφος Mohamed Bader της εφημερίδας Αl-Hadath στην πόλη Ραμάλα της Δυτικής Όχθης παραδόθηκε στις Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) για κράτηση, δήλωσαν στη CPJ η σύζυγός του, Soujoud Al-Assi, και η αρχισυντάκτρια της εφημερίδας, Rola Sarhan. Η Al-Assi, επίσης δημοσιογράφος της Al-Hadath, δήλωσε στη CPJ ότι η ίδια συνελήφθη νωρίτερα εκείνη την ημέρα για να ασκηθεί πίεση στον σύζυγό της να παραδοθεί, αλλά αργότερα αφέθηκε ελεύθερη. Στις 23 Οκτωβρίου, οι ισραηλινές δυνάμεις συνέλαβαν τον πατέρα και τα δύο αδέλφια του Bader για τον ίδιο λόγο, σύμφωνα με την ομάδα για την ελευθερία του Τύπου Skeyes που εδρεύει στη Βηρυτό, και την Al-Assi. Οι IDF είχαν και στο παρελθόν θέσει υπό κράτηση τον Bader, από τον Απρίλιο έως τον Αύγουστο, σύμφωνα με τον ειδησεογραφικό ιστότοπο The New Arab που εδρεύει στο Λονδίνο και τον παλαιστινιακό ειδησεογραφικό ιστότοπο Amad.   

Στις 26 Οκτωβρίου, η Lama Khater, ανεξάρτητη συντάκτρια του Middle East Monitor και της παλαιστινιακής ειδησεογραφικής ιστοσελίδας Felesteen και πολιτική ακτιβίστρια, συνελήφθη από τις IDF στην πόλη Χεβρώνα της Δυτικής Όχθης, όπως δήλωσε ο σύζυγός της Hazem Fakhoury στη CPJ, και ανέφεραν το Al-Jazeera και η ομάδα για την ελευθερία του Τύπου Skeyes που εδρεύει  στη Βηρυτό. Ο Fakhoury δήλωσε ότι δεν γνώριζε τον λόγο για τη σύλληψη της συζύγου του, αλλά ότι ο δικηγόρος της του μετέφερε πως η Khater θα οδηγηθεί σε διοικητική κράτηση – φυλάκιση χωρίς απαγγελία κατηγοριών, με τον ισχυρισμό ότι ένα άτομο σχεδιάζει να διαπράξει αδίκημα. Η Khaterείχε συλληφθεί στο παρελθόν, το 2018, και κρατήθηκε για περισσότερο από έναν χρόνο λόγω των επικριτικών της δημοσιευμάτων, σύμφωνα με το Palestine Information Centerκαι το Middle East Monitor.  

Στις 18 Οκτωβρίου, δύο Παλαιστίνιοι δημοσιογράφοι, ο Alaa Rimaway και ο Imad Abu Awad, συνελήφθησαν από δυνάμεις τις IDF, σύμφωνα με το Συνδικάτο Παλαιστινίων Δημοσιογράφων και τον ειδησεογραφικό ιστότοπο The New Arab που εδρεύει στο Λονδίνο. 

Στις 16 Οκτωβρίου, τέσσερις Παλαιστίνιοι δημοσιογράφοι – Mustafa Al-Khawaja, ο Sabri Jabr, ο Abdel Nasser Al-Laham και ο Muath Amarna – συνελήφθησαν στη Δυτική Όχθη από δυνάμεις τις IDF, σύμφωνα με το Συνδικάτο Παλαιστίνιων Δημοσιογράφων και τον ιστότοπο The New Arab που εδρεύει στο Λονδίνο. Η CPJ μίλησε με τις οικογένειες τεσσάρων από τους έξι δημοσιογράφους, οι οποίες επιβεβαίωσαν τις συλλήψεις και δήλωσαν ότι πιστεύουν πως οι συγγενείς τους συνελήφθησαν λόγω των σχολίων τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με τη σύγκρουση. 

Στις 29 Οκτωβρίου, ο Amarna οδηγήθηκε σε διοικητική κράτηση –φυλάκιση χωρίς απαγγελία κατηγοριών, με τον ισχυρισμό ότι ένα άτομο σχεδιάζει να διαπράξει αδίκημα– για έξι μήνες, ανέφεραν το παλαιστινιακό πρακτορείο ειδήσεων Wattan και η παλαιστινιακή ομάδα για την ελευθερία του Τύπου MADA. Σε δήλωσή της, η οικογένεια του Amarna ανέφερε ότι ο δημοσιογράφος χρήζει άμεσης ιατρικής περίθαλψης, καθώς είναι διαβητικός και έχει χάσει το ένα του μάτι, αλλά οι IDF αρνήθηκε να τον μεταφέρουν στο νοσοκομείο και του απαγόρευσαν την πρόσβαση σε δικηγόρο. 

