Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι κατά την ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) στην αίθουσα σύνταξης και πώς τις ξεπερνούν;
Πώς η South China Morning Post, η La Nación και η Wall Street Journal ηγούνται της ψηφιακής μετάβασης στη δημοσιογραφία
Το iMEdD διεισδύει στη σφαίρα του ψηφιακού μετασχηματισμού στη δημοσιογραφία συζητώντας με τρεις εξέχουσες προσωπικότητες του κλάδου και ανακαλύποντας τα εγχειρίδια “βέλτιστων πρακτικών” τους.
«Ήταν η πρώτη φορά που είδα να χρησιμοποιείται η μηχανική μάθηση σε έρευνα και η καρδιά μου φτερούγισε», αναφέρει η Flor Coelho στη διάρκεια του διαλείμματος του Διεθνούς Forum Δημοσιογραφίας 2023 του iMEdD. Καθισμένη στις σκάλες πίσω από το κτήριο της Πειραιώς 260, η Flor λέει στο iMEdD ότι η εμπειρία της ως κριτής στα βραβεία ερευνητικής δημοσιογραφίας και δημοσιογραφίας δεδομένων Online Journalism Awards άλλαξε τη ζωή της πριν από μερικά χρόνια. Τότε συνειδητοποίησε τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης. Τώρα, ερευνά τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που παρέχει αυτή η τεχνολογία στους δημοσιογράφους δεδομένων της La Nacion. Ωστόσο, η La Nación δεν είναι ο μόνος ειδησεογραφικός οργανισμός που ενσωματώνει την τεχνητή νοημοσύνη στις πρακτικές του.
Οι συζητήσεις για την τεχνητή νοημοσύνη ήταν αναπόσπαστο κομμάτι του Forum. Και ενώ το κεντρικό του θέμα της προηγούμενης διοργάνωσης ήταν η εμπιστοσύνη στα μέσα ενημέρωσης, η υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης από τους δημοσιογράφους περιπλέκει περαιτέρω τo ζήτημα της εμπιστοσήνης. Το πρόβλημα αυτό τέθηκε κατά τη διάρκεια του πάνελ «Η τεχνητή νοημοσύνη στην αίθουσα σύνταξης: Μια συζήτηση για το ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης στα μέσα ενημέρωσης». Είναι όμως ο δημοσιογραφικός κόσμος έτοιμος για αυτή τη συζήτηση;
Ξεκινώντας από τα βασικά της Τεχνητής Νοημοσύνης: μαθήματα από τον Jonathan Soma
Ο καθηγητής Jonathan Soma μιλά για την τεχνητή νοημοσύνη και δίνει πολύτιμες πληροφορίες που απευθύνονται τόσο σε αρχάριους δημοσιογράφους όσο και σε έμπειρους επαγγελματίες και αποτελούν μια ιδανική αφετηρία για όσους ασχολούνται με τον κλάδο της τεχνολογίας.
Μικρά newsroom, μεγάλες αλλαγές
Στην έρευνα JournalismAI του 2019, οι ερωτηθέντες γνώριζαν τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει η τεχνητή νοημοσύνη στις αίθουσες σύνταξης. Πολλοί από τους 71 οργανισμούς μέσων ενημέρωσης που συμμετείχαν στην έρευνα ανέφεραν ότι χρησιμοποιούσαν ήδη την τεχνητή νοημοσύνη –οι υπόλοιποι δήλωσαν ότι σχεδίαζαν να την υιοθετήσουν μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια. Ωστόσο, όταν το ChatGPT έκανε την εμφάνισή του τον Νοέμβριο του 2022, τα βήματα που έγιναν προς αυτήν την κατεύθυνση ήταν όχι μόνο μεγαλύτερα αλλά, κυρίως, ταχύτερα.
