Η αποδυναμωμένη Χεζμπολάχ ωθείται σε πόλεμο πλήρους κλίμακας με το Ισραήλ

Εδώ και σχεδόν έναν χρόνο, οι διασυνοριακές συγκρούσεις μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ κλιμακώνονται διαρκώς, με τους παρατηρητές να προειδοποιούν ότι οι αυξανόμενες εντάσεις ενδέχεται να οδηγήσουν σύντομα σε πόλεμο πλήρους κλίμακας στην περιοχή. Τις τελευταίες μέρες το καταστροφικό αυτό σενάριο φλερτάρει επικίνδυνα με την πραγματικότητα.

Όλα ξεκίνησαν με τις εκρήξεις παγιδευμένων βομβητών και ασυρμάτων που προκάλεσε το Ισραήλ, καταφέρνοντας ένα άνευ προηγουμένου πλήγμα στο σύστημα επικοινωνιών της Χεζμπολάχ και αφήνοντας πίσω χιλιάδες τραυματίες-στελέχη της οργάνωσης. Ακολούθησε η δολοφονία του Ιμπραήμ Ακίλ, βασικού ηγέτη της Χεζμπολάχ, ο οποίος σκοτώθηκε σε αεροπορική επιδρομή μαζί με άλλους ανώτερους διοικητές της οργάνωσης και ορισμένους πολίτες. Η Χεζμπολάχ απάντησε ενισχύοντας την εμβέλεια των ρουκετών που εκτοξεύει κατά του Ισραήλ, βάζοντας στο στόχαστρο στρατιωτικές εγκαταστάσεις αλλά και γειτονιές πολιτών σε όλο το βόρειο Ισραήλ. Στη συνέχεια το Ισραήλ εξαπέλυσε νέα αεροπορική επίθεση, σκοτώνοντας περισσότερους από 270 ανθρώπους, σύμφωνα με τις λιβανέζικες υγειονομικές αρχές, και προκαλώντας μαζική έξοδο από τον Νότιο Λίβανο προς τον Βορρά.

Ως μελετητής του Λιβάνου και του Ισραήλ, παρακολουθώ τη δυναμική αυτού του πολέμου φθοράς από τις 8 Οκτωβρίου 2023, την επομένη της εκτέλεσης μιας πρωτοφανούς και θανατηφόρας επίθεσης της Χαμάς κατά του Ισραήλ, το οποίο απάντησε με βομβαρδισμό της Λωρίδας της Γάζας. Η Χεζμπολάχ, εν συνεχεία, εκτόξευσε ρουκέτες προς το βόρειο Ισραήλ σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τη Χαμάς στη Γάζα.

Παρά τους υψηλούς τόνους και τις αμοιβαίες απειλές καταστροφής, μέχρι και πριν λίγες μέρες ούτε το Ισραήλ ούτε η Χεζμπολάχ και ο χορηγός της – το Ιράν – έδειχναν να έχουν πρόθεση να εμπλακούν σε έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας. Οι πιθανές συνέπειες ενός τέτοιου ενδεχομένου είναι άλλωστε γνωστές σε όλες τις πλευρές: Το Ισραήλ έχει τη στρατιωτική δύναμη να καταστρέψει τη Βηρυτό και άλλες περιοχές του Λιβάνου, όπως έκανε στη Γάζα, ενώ η Χεζμπολάχ, ακόμα κι αν είναι αποδυναμωμένη, θα μπορούσε να εκτοξεύσει χιλιάδες πυραύλους σε ισραηλινές στρατηγικές τοποθεσίες – από το αεροδρόμιο και το κέντρο του Τελ Αβίβ, μέχρι το δίκτυο ύδρευσης, κόμβους ηλεκτρικής ενέργειας και υπεράκτιες εξέδρες φυσικού αερίου.

Μια επικίνδυνη «νέα φάση»

Ο γενικός γραμματέας της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, έχει επιμείνει καθ’ όλη τη διάρκεια των εχθροπραξιών που πλέον μετρούν σχεδόν έναν χρόνο, ότι η οργάνωσή του θα σταματήσει τις επιθέσεις μόνο αν επιτευχθεί συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς. Τις τελευταίες εβδομάδες, ωστόσο, το Ισραήλ φαίνεται να οδηγεί τη σύγκρουση προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Ο υπουργός Άμυνας της χώρας, Γιοάβ Γκάλαντ, χαρακτήρισε τις συντονισμένες επιθέσεις εναντίον στόχων της Χεζμπολάχ ως «νέα φάση», προσθέτοντας ότι το «κέντρο βάρους» του πολέμου μετατοπίζεται προς τα βόρεια στον Λίβανο. Η ισραηλινή κυβέρνηση έχει επίσης προσθέσει την «ασφαλή επιστροφή των κατοίκων του βόρειου Λιβάνου στα σπίτια τους» ως επίσημο πολεμικό στόχο.