Απειλές 

Στις 30 Οκτωβρίου, η ανταποκρίτρια του Al-Jazeera στη Λωρίδα της Γάζας, Youmna El-Sayed, δήλωσε στο ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο ότι ο σύζυγός της δέχθηκε απειλητικό τηλεφώνημα από απόρρητο αριθμό από έναν άνδρα που αυτοπροσδιορίστηκε ως μέλος των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων και προειδοποίησε την οικογένεια «να φύγει ή να πεθάνει», σύμφωνα με την ομάδα στήριξης Women In Journalism και το CNN Arabic. Η El-Sayed δήλωσε στο Al-Jazeera English ότι αισθάνεται πως είναι πολύ επικίνδυνο να οδηγεί σε οποιονδήποτε δρόμο της Γάζας, ειδικά καθώς δύο αυτοκίνητα είχαν βομβαρδιστεί  από ένα τανκ νωρίτερα μέσα στην ημέρα, και ότι την προηγούμενη φορά που η οικογένειά της είχε προσπαθήσει να φύγει από την πόλη της Γάζας, αναγκάστηκε να γυρίσει πίσω λόγω των βομβαρδισμών του Ισραήλ στη νότια Γάζα. 

Στις 15 Οκτωβρίου, η ισραηλινή αστυνομία σταμάτησε στα σύνορα για έλεγχο, την ανταποκρίτρια του RT Arabic Dalia Nammari και το συνεργείο της, που είχαν στην κατοχή τους ισραηλινές δημοσιογραφικές ταυτότητες, σύμφωνα με το RT Arabic και το Συνδικάτο Παλαιστινίων Δημοσιογράφων. Ένας αστυνομικός απείλησε τη Nammari με το όπλο του και προειδοποίησαν το συνεργείο να μην επιστρέψει στην τοποθεσία αλλιώς θα κινδύνευαν να συλληφθούν, ανέφεραν οι πηγές αυτές.  

Στις 15 Οκτωβρίου, ένα βίντεο που αναρτήθηκε από το Al-Araby TV έδειχνε έναν ισραηλινό αστυνομικό να φωνάζει και να βρίζει τον ανταποκριτή του, ενώ αυτός έκανε ζωντανό ρεπορτάζ από την Ασντόντ στο νότιο Ισραήλ. Ο δημοσιογράφος δήλωσε στον αέρα ότι ο αστυνομικός ήταν οπλισμένος. 

Στις 14 Οκτωβρίου, το Al-Jazeera δημοσίευσε πλάνα από μια περιοχή στο νότιο Ισραήλ κοντά στη Λωρίδα της Γάζας, γνωστή ως «περίκλειστη Γάζα», που δείχνουν τέσσερις στρατιώτες των IDF να διατάζουν τους δημοσιογράφους του Al-Jazeera να σταματήσουν να βιντεοσκοπούν και να φύγουν αμέσως από την περιοχή. Το περιστατικό καλύφθηκε επίσης από το Arabia News 24. 

Τα email που έστειλε η CPJ ζητώντας τον σχολιασμό αυτών των περιστατικών από τον εκπρόσωπο των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων στη Βόρεια Αμερική και την ισραηλινή αστυνομία δεν απαντήθηκαν ποτέ.  

Κυβερνοεπιθέσεις 

Στις 18 Οκτωβρίου, το επίσημο πρακτορείο ειδήσεων της Παλαιστινιακής Αρχής, το Wafa, υπέστη κυβερνοεπίθεση που έριξε την ειδησεογραφική του ιστοσελίδα, σύμφωνα με το Wafa και το Roya News. «Αυτή η επίθεση αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας για την καταστολή των παλαιστινιακών μέσων ενημέρωσης και τη φίμωση των πλατφορμών της αλήθειας», δήλωσε το Wafa. Η CPJ δεν μπόρεσε να προσδιορίσει ποιος εξαπέλυσε την επίθεση. 