«Όταν μιλάω για την ΤΝ, κάνω έναν διαχωρισμό “προ” και “μετά” ChatGPT, όπως ακριβώς χωρίζουμε την ιστορία προ και μετά Χριστού […] ή προ και μετά COVID», λέει η Flor χαμογελώντας. Το δημοφιλές chatbot που λάνσαρε η εταιρεία OpenAI αξιοποιεί τις ικανότητες της Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης για την ανάπτυξη ενός απλού και εύχρηστου εργαλείου με πολλές δυνατότητες. Η διαφορά από την παραδοσιακή τεχνητή νοημοσύνη είναι ότι μαθαίνει μοτίβα από τα δεδομένα με τα οποία τροφοδοτείται, χωρίς να βασίζεται σε συγκεκριμένους κανόνες που του υπαγορεύουν οι άνθρωποι. Παρ’ όλα αυτά, μπορεί να μιμηθεί εξαιρετικά την ανθρώπινη δημιουργικότητα.
Το πρόβλημα έγκειται στην ανάγκη πρόσβασής σε μεγάλους όγκους δεδομένων υψηλής ποιότητας, δεδομένα που οι ερευνητές συχνά αντλούν από το διαδίκτυο. Ο λόγος που το ChatGPT αναπτύχθηκε με τέτοια ταχύτητα ήταν ο μεγάλος όγκος δημόσια διαθέσιμων δεδομένων. Όπως επισημάνθηκε στο πάνελ, σε λιγότερο από έναν χρόνο, οι εφαρμογές της παραγωγικής ΤΝ έγιναν πολυτροπικές. Η ΤΝ μπορεί πλέον να επεξεργάζεται και να παράγει διαφορετικούς τύπους input, όπως κείμενο, εικόνα και ήχο.
Στην τελευταία έκθεση JournalismAI – η οποία εκπονήθηκε και δημοσιεύθηκε από το project POLIS και χρηματοδοτήθηκε από τη Google – συμμετείχαν 105 οργανισμοί ειδήσεων/μέσων μαζικής ενημέρωσης από 26 χώρες παγκοσμίως. Σύμφωνα με την έκθεση, το 2023, οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί είχαν ενσωματώσει πλήρως την ΤΝ σε όλες τις φάσεις δημιουργίας περιεχομένου, με τις πιο δημοφιλείς εφαρμογές της να είναι η μεταγραφή και η επεξεργασία ήχου, ο έλεγχος γεγονότων, η συλλογή δεδομένων από ιστοσελίδες (scraping) και η δημιουργία εικόνων. Από το σύνολο των ειδησεογραφικών οργανισμών που συμμετείχαν, το 80% δήλωσε πως αναμένει αύξηση της χρήσης τεχνητής νοημοσύνης για δημοσιογραφικούς σκοπούς.
Ωστόσο, η ταχεία εφαρμογή της απαιτεί και την αναγνώριση των προκλήσεων που τη συνοδεύουν. Το Center for News, Technology, and Innovation (CNTI) αποδίδει τις πολυπλοκότητες που προκύπτουν από τη χρήση της Παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης στις δημιουργικές της ικανότητες. Έχει την τάση να παράγει ανακριβείς πληροφορίες, να μεροληπτεί και να διαπράττει λογοκλοπή, λόγω των δεδομένων στα οποία βασίζεται για την αναπαραγωγή περιεχομένου. Οι λειτουργίες αυτές πλέον προσομοιάζονται με «παραισθήσεις». Όπως αναφέρει ο Charlie Beckett, διευθυντής του προγράμματος The Journalism AI Project, Polis, LSE στο London School of Economics and Political Science, πολλά newsroom δεν ήταν έτοιμα για αυτήν την αλλαγή. Η αίσθηση πως πρέπει να ξεκινήσουν από το μηδέν και να επανεκτιμήσουν τις αποφάσεις τους είναι έντονη.
Οι τεχνολογικές εταιρείες έχουν αναπτύξει εξαιρετικά προϊόντα που παρείχαν πολύτιμη βοήθεια στη δημιουργία και τη διανομή δημοσιογραφικού περιεχομένου. Αυτό μπορεί να είναι και θετικό και αρνητικό, ειδικά όταν αυτές οι εταιρείες αλλάζουν γνώμη.
Charlie Beckett, διευθυντής του προγράμματος The Journalism AI Project, Polis, LSE στο London School of Economics and Political Science
Τεχνολογία και δημοσιογραφία: Πλασμένες η μία για την άλλη;
Τον Ιούλιο του 2023, το Reuters ανέφερε ότι η Google βρισκόταν σε επικοινωνία με διάφορους ειδησεογραφικούς οργανισμούς όπως η Washington Post, η Wall Street Journal και οι New York Times για την παραγωγή άρθρων με χρήση τεχνητής νοημοσύνης. «Το εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης που αναπτύχθηκε ονομάζεται Genesis», σύμφωνα με το ρεπορτάζ, «και στόχος του είναι να ενισχύσει την παραγωγικότητα των δημοσιογράφων». Όπως επισήμανε το Reuters, το Associated Press είχε ανακοινώσει τη συνεργασία του με την OpenAI για την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στη διαδικασία παραγωγής ειδήσεων λίγες ημέρες πριν. Οι εξελίξεις αυτές έκαναν πολλές αίθουσες σύνταξης, όπως αυτή της Flor, να επανεξετάσουν το ενδεχόμενο συνεργασίας με τεχνολογικές εταιρείες.
«Κάθε ειδησεογραφικός οργανισμός που έρχεται σε επαφή με τεχνολογικές εταιρείες γνωρίζει ότι ο στόχος τους δεν είναι να υπηρετήσουν τη δημοσιογραφία, αλλά να αποκομίσουν κέρδη και να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις άλλων βιομηχανιών και του κοινού» λέει ο Beckett. «Από την εμπειρία που έχουμε γνωρίζουμε ότι, στο παρελθόν, οι τεχνολογικές εταιρείες έχουν αναπτύξει εξαιρετικά προϊόντα που παρείχαν πολύτιμη βοήθεια στη δημιουργία και τη διανομή δημοσιογραφικού περιεχομένου. Αυτό μπορεί να είναι και θετικό και αρνητικό, ειδικά όταν αυτές οι εταιρείες αλλάζουν γνώμη».
«Πιστεύω ότι πρέπει να διατηρήσουμε τη διαφάνεια σε αυτή τη σχέση και να εξετάσουμε προσεκτικά τις πηγές χρηματοδότησής μας», λέει η Flor. «Αν το ρεπορτάζ για θέματα που αφορούν την εν λόγω εταιρεία επηρεάζεται, τότε θα πρέπει να απεμπλακούμε από τέτοιου είδους σχέσεις». Για την ομάδα της, αυτό μεταφράζεται σε διαφανείς διαδικασίες και σαφή διαχωρισμό μεταξύ του τεχνολογικού ρεπορτάζ και της οικονομικής συμμετοχής σε έργα που σχετίζονται με την τεχνολογία. Ο Beckett θεωρεί ότι αυτό αποτελεί το μέλλον για πολλές αίθουσες ειδήσεων. «Όλοι οι συντάκτες με τους οποίους μιλάω το γνωρίζουν αυτό. Ξέρουν ότι πρέπει να αναπτύξουν δικά τους γλωσσικά μοντέλα. Αλλά θα πρέπει να είναι και ρεαλιστές. Οι τεχνολογικές εταιρείες είναι πολύ μπροστά. Έχουν επενδύσει χρήματα και ξέρουν τι κάνουν, επομένως η συνεργασία μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο».
Ωστόσο, η συνεργασία πρέπει να βασίζεται σε αμοιβαία εμπιστοσύνη. Τον Αύγουστο του 2023, η OpenAI γνωστοποίησε στους ιδιοκτήτες ιστοσελίδων τη δυνατότητα παρεμπόδισης χρήσης του περιεχομένου τους από ανιχνευτές GPT, χωρίς ωστόσο να αφαιρέσει το υλικό που προηγουμένως είχε συλλεχθεί για την εκπαίδευση του ChatGPT. Τα newsroom που επέλεξαν να παρεμποδίσουν τη σάρωση των ιστοσελίδων τους από GPT ήταν από όλο τον κόσμο και ο Beckett είναι αισιόδοξος για αυτή την κίνηση. «Υπό μία έννοια, πρόκειται για ένα καλό μέτρο προφύλαξης. Υπό μία άλλη, όμως, είναι ήδη λίγο αργά. Το κακό έγινε» λέει. «Κοιτάζοντας μπροστά, όμως, θεωρώ ότι είναι μια θετική εξέλιξη. Καταρχάς είναι ένα “μέτρο υγιεινής” […] και ταυτόχρονα μια καλή διαπραγματευτική στάση. Αν μια εταιρεία θέλει να χρησιμοποιήσει τα δεδομένα σου για να αναπτύξει το προϊόν της, θα πρέπει να σε πληρώσει». Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ορισμένα από αυτά τα newsroom συνεργάζονται με την Google για τη δημιουργία του εργαλείου Genesis. Αυτό εγείρει το ερώτημα: Πώς μπορούν οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί να διατηρήσουν μια ισορροπία μεταξύ της προστασίας της πνευματικής τους ιδιοκτησίας και της αξιοποίησης των δυνατοτήτων της τεχνητής νοημοσύνης;
Όταν μιλάω για την ΤΝ, κάνω έναν διαχωρισμό “προ” και “μετά” ChatGPT, όπως ακριβώς χωρίζουμε την ιστορία προ και μετά Χριστού.
Coelho Florencia, Υπεύθυνη Έρευνας και Κατάρτισης Νέων Μέσων, La Nación Data
Τα επόμενα βήματα: Νόμοι και κατευθυντήριες γραμμές
Η δημοσιογραφική κοινότητα έχει υποστηρίξει ενεργά την υιοθέτηση ενός ευρύτερου νομικού πλαισίου για την ΤΝ. Υπό το πρίσμα, όμως, των συζητήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την Πράξη για την ΤΝ, οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF) εξέφρασαν τις ανησυχίες τους, καταγγέλλοντας τους πλήρως αυτοματοποιημένους ιστότοπους που αναπαράγουν ψευδείς ειδήσεις. «Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να ελέγχονται πλήρως ώστε να επιβεβαιωθεί η ευθυγράμμισή τους με τη δημοσιογραφική δεοντολογία πριν χρησιμοποιηθούν», γράφει ο Vincent Berthier, επικεφαλής του Tech Desk των RSF, ο οποίος συμμετείχε επίσης στο πάνελ του Forum.
Οι νομοθετικές πρωτοβουλίες αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Στις 6 Δεκεμβρίου 2023, η Ευρωπαϊκή Ένωση δημοσίευσε την Πράξη για την ΤΝ μετά από δύο χρόνια προετοιμασίας. Η νομοθεσία προτάθηκε αρχικά το 2019 και συντάχθηκε το 2021. Περιλαμβάνει συγκεκριμένα πλαίσια για βασικούς ορισμούς που σχετίζονται με την ΤΝ, δίνει έμφαση στις διαφανείς διαδικασίες πριν από την εισαγωγή προϊόντων στην ευρωπαϊκή αγορά και ενθαρρύνει τις αναπτυξιακές προοπτικές. Ομοίως, στις 30 Οκτωβρίου 2023, ο Αμερικανός Πρόεδρος Joe Biden υπέγραψε εκτελεστικό διάταγμα για τη ρύθμιση της ΤΝ, το οποίο «επιβάλλει νέες αξιολογήσεις ασφαλείας, παρέχει καθοδήγηση σχετικά με την ισότητα και τα πολιτικά δικαιώματα και καθιστά αναγκαία τη διεξαγωγή έρευνας σχετικά με τον αντίκτυπο της ΤΝ στην αγορά εργασίας». Η κίνηση αυτή ήρθε λίγους μήνες μετά από την ακρόαση του Μάϊου στο Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών, όπου ο Sam Altman, διευθύνων σύμβουλος της OpenAI –της εταιρείας που βρίσκεται πίσω από το ChatGPT– τόνισε τη σημασία της νομικής ρύθμισης της τεχνητής νοημοσύνης.
Το νομικό πλαίσιο εξακολουθεί να είναι θολό και οι αίθουσες ειδήσεων πρέπει να θεσπίσουν τα δικά τους πρωτόκολλα για να διασφαλίσουν την ασφάλειά μεταξύ των ίδιων, των εταιρειών τεχνητής νοημοσύνης και του κοινού τους. Το 2019, το σημαντικότερο εύρημα της έκθεσης JournalismAI ήταν ότι, μεταξύ των newsroom που συμμετείχαν στην έρευνα, μόνο τρία είχαν υιοθετήσει σαφή στρατηγική για την ΤΝ και τον τρόπο εφαρμογής της. Με την εμφάνιση του ChatGPT, η ανάγκη για τη χάραξη στρατηγικής έγινε ακόμα εμφανέστερη.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ των Guardian και The Verge, τον τελευταίο χρόνο, έχουν υπάρξει ορισμένες περιπτώσεις, όπου ειδησεογραφικά άρθρα συντάχθηκαν με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης. Η ανησυχία για την αντικατάσταση των δημοσιογράφων από την τεχνολογία δεν είναι καινούργιο φαινόμενο, ωστόσο οι φόβοι εντείνονται όταν τέτοια περιστατικά βλέπουν το φως της δημοσιότητας. «Η διατήρηση της αξιοπιστίας είναι υψίστης σημασίας για έναν εκδότη ειδήσεων. Aν το κοινό χάσει την εμπιστοσύνη του σε αυτό που κάνεις, […] έχεις τελειώσει», είπε ο Van Meek Juan Carlos, Διευθυντής Ψηφιακής Πληροφόρησης και Προγραμματισμού στο Al Jazeera Media Network, στη διάρκεια του πάνελ. Ο Huan Carlos τόνισε την αναγκαιότητα εφαρμογής κατευθυντήριων γραμμών και στρατηγικών ΤΝ σε κάθε αίθουσα σύνταξης ειδήσεων, ενώ και οι τέσσερις δημοσιογράφοι συμφώνησαν ότι αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές πρέπει πάντα να προσαρμόζονται στις τεχνολογικές εξελίξεις της εποχής.
Ενώ ασκεί πιέσεις για αυστηρότερους κανονισμούς σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι RSF αναπτύσσουν έναν χάρτη για την ΤΝ για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης παγκοσμίως. Στόχος είναι να βοηθήσει τους οργανισμούς να προσδιορίσουν τα κρίσιμα στοιχεία των κατευθυντήριων πολιτικών τους. Στις 6 Σεπτεμβρίου 2023, το Συμβούλιο Ευρωπαίων Εκδοτών (European Publishers Council, EPC) –μια ομάδα αποτελούμενη από προέδρους και διευθύνοντες συμβούλους μεγάλων ειδησεογραφικών οργανισμών, όπως οι Times και ο Guardian– εξέδωσε τις Παγκόσμιες Αρχές για την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) (Global Principles for Artificial Intelligence) σε μια προσπάθεια να βοηθήσει τους επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης να την ενσωματώσουν στο έργο τους. Παρ’ όλα αυτά, οι αρχές αυτές δεν φαίνεται να έχουν υιοθετηθεί ευρέως από τις αίθουσες σύνταξης.
«Φοβάμαι, επειδή και οι δημιουργοί αυτών των εργαλείων φοβούνται», λέει η Flor όταν τη ρωτάω πώς νιώθει για την τεχνητή νοημοσύνη. «Ζητούν ρύθμιση γιατί η χρήση αυτών των εργαλείων είναι σαν την οδήγηση μιας Ferrari. Παίζει ρόλο αν πίσω από το τιμόνι είναι ένα παιδί ή ένας ενήλικας […]. Τα ίδια εργαλεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για καλό όσο και για κακό σκοπό». Το ίδιο ισχύει για άλλους δημοσιογράφους και ο Beckett το επιβεβαιώνει. Οι γρήγορες προσαρμογές έχουν προκαλέσει αμηχανία στις αίθουσες σύνταξης, οι οποίες παραμένουν πρόθυμες για αλλαγές. «Υπάρχουν διάφορα νομικά ζητήματα γύρω από την ευθύνη και τη λογοδοσία σχετικά με αυτή την τεχνολογία και αυτό είναι περισσότερο θέμα πολιτικής. Αυτό που με ενδιαφέρει πιο πολύ είναι ο αντίκτυπος στη δουλειά των δημοσιογράφων και τη ροή εργασιών τους. Ξέρω ότι αυτό ακούγεται κάπως αδιάφορο, αλλά για εμένα, αυτή είναι η ουσία του θέματος».
Watch the full panel discussion here:
Μετάφραση: Ανατολή Σταυρουλοπούλου