Η επίθεση στο σύστημα επικοινωνιών της Χεζμπολάχ είχε ως στόχο τα στελέχη της οργάνωσης, ωστόσο έπληξε παράλληλα πολλούς παρευρισκόμενους πολίτες, προκαλώντας εκτεταμένο σοκ, οργή και απόγνωση στον λιβανέζικο πληθυσμό.

Η επιχείρηση κατέδειξε επίσης το τακτικό στρατιωτικό πλεονέκτημα του Ισραήλ έναντι της Χεζμπολάχ. Το άνευ προηγουμένου πλήγμα στην καρδιά της διοίκησης και των δομών της οργάνωσης δεν είχε καταγραφεί μέχρι τώρα σε καμία σύγκρουση ή πόλεμο παγκοσμίως. Το χτύπημα έπληξε Χεζμπολάχ στα πιο ευάλωτα σημεία της και εξέθεσε ακόμη και τον συντονισμό της με το Ιράν, καθώς, μεταξύ των τραυματιών από τις εκρήξεις των βομβητών ήταν και ο Ιρανός πρεσβευτής στον Λίβανο.

Η δολοφονία του Ακίλ δύο ημέρες αργότερα ήταν ένα ακόμη μήνυμα ότι η ισραηλινή κυβέρνηση είχε πλέον αποφασίσει να αλλάξει τους κανόνες αυτού του ριψοκίνδυνου παιχνιδιού αντιποίνων. Είναι σαφές ότι η πρόθεση του Ισραήλ είναι πλέον να ασκήσει πίεση στη Χεζμπολάχ κάνοντάς τη να υποχωρήσει, και όχι να διατηρήσει το εύθραυστο status quo που καθόριζε αυτήν την παρατεταμένη σύγκρουση επί σχεδόν έναν χρόνο.

Εκτός Ελέγχου

Στον απόηχο της επίθεσης με τους βομβητές, ο Νασράλα εκφώνησε μια ζοφερή και προκλητική ομιλία. Παραδέχτηκε ότι η επιχείρηση επέφερε σοβαρό πλήγμα στη Χεζμπολάχ, αλλά χαρακτήρισε την ισραηλινή ενέργεια ως ένα ακόμα παράδειγμα των «αλλεπάλληλων σφαγών που έχει διαπράξει ο εχθρός σε διάρκεια δεκαετιών».

Με τον τρόπο αυτό, ευθυγραμμίστηκε με ένα διαδεδομένο ιστορικό αφήγημα μεταξύ πολλών Λιβανέζων και Παλαιστινίων, οι οποίοι θεωρούν το Ισραήλ ως εγκληματική οντότητα που σφαγιάζει αθώους αμάχους.

Ο Νασράλα επέμεινε επίσης ότι η δέσμευσή του να στηρίξει τη Χαμάς στη Γάζα παραμένει ακλόνητη.

Ενώ δήλωσε ότι οι ισραηλινές ενέργειες έχουν «ξεπεράσει κάθε κόκκινη γραμμή» και θα μπορούσαν να ισοδυναμούν με κήρυξη πολέμου, ο Νασράλα επανέλαβε ένα σημείο που είχε διατυπώσει σε προηγούμενες κορυφώσεις της συνεχιζόμενης σύγκρουσης: ότι επίκεινται αντίποινα. Το μόνο ερώτημα είναι ο χρόνος και η κλίμακα. Με τον τρόπο αυτό, ο Νασράλα άφησε να εννοηθεί ότι μπορεί να μην ενδιαφέρεται ακόμα για έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας.

Το Ισραήλ, από την άλλη, εμφανίζεται λιγότερο επιφυλακτικό. Μετά από σχεδόν έναν ολόκληρο χρόνο περιορισμένης έντασης με τη Χεζμπολάχ, οι ηγέτες του Ισραήλ φαίνονται πρόθυμοι για κλιμάκωση, η οποία μπορεί να οδηγήσει την κατάσταση εκτός ελέγχου.

Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ποια είναι η στρατηγική πίσω από τις ενέργειες του Ισραήλ: Από τις 7 Οκτωβρίου, όπως σημείωσε η κυβέρνηση Μπάιντεν, το Ισραήλ δεν έχει επιδείξει μια συνεκτική στρατηγική με σαφείς πολιτικούς στόχους.