Στις 9 Οκτωβρίου, η Jerusalem Post ανέφερε ότι ο ιστότοπός της κατέρρευσε λόγω μιας σειράς κυβερνοεπιθέσεων την προηγούμενη ημέρα. Η ομάδα Anonymous Sudan ανέλαβε την ευθύνη για αυτές τις επιθέσεις στο Telegram, ανέφεραν ο ιστότοπος Axios και το περιοδικό Time. 

Λογοκρισία 

Στις 29 Οκτωβρίου, οι ισραηλινές αρχές έκλεισαν τον ραδιοφωνικό σταθμό Dream, ο οποίος εδρεύει στη Χεβρώνα, τη μεγαλύτερη πόλη της Δυτικής Όχθης, με την αιτιολογία ότι διαταράσσει την κυκλοφορία των αεροσκαφών τους, σύμφωνα με το επίσημο πρακτορείο ειδήσεων της Παλαιστινιακής Αρχής Wafa, το παλαιστινιακό πρακτορείο ειδήσεων Maan και το Συνδικάτο Παλαιστινίων Δημοσιογράφων. Ο διευθυντής του σταθμού Talab Al-Jaabari δήλωσε στη CPJ ότι «ο επικεφαλής της ισραηλινής υπηρεσίας πληροφοριών μου τηλεφώνησε και με απείλησε με κατάσχεση του εξοπλισμού. Δεν υπήρξε επίσημη εντολή». Ο Dream είχε κλείσει και στο παρελθόν από τις IDF, το 2015 και το 2022.  

Στις 16 Οκτωβρίου, το Ισραήλ πρότεινε νέες ρυθμίσεις έκτακτης ανάγκης που θα του επέτρεπαν να σταματήσει τις εκπομπές των μέσων ενημέρωσης που βλάπτουν το «εθνικό φρόνημα». Αξιωματούχοι έχουν απειλήσει να κλείσουν τα τοπικά γραφεία του Al-Jazeera στο πλαίσιο αυτής της προτεινόμενης ρύθμισης και να εμποδίσουν τον διεθνή ειδησεογραφικό οργανισμό να κάνει ελεύθερα ρεπορτάζ για τον πόλεμο. 

Στις 16 Οκτωβρίου, οι IDF διέταξαν να κλείσει το πρακτορείο J-Media που εδρεύει στη Δυτική Όχθη, σύμφωνα με την παλαιστινιακή ομάδα για την ελευθερία του Τύπου MADA και τον ιστότοπο The New Arab που εδρεύει στο Λονδίνο. Σε ανακοίνωσή τους, οι IDF χαρακτήρισαν τον οργανισμό ενημέρωσης «παράνομη οργάνωση» και δήλωσαν ότι το κλείσιμό του ήταν απαραίτητο για «την ασφάλεια του κράτους του Ισραήλ, και για την ασφάλεια του κοινού και τη δημόσια τάξη», ανέφεραν οι πηγές αυτές, προσθέτοντας ότι το J-Media συμμορφώθηκε και σταμάτησε αμέσως τις δραστηριότητές του. Το J-Media παρέχει υλικό και υπηρεσίες μέσων ενημέρωσης σε ραδιοτηλεοπτικούς φορείς και καλύπτει τις παλαιστινιακές ειδήσεις, σύμφωνα με την ομάδα για την ελευθερία του Τύπου Skeyes που εδρεύει στη Βηρυτό και την αξιολόγηση του ιστότοπού του από τη CPJ. 

Περισσότερα για τις απώλειες δημοσιογράφων στη σύγκρουση Ισραήλ-Γάζας 

Δείτε τις πηγές μας για την ασφάλεια των δημοσιογράφων που καλύπτουν συγκρούσεις 

Ο Mohamed Mandour ξεκίνησε να εργάζεται στη CPJ ως ερευνητής για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική το 2023. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στα ανθρώπινα δικαιώματα με πτυχίο στο δίκαιο και ειδίκευση στην εθνική ασφάλεια και τη λογοδοσία από τη Σχολή Humphrey του Πανεπιστημίου της Μινεσότα. Ο Mandour έχει εργαστεί στο παρελθόν ως ερευνητικός συνεργάτης Bassem Sabry στο Ινστιτούτο Tahrir για την πολιτική της Μέσης Ανατολής και έχει αναγνωριστεί ως ανερχόμενος εμπειρογνώμονας από το Φόρουμ για το Εμπόριο Όπλων. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τον ακτιβισμό των εξόριστων, τη διεθνική καταστολή και την ψηφιακή καταστολή στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Ακολουθήστε τον στο LinkedIn.