Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε από το Global Investigative Journalism Network. Διαβάστε το πρωτότυπο.
Γραφιστικό: Mwafaq Katt για το GIJN.
Το ρεπορτάζ για την Υεμένη αποτελεί εδώ και καιρό ένα από τα πιο δύσκολα και σημαντικά καθήκοντα της ερευνητικής δημοσιογραφίας. Τα χρόνια των συγκρούσεων και της πολιτικής αναταραχής καθιστούν δύσκολη αλλά ζωτικής σημασίας την εύρεση έγκυρων πληροφοριών και τη σωστή εκπροσώπηση του λαού της.
Σε αυτό το σημείο έρχονται στο προσκήνιο δημοσιογράφοι όπως η Nawal Al-Maghafi. Μεγαλωμένη στην Υεμένη, η Maghafi παρουσιάζει εδώ και χρόνια ντοκιμαντέρ για την Υεμένη και την ευρύτερη περιοχή, ενώ το 2023 εντάχθηκε στο BBC Newsnight ως διεθνής ανταποκριτής του.
Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ, η Maghafi επέστρεψε στην Υεμένη το 2011, όπου κινηματογράφησε την Επανάσταση της Υεμένης και πήρε συνέντευξη από τον τότε πρόεδρο Abdullah Saleh.
Όλα αυτά τα χρόνια, η Maghafi παρήγαγε αμέτρητα ρεπορτάζ και ντοκιμαντέρ για το BBC, όπου επικεντρώθηκε σε σημαντικά θέματα όπως η ανθρωπιστική κρίση της Υεμένης, η διαβόητη βομβιστική επίθεση στην κηδεία της Σαναά, οι πολιτικές εξελίξεις με τους Χούθι, καθώς και οι προσπάθειες της κυβέρνησης της Υεμένης να συγκαλύψει τις υποθέσεις του COVID-19.
Η Maghafi ήταν υποψήφια για το βραβείο Young Talent of the Year της Royal Television Society το 2018 και το ντοκιμαντέρ της με τίτλο «Iraq’s Secret Sex Trade» κέρδισε το 2019 δύο βραβεία Emmy για ειδήσεις και ντοκιμαντέρ. Στη συνέχεια έλαβε το ίδιο βραβείο για το ρεπορτάζ της σχετικά με την πανδημία του κοροναϊού στην Υεμένη.
Σε αυτό το Q & A, μέρος της συνεχιζόμενης σειράς συνεντεύξεων του GIJN με κορυφαίους ερευνητές δημοσιογράφους, η Maghafi μοιράζεται μαζί μας τους μεγαλύτερους αγώνες της και τις συμβουλές που θα έδινε σε κάθε δημοσιογράφο που εισέρχεται σε αυτόν τον τομέα.
Ερευνητική δημοσιογραφία στη Συρία μετά τον Άσαντ: Ένα μαύρο κουτί ανοίγει
Ετοιμαζόμουν να ξεκινήσω να καλύπτω τη Συρία για το πρακτορείο Reuters ως ερευνητής δημοσιογράφος, ενώ την ίδια στιγμή το αυταρχικό καθεστώς Άσαντ κατέρρεε μετά από πενήντα και πλέον χρόνια εξουσίας, μέσα σε έντεκα μόνο μέρες.
GIJN: Από όλες τις έρευνες στις οποίες έχετε εργαστεί, ποια ήταν η αγαπημένη σας και γιατί;
Nawal Al-Maghafi: Δεν νομίζω ότι μπορώ να προσδιορίσω μία έρευνα ως την αγαπημένη μου. Κάθε μία με έχει οδηγήσει σε συναρπαστικά μέρη, μου έχει γνωρίσει απίστευτους ανθρώπους και έχει διαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο βλέπω τον κόσμο. Κάθε έρευνα μου έχει διδάξει κάτι καινούργιο.
Αυτό σημαίνει ότι οι έρευνες για τις οποίες είμαι πιο περήφανη είναι αυτές που οδήγησαν σε πραγματική αλλαγή και αντίκτυπο. Για παράδειγμα, ξεχωρίζει η έρευνά μας για τη σεξουαλική εκμετάλλευση νεαρών κοριτσιών στο Ιράκ από ανώτερους κληρικούς. Λίγο μετά τη δημοσιοποίησή της, ένας από τους πιο ισχυρούς κληρικούς του σιιτικού Ισλάμ εξέδωσε νέα απόφαση που απαγορεύει τους προσωρινούς γάμους με νεαρά κορίτσια.
Μια άλλη έρευνα είναι το Starving Yemen (Πεινασμένη Υεμένη). Η επιστροφή στην πατρίδα μου και το να βλέπω τη χώρα μου να διαλύεται από τον πόλεμο ήταν απίστευτα δύσκολο, αλλά αυτή η ταινία οδήγησε στη συγκέντρωση 40 εκατομμυρίων λιρών (51 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ) από την Επιτροπή Έκτακτης Ανάγκης για τις Καταστροφές στην Υεμένη. Στο επόμενο ταξίδι μου, μπόρεσα να συναντήσω τους ίδιους ανθρώπους από την ταινία και να δω από πρώτο χέρι πώς τους βοήθησε αυτή η αρωγή. Αυτός ο αντίκτυπος είναι που με κρατάει σε εγρήγορση.
GIJN: Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις όσον αφορά το ερευνητικό ρεπορτάζ στη χώρα/περιοχή σας;
NAM: Το ρεπορτάζ για την ίδια σου την χώρα είναι απίστευτα δύσκολο, επειδή δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ της εργασίας και της προσωπικής σου ζωής – δεν υπάρχει πραγματική διαφυγή μόλις τελειώσει η έρευνα.
Για μένα, μία από τις πιο δύσκολες πτυχές είναι ο αντίκτυπος στην οικογένειά μου. Επέλεξα να γίνω δημοσιογράφος και αποδέχομαι τους κινδύνους που συνοδεύουν κάθε έρευνα που αναλαμβάνω. Αλλά όταν μια ιστορία δημοσιεύεται και οι γονείς μου ή μέλη της οικογένειάς μου αντιμετωπίζουν διαδικτυακή παρενόχληση ή άλλες συνέπειες εξαιτίας της δουλειάς μου, αυτό είναι πολύ δύσκολο να το αποδεχτώ.
Το ρεπορτάζ για την ίδια σου την χώρα είναι απίστευτα δύσκολο, επειδή δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ της εργασίας και της προσωπικής σου ζωής – δεν υπάρχει πραγματική διαφυγή μόλις τελειώσει η έρευνα.
Nawal Al-Maghafi
Είμαι απίστευτα τυχερή που έχω υποστηρικτικούς γονείς και οικογένεια, αλλά εξακολουθώ να αισθάνομαι ένοχη όταν επηρεάζονται αρνητικά από κάτι που ανέφερα. Αυτό είναι το κομμάτι της ερευνητικής δημοσιογραφίας που δεν γίνεται ποτέ ευκολότερο.
GIJN: Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσατε ως ερευνητής δημοσιογράφος;
NAM: Η ερευνητική δημοσιογραφία συνοδεύεται από πολλές προκλήσεις, αλλά ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια που έχω αντιμετωπίσει είναι η διασφάλιση της ασφάλειας των πηγών και των συναδέλφων, ιδίως σε περιβάλλοντα υψηλού κινδύνου. Είτε πρόκειται για την αντιμετώπιση της λογοκρισίας, είτε για απειλές, είτε για τις υλικοτεχνικές δυσκολίες της επαλήθευσης πληροφοριών σε ζώνες συγκρούσεων, η ευθύνη της προστασίας όσων σας εμπιστεύονται τις ιστορίες τους είναι τεράστια. Υπήρξαν φορές που έπρεπε να σταθμίσω τους κινδύνους της δημοσίευσης ορισμένων ερευνών, γνωρίζοντας ότι η αποκάλυψη θα μπορούσε να θέσει ανθρώπους σε κίνδυνο. Πρόκειται για μια συνεχή ηθική ισορροπία – πιέζοντας για λογοδοσία και διασφαλίζοντας ταυτόχρονα ότι κανείς δεν θα πληγεί κατά τη διαδικασία.