Αντίθετα, οι επικριτές του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου υποστηρίζουν ότι έχει ως κύριο κίνητρο την πολιτική του επιβίωση και τη διατήρηση της εξουσίας του ως αρχηγού του κράτους, συνδυάζοντας τα προσωπικά του συμφέροντα με εκείνα του Ισραήλ.

Συσπείρωση του «άξονα της αντίστασης»

Πώς θα κινηθεί λοιπόν ο Νασράλα καθώς ζυγίζει την απάντηση της Χεζμπολάχ σε συνεννόηση πάντα με το Ιράν; Μετά από ένα τόσο βαρύ πλήγμα στην οργάνωση, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η Χεζμπολάχ θα κάνει πίσω, σταματώντας τις διασυνοριακές επιθέσεις, υποχωρώντας από τα ισραηλινά σύνορα και αποσύροντας την υποστήριξη στη Χαμάς στη Γάζα.

Από την άλλη πλευρά, η επιλογή ενός πολέμου πλήρους κλίμακας, μετά από έναν χρόνο αποφυγής του, ενέχει πολλούς κινδύνους – τόσο ο Νασράλα όσο και οι χορηγοί του στην Τεχεράνη γνωρίζουν καλά το υψηλό κόστος ενός τέτοιου πολέμου για τη Χεζμπολάχ, τον Λίβανο και ενδεχομένως και για το Ιράν.

Μια ενδεχόμενη εμπλοκή της Χεζμπολάχ σε πόλεμο με το Ισραήλ θα αποτελούσε την πιο αποφασιστική κίνηση της οργάνωσης από την ίδρυσή της το 1982. Ωστόσο, θα εισέρχονταν σε αυτή τη σύγκρουση με διαλυμένα συστήματα επικοινωνίας και με απόντες πολλούς από τους βασικούς ηγέτες της – πολλοί από τους οποίους ήταν στο πλευρό του Νασράλα για χρόνια, οικοδομώντας από κοινού τη στρατιωτική δύναμη της οργάνωσης.

Από κάποιες απόψεις, οι Ισραηλινοί υπό την ηγεσία του Νετανιάχου και οι Λιβανέζοι σε μια χώρα που βρίσκεται υπό την ομηρία των συμφερόντων της Χεζμπολάχ, αντιμετωπίζουν παρόμοιες δυσχέρειες: Η ευημερία τους θυσιάζεται στον βωμό άλλων προτεραιοτήτων.

Οι πρόσφατες δηλώσεις του Νετανιάχου για το ενδιαφέρον του για τους Ισραηλινούς πολίτες στο βορρά ακούγονται κούφιες μετά από 11 μήνες άσκησης πολιτικών που τους θέτουν σε μεγαλύτερο κίνδυνο, καθώς και την αντίθεση σε μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα που θα έβαζε τέλος στις εχθροπραξίες μεταξύ Χεζμπολάχ και Ισραήλ.

Στον Λίβανο, η Χεζμπολάχ παρέσυρε τη χώρα σε αυτόν τον πόλεμο ενάντια στη θέληση των περισσότερων Λιβανέζων – μια απόφαση που οδήγησε σε σημαντικές καταστροφές σε τμήματα μιας χώρας που ήδη μαστιζόταν από βαθιές πολιτικές και οικονομικές κρίσεις.

Στην ομιλία του, ο Νασράλα παρουσίασε τον αγώνα της Χεζμπολάχ ως αγώνα ολόκληρου του Λιβάνου, αφήνοντας παράλληλα να εννοηθεί ότι οποιαδήποτε αντίθεση σε αυτή την άποψη δεν θα γίνει ανεκτή. Πολλοί Λιβανέζοι αναμφίβολα υποστηρίζουν τον παλαιστινιακό αγώνα και καταδικάζουν τον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα. Ταυτόχρονα όμως, μπορεί να μην είναι πρόθυμοι να θυσιάσουν τη δική τους ευημερία.

Εν τω μεταξύ, ο Γιαχία Σινουάρ, ηγέτης της Χαμάς και εγκέφαλος πίσω από τη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου, είναι πολύ πιθανό να παρακολουθεί με ικανοποίηση τα γεγονότα που εξελίσσονται μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ. Το σχέδιό του είχε ως στόχο τη συσπείρωση όλων των μετώπων του λεγόμενου «άξονα της αντίστασης», ο οποίος περιλαμβάνει τους Χούτι στην Υεμένη καθώς και τη Χεζμπολάχ και άλλες ομάδες που υποστηρίζονται από το Ιράν, σε μια προσπάθεια να πυροδοτηθεί ένας περιφερειακός πόλεμος κατά του Ισραήλ.

Έναν χρόνο μετά, είμαστε πιο κοντά σε αυτό το σενάριο από ποτέ.