H έρευνα για το podcast «Ο Έβρος πίσω από τον φράχτη» ξεκίνησε από τα προβλήματα αλλά και τις προσδοκίες των κατοίκων του Βόρειου Έβρου. Το οδοιπορικό που ακολούθησε και η έρευνα δεδομένων έφερε στο φως στοιχεία για κενά, ή προς πώληση σπίτια που πριν λίγες μέρες ήρθαν στην επικαιρότητα λόγω των πιθανών αγοραστών τους.
H έρευνα για το podcast «Ο Έβρος πίσω από τον φράχτη» ξεκίνησε με έναν γύρο τηλεφωνημάτων στα χωριά του Τριγώνου. Μίλησα με προέδρους τοπικών συμβουλίων, αγρότες και προέδρους συλλόγων. Όλοι τους αναφέρθηκαν στη δημογραφική κατάρρευση και στη φυγή των νέων. Κανείς όμως δεν με προετοίμασε για την εικόνα που θα αντίκριζα περπατώντας στους δρόμους του Ορμενίου, του Σπηλαίου και του Κριού. Εκατοντάδες σπίτια κενά, ακίνητα που ρημάζουν και μονοκατοικίες που αναζητούν αγοραστή.
«Σπίτι 100τμ με τρία υπνοδωμάτια το πουλάω 25.000 ευρώ. Είναι σε καλή κατάσταση, έχει αυλή μπροστά και πίσω που ξεπερνά το ένα στρέμμα. Οι παππούδες μου έχουν πεθάνει εδώ και χρόνια, ο πατέρας μου και αυτός συγχωρέθηκε. Εγώ στα Δίκαια δεν πηγαίνω. Τι να το κάνω, είναι πολύ μεγάλο» υποστηρίζει ο Κωνσταντίνος Τζαμπαζίδης.
Ο 25χρονος ηλεκτρολόγος είναι μόνιμος κάτοικος Ορεστιάδας. Το πατρικό του απέχει περίπου μίση ώρα από την πόλη, όμως τίποτα πια δεν τον «τραβάει» στο χωριό. Έτσι, πριν από λίγους μήνες αποφάσισε να πουλήσει το σπίτι που του κληροδότησαν ο παππούς του και η γιαγιά του.
Φτιάχνοντας το podcast «Ο Έβρος πίσω από τον φράχτη»
Ο δημοσιογράφος Απόστολος Στάικος ταξίδεψε στον βόρειο Έβρο για να καταγράψει τη ζωή στα ακριτικά χωριά για το νέο podcast του iMEdD.
Η ιστορία του νεαρού Εβρίτη είναι αρκετά συνηθισμένη στα 17 χωριά του Τριγώνου που πλέον δεν έχουν περισσότερους από 2.000 κατοίκους. Νέοι που έφυγαν για σπουδές και δεν γύρισαν ποτέ, ηλικιωμένοι που έφυγαν από τη ζωή και σπίτια που αφέθηκαν στην τύχη τους.
Πολλές κατοικίες εγκαταλείφθηκαν πριν από χρόνια και σταδιακά καταρρέουν, όμως αρκετές είναι σε καλή κατάσταση και μπορούν να κατοικηθούν. Υπάρχουν και ακίνητα που δεν διατίθενται προς πώληση ή ενοικίαση, επειδή οι κληρονόμοι είναι πολλοί και δεν μπορούν να συνεννοηθούν. Ακόμη, κάποιοι ζούνε μόνιμα στο εξωτερικό και δεν ενδιαφέρονται για το ακίνητο που κληρονόμησαν.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού – Κατοικιών του 2021, στα χωριά του Τριγώνου υπάρχουν 3.452 κατοικίες. Από αυτές, οι 1.774 είναι κενές. Πρόκειται για σχεδόν το 51% των ακινήτων της περιοχής. Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, κενή είναι η κατοικία που βρέθηκε χωρίς ενοίκους κατά την ημέρα της απογραφής. Το ακίνητο μπορεί να νοικιάζεται, να πωλείται, είτε να χρησιμοποιείται ως εξοχική ή δευτερεύουσα κατοικία. Ακόμη, μπορεί να είναι κενό γιατί ο ιδιοκτήτης μετανάστευσε ή γιατί πραγματοποιούνται εργασίες επισκευής. Στα χωριά του Τριγώνου, εάν εξαιρέσουμε τις εξοχικές και δευτερεύουσες κατοικίες, προκύπτει ότι, κατά την απογραφή 2021, οι 1.306 (δηλαδή, το 38%) ήταν προς ενοικίαση ή πώληση ή κενές για τρίτο λόγο.
Όσο για τον 25χρόνο ηλεκτρολόγο που προσπαθεί να πουλήσει το σπίτι των παππούδων του, ευτυχώς που μιλάει καλά αγγλικά. Διαφορετικά δεν θα μπορούσε να συνεννοηθεί με τους υποψήφιους αγοραστές που τον ρωτούν για τα χαρακτηριστικά του σπιτιού.
«Αρκετοί έχουν ζητήσει να δούνε το ακίνητο, όμως κανείς από τους ενδιαφερόμενους δεν είναι Έλληνας. Πολύ δύσκολα μια οικογένεια θα μετακομίσει στο χωριό. Μέχρι στιγμής μόνο Βούλγαροι μου τηλεφωνούν και ζητούν πληροφορίες. Έχω δείξει το σπίτι σε κάποια ζευγάρια, πιστεύω πως τελικά οι αγοραστές θα είναι από τη γειτονική χώρα» εκτιμά ο Κωνσταντίνος Τζαμπαζίδης.
Από το Σβίλεγκραντ στο Τρίγωνο
Από την 1η Ιανουαρίου 2025, η Βουλγαρία είναι πλήρες μέλος του χώρου Σένγκεν, κάτι που σημαίνει πως δεν υπάρχει κανένας περιορισμός στις μετακινήσεις.
Στη γειτονική χώρα το κόστος ζωής έχει αυξηθεί, ενώ και οι τιμές των ακινήτων καταγράφουν ανοδική πορεία. Πλέον, στο Σβίλεγκραντ για να αγοράσει κανείς ένα διαμέρισμα μεταξύ 60 και 70 τμ πρέπει να διαθέτει από 30.000 ως 40.000 ευρώ, πόσο αρκετό υψηλό για τον μέσο Βούλγαρο. Η πόλη αναπτύσσεται και εξαιτίας του καζίνο που προσελκύει πολλούς επισκέπτες και από την Ελλάδα.
Το Σβίλεγκραντ απέχει μόλις 21,5 χιλιόμετρα από τα Δίκαια όπου και υπάρχουν ακίνητα που πωλούνται από 5.000 ως 25.000 ευρώ. Πριν από λίγους μήνες, ζευγάρι από τη Βουλγαρία αγόρασε ένα σπίτι για λιγότερο από 20.000 ευρώ. Πλέον, το ζευγάρι ζει στο χωριό και καθημερινά πηγαινοέρχεται στο Σβίλεγκραντ όπου και δραστηριοποιείται επαγγελματικά.
Σύμφωνα με την απογραφή του 2021, η δημοτική κοινότητα (Δίκαια, Δίλοφος, Κριός, Πάλλη) έχει 565 σπίτια. Από αυτά, τα 295 είναι κενά. Και από τα κενά, πάνω από τέσσερα στα δέκα δεν ήταν εξοχικές ή δευτερεύουσες κατοικίες αλλά σπίτια προς ενοικίαση/πώληση ή κενά για τρίτο λόγο.
Το θέμα ήρθε στην επικαιρότητα πριν από λίγες ημέρες, όταν έντεκα βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας κατέθεσαν ερώτηση στη Βουλή για το θέμα της αγοράς ακινήτων με κεφάλαια που προέρχονται από την Τουρκία και τη Βουλγαρία.
Οι έντεκα βουλευτές κάνουν λόγο για «επιθετική» τακτική και προσθέτουν πως δέχονται καταγγελίες απόσυμβολαιογράφους, δικηγόρους και πολίτες που υποστηρίζουν ότι έχουν πολλαπλασιαστεί οι αγορές ακινήτων και επιχειρήσεων, ιδιαίτερα στις περιοχές της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, καθώς και στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.
Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων μας στον Έβρο, στο ζήτημα είχε αναφερθεί και ο πρόεδρος του τοπικού συμβουλίου Μεταξάδων.
«Τους τελευταίους μήνες στο χωριό μας τέσσερα σπίτια έχουν περάσει σε χέρια Μουσουλμάνων. Τα αγόρασαν για 20.000 με 25.000 ευρώ. Το ζήτημα είναι πως οι νέοι ιδιοκτήτες δεν μένουν εδώ, ούτε τα νοικιάζουν. Τα αγόρασαν και τα έχουν κλειστά. Αυτό είναι κάτι που μας προβληματίζει. Εγώ ένα θα πω. Η Τουρκία βλέπει πενήντα χρόνια μπροστά. Εμείς τι κάνουμε;» είχε τότευποστηρίξει ο Χρήστος Κισσούδης.
Αν και ένας Τούρκος δεν μπορεί να αγοράσει ακίνητο στον Έβρο, σε αρκετές περιπτώσεις οι αγοραστές είναι Γερμανοί πολίτες, που όμως έχουν και την τουρκική υπηκοότητα. Επίσης, μετά από τις τροποποιήσεις που έγιναν το 2011 στην ισχύουσα νομοθεσία, μια εταιρεία που διατηρεί έδρα στην Ελλάδα ή σε άλλη χώρα της Ε.Ε. μπορεί να προχωρήσει στην αγορά ακινήτου σε περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί «παραμεθόριες». Πλέον, για την ολοκλήρωση της διαδικασίας δεν απαιτείται η έγκριση της σχετικής επιτροπής, στην οποία μετέχει εκπρόσωπος του υπουργείου Εθνικής Άμυνας.
Αυτή τη στιγμή, οι ελληνικές αρχές ελέγχουν τουλάχιστον 130 από αυτές τις αγοραπωλησίες, ενώ στη διαδικασία λαμβάνουν μέρος και αξιωματικοί της ΕΥΠ.
Tι δείχνει η ανάλυση των δεδομένων από τις τελευταίες απογραφές
Περισσότερα είναι τα κενά σπίτια σε δήμους του Έβρου τόσο συγκριτικά με τον μέσο όρο στους δήμους ανά την Ελλάδα όσο και συγκριτικά με το παρελθόν, όπως προκύπτει αναλύοντας τα αποτελέσματα της απογραφής κατοικιών, τα οποία διατίθενται δημοσίως από την ΕΛΣΤΑΤ.
Συγκεκριμένα, εξαιρώντας τις εξοχικές και δευτερεύουσες κατοικίες και εστιάζοντας την ανάλυση συγκεκριμένα στα σπίτια τα οποία ήταν προς ενοικίαση ή πώληση ή κενά για τρίτο λόγο (μετανάστευση, μετοίκηση, επισκευές κλπ) κατά τη στιγμή της απογραφής, διαπιστώνεται ότι, το 2021, στο Σουφλί, στο Διδυμότειχο και στην Ορεστιάδα το ποσοστό των εν λόγω κενών σπιτιών ήταν 25%, 21% και 18% αντίστοιχα (δηλαδή, από τα μεγαλύτερα ανά τους δήμους της Ελλάδας), τη στιγμή που ο μέσος όρος στους δήμους της χώρας ήταν 11%.
Δέκα χρόνια νωρίτερα, κατά την απογραφή του 2011, τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 15% στο Διδυμότειχο, 14% στο Σουφλί και 13% στην Ορεστιάδα, χωρίς να απέχουν σημαντικά από τον αντίστοιχο μέσο όρο των δήμων ανά την Ελλάδα, που τότε ήταν στο 12%.
«Στα τέσσερα χωριά της κοινότητας, οπωσδήποτε υπάρχουν 65 με 70 σπίτια που μπορούν άμεσα να κατοικηθούν. Είναι σε καλή κατάσταση, ενώ κάποια είναι βίλες, σπίτια που στις πόλεις θα κόστιζαν εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ. Όμως εδώ πωλούνται για δέκα και είκοσι χιλιάρικα. Τα τελευταία χρόνια αγοράζουν μόνο Βούλγαροι. Πάλι καλά που ήρθε και αυτό το ζευγάρι και έτσι ένα σπίτι απέκτησε ζωή. Μόνο που δεν τους έχουμε γνωρίσει, δεν τους έχω δει να κυκλοφορούν. Ελπίζω πως με αφορμή το σπίτι, θα θέλουν και να ενταχθούν στη ζωή του χωριού» αναφέρει η Σάσα Παυλίδου, πρόεδρος του τοπικού συμβουλίου Δικαίων.
Πέρα από την αγορά σπιτιών, πολλοί νέοι παντρεύονται κοπέλες από τη Βουλγαρία, αφού πλέον στα χωριά του Τριγώνου δεν ζούνε ανύπαντρες Ελληνίδες. Τη σχολική χρονιά 2024-2025 στο δημοτικό σχολείο των Δικαίων φοιτούν 40 μαθητές. Από αυτούς, οι 10 προέρχονται από μικτούς γάμους. Σε γυμνάσιο και λύκειο φοιτούν 36 παιδιά. Από αυτά τα 11 έχουν πατέρα από την Ελλάδα και μητέρα από τη Βουλγαρία.
Δύο εβδομάδες σε ένα χρόνο
Το Ορμένιο είναι το βορειότερο χωριό της Ελλάδας. Πριν από είκοσι χρόνια είχε 570 κατοίκους, πλέον δεν ξεπερνούν τους 270. Όσο για τα σπίτια, από τα 356 τα 176 είναι κενά (στοιχεία απογραφής 2021).
Ζήτησα από τον πρόεδρο του τοπικού συμβουλίου, Στράτο Βασιλειάδη να περπατήσουμε και να μου δείξει κάποια σπίτια. Περίπου διακόσια μέτρα από την πλατεία του χωριού, σε ένα μικρό δρομάκι υπάρχουν δέκα ακίνητα. Από αυτά μόλις ένα κατοικείται, ενώ ο ιδιοκτήτης ενός άλλου σπιτιού μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ Αλεξανδρούπολης και Ορμενίου. Οι υπόλοιπες κατοικίες βρίσκονται σε μια ενδιάμεση κατάσταση. Δεν κατοικούνται, δεν πωλούνται και δεν ενοικιάζονται.
Ο Έβρος πίσω από τον φράχτη
Τι συμβαίνει στον Έβρο όταν οι πυρκαγιές σβήνουν και ο φράχτης δεν απασχολεί την επικαιρότητα; Ο δημοσιογράφος Απόστολος Στάικος ταξιδεύει στον βόρειο Έβρο και συζητά για τη ζωή στα ακριτικά χωριά, τη δημογραφική κατάρρευση, την οικονομία, τις πυρκαγιές και τον φράχτη.
Μηχανικός δεν είμαι, όμως νομίζω πως τα περισσότερα είναι σε αρκετά καλή κατάσταση. Σίγουρα χρειάζονται ένα βάψιμο ή κάποιες επισκευές, όμως εφόσον γίνει μια ανακαίνιση μπορούν άμεσα να κατοικηθούν.
«Πολλοί λυπούνται να πουλήσουν τα σπίτια των γονιών τους, αφού εκεί μεγάλωσαν και έχουν τόσες αναμνήσεις. Έχουνε μέσα έπιπλα και άλλα αντικείμενα αξίας. Τα χρήματα είναι λίγα, δεν έχουν κίνητρο. Οπότε έρχονται μία εβδομάδα το Πάσχα και μία το καλοκαίρι. Κάνουνε μια στοιχειώδη συντήρηση, αλλά στην πραγματικότητα αυτά τα σπίτια δεν κατοικούνται. Θα μπορούσαν να έχουν άλλη τύχη, αλλά δεν υπάρχει κόσμος» υποστηρίζει ο Στράτος Βασιλειάδης.
Καθώς ο πρόεδρος του τοπικού συμβουλίου συνεχίζει να μου δείχνει τα σπίτια του Ορμενίου, σκέφτομαι ένα φιλικό μου ζευγάρι στην Αθήνα που μάταια ψάχνει να νοικιάσει σπίτι σε λογική τιμή. Για ένα δυάρι σε αξιοπρεπή κατάσταση στην Καλλιθέα ή στα Πετράλωνα υπολογίζει πως πρέπει να πληρώσει 550 με 650 ευρώ. Τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα «Σπίτι μου Ι & ΙΙ» χορηγούν χαμηλότοκα δάνεια, όμως την ίδια ώρα οδηγούν σε νέα αύξηση των τιμών των ακινήτων στις μεγάλες πόλεις. Ενώ αυτή είναι η κατάσταση σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, στον βόρειο Έβρο εκατοντάδες σπίτια έχουν εγκαταλειφθεί.
Ο μεσίτης Γιάννης Καρράς έχει το γραφείο του στο κέντρο της Ορεστιάδας. Ζήτησα μια εκτίμηση για τον αριθμό των σπιτιών που πωλούνται ή ενοικιάζονται στα δεκαεπτά χωριά του Τριγώνου. Μου απάντησε πως αυτή τη στιγμή πωλούνται περίπου 100 σπίτια, όμως ακριβής αριθμός δεν μπορεί να υπάρξει. Η αγορά εδώ δεν ακολουθεί τους κανόνες αγοραπωλησίας των ακινήτων στα μεγάλα αστικά κέντρα.
«Πολλοί δίνουν μια τιμή για το ακίνητο τους μόλις μάθουν ότι ένας Βούλγαρος γυρίζει τα χωριά και ψάχνει για σπίτι. Δεν βάζουν αγγελίες, δεν απευθύνονται σε μεσίτες, δεν καίγονται να το πουλήσουν. Σε ένα χρόνο στη Νέα Βύσσα πουλήθηκαν πέντε ακίνητα, οπότε μιλάμε για περιορισμένη ζήτηση. Στην Ορεστιάδα υπάρχουν ευκαιρίες. Πριν από λίγο καιρό πουλήθηκε ανακαινισμένο studio 30 τμ για 20.000 ευρώ. Ο νέος ιδιοκτήτης σίγουρα θα το νοικιάσει για 250, ίσως και για 300 ευρώ. Επίσης, στην πόλη αναζητούν ευκαιρίες άνθρωποι που δεν έχουν καμία σχέση με την περιοχή. Αυτή τη στιγμή έχω πελάτη από την Πρέβεζα που έχει χρήματα και θέλει να επενδύσει» αναφέρει ο μεσίτης Γιάννης Καρράς.
Τα αρχοντικά των Μεταξάδων
Οι Μεταξάδες είναι ένας πεδινός οικισμός και από το 2011 ανήκει στον δήμο Διδυμοτείχου (σχέδιο «Καλλικράτης»). Με προεδρικό διάταγμα του 1978 και με απόφαση της τότε Νομαρχίας Έβρου, έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός με ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά. Σύμφωνα με την απογραφή του 2021, η δημοτική κοινότητα διαθέτει 547 κατοικίες. Από αυτές, οι 319 είναι κενές. Το ζήτημα με τους Μεταξάδες δεν είναι μονό πως υπάρχουν και εκεί πολλά κενά σπίτια, αλλά πως πρόκειται για κτίσματα μεγάλης αρχιτεκτονικής αξίας και ομορφιάς. Αρκετοί τα χαρακτηρίζουν «Ζαγοροχώρια του Έβρου» και μάλλον δεν έχουν άδικο.
Μια τυπική κατοικία των Μεταξάδων είναι διώροφη, πολυμέτωπη και με μεγάλο αριθμό δωματίων. Οι στιβαροί ξύλινοι σκελετοί γεμίζονται με μεγάλα κομμάτια από μαλακό πωρόλιθο που εξορύσσεται στην περιοχή ενώ η πέτρα είναι το κύριο δομικό υλικό.
«Δεν υπάρχει κανένα πρόγραμμα και κανείς δεν νοιάζεται για αυτά τα υπέροχα σπίτια. Κάποια έχουν ρημάξει, δυστυχώς είναι αργά για να τα σώσουμε. Ορισμένα είναι δίπλα σε δρόμους και στενά, οπότε υπάρχει κίνδυνος να καταρρεύσουν και να σκοτώσουν και κανέναν άνθρωπο. Όμως δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Επειδή είναι διατηρητέα, πρέπει να έρθει η αρμόδια επιτροπή του υπουργείου πολιτισμού από τη Θεσσαλονίκη. Πρέπει να κάνει έλεγχο, να δώσει το πράσινο φως και στη συνέχεια να κατεδαφιστεί ότι έχει απομείνει από το σπίτι. Έχω στείλει έγγραφα, έχω ενημερώσει, όμως ακόμα τους περιμένω» υποστηρίζει ο Χρήστος Κισσούδης, πρόεδρος του τοπικού συμβουλίου των Μεταξάδων.
Πέρα από την ερήμωση του βόρειου Έβρου και την εγκατάλειψη εκατοντάδων κατοικιών, η περίπτωση των Μεταξάδων αναδεικνύει και την απώλεια του αρχιτεκτονικού πλούτου της περιοχής. Πλέον, τα πέτρινα σπίτια πωλούνται για 20.000 με 25.000 ευρώ. Όμως παρά τις χαμηλές τιμές, ελάχιστοι δείχνουν ενδιαφέρον για τα ακίνητα του χωριού.
Έρευνα/ Ρεπορτάζ: Απόστολος Στάικος
Ανάλυση & Οπτικοποίηση Δεδομένων: Κέλλυ Κική, Χρυσούλα Μαρίνου
Feature Φωτογραφία: Γιωργής Σαραντινός
Μπορείτε να ακούσετε όλα τα επεισόδια του podcast του iMEdD «Ο Έβρος πίσω από τον φράχτη» εδώ.