GIJN: Ποια είναι η καλύτερη συμβουλή ή το καλύτερο κόλπο σας για συνεντεύξεις;
NAM: Αν έπρεπε να δώσω μια συμβουλή για τη συνέντευξη, αυτή θα ήταν να αποδεχτείτε τη σιωπή. Κάντε την ερώτησή σας, αφήστε τον συνομιλητή σας να απαντήσει και στη συνέχεια περιμένετε. Σε δύσκολες, συναισθηματικές συνεντεύξεις, αυτές οι στιγμές σιωπής μπορεί να είναι πιο ισχυρές από τις λέξεις, δίνοντας χώρο στα ωμά συναισθήματα να βγουν στην επιφάνεια. Σε συνεντεύξεις που αφορούν περιπτώσεις λογοδοσίας, η σιωπή μπορεί να είναι αποκαλυπτική – αναγκάζει τον ερωτώμενο να αντιμετωπίσει την ερώτηση και οι εκφράσεις του προσώπου του, η γλώσσα του σώματος ή ο δισταγμός του συχνά σας λένε περισσότερα από την πραγματική του απάντηση. Μπορεί να αισθάνεστε αμήχανα, αλλά αξίζει τον κόπο. Και στη χειρότερη περίπτωση, μπορείτε πάντα να επεξεργαστείτε τη σιωπή αργότερα.
GIJN: Ποιο είναι το αγαπημένο σας εργαλείο, βάση δεδομένων ή app που χρησιμοποιείτε στις έρευνές σας;
ΝΑΜ: Ειλικρινά, το LinkedIn υπήρξε ένας από τους πιο πολύτιμους πόρους για τις έρευνές μου. Ενώ υπάρχουν διαθέσιμα πιο προηγμένα εργαλεία ανοικτού κώδικα, επιστρέφω πάντα στα βασικά. Το LinkedIn με έχει βοηθήσει να εντοπίσω κρίσιμες πηγές, να επαληθεύσω το ιστορικό απασχόλησης και να συνδέσω τις τελείες με τρόπους που άλλες βάσεις δεδομένων μερικές φορές δεν μπορούν. Με αυτά τα δεδομένα, πιστεύω ότι κάθε δημοσιογράφος πρέπει να εξερευνήσει εργαλεία πληροφοριών ανοικτού κώδικα – πλατφόρμες όπως το Google Earth και πλατφόρμες κοινωνικών μέσων όπως το Snapchat, το Instagram, ακόμη και κανάλια Telegram μπορούν να είναι ανεκτίμητα ανάλογα με την έρευνα.
Τα όπλα των Χούθι και οι δύο νεκροί στον Κόλπο του Άντεν
Τι αποκαλύπτει στέλεχος ιδιωτικής εταιρείας ασφάλειας στον Κόλπο του Άντεν. Τα δικαστικά έγγραφα για την επιχείρηση κατάσχεσης όπλων των Χούθι, κατά τη διάρκεια της οποίας έχασαν τη ζωή τους δύο Αμερικανοί κομάντος.
GIJN: Ποια είναι η καλύτερη συμβουλή που λάβατε στην καριέρα σας και τι συμβουλές θα δίνατε σε νέους ερευνητές δημοσιογράφους;
NAM: Η καλύτερη συμβουλή που έχω λάβει είναι ότι δεν πρέπει ποτέ να σταματήσετε να μαθαίνετε. Ανεξάρτητα από το με πόσες έρευνες έχω ασχοληθεί, κάθε νέα ιστορία μοιάζει σαν να ξεκινάω από το μηδέν. Κάθε έρευνα απαιτεί διαφορετικά εργαλεία, δεξιότητες και προσεγγίσεις, και πάντα υπάρχει κάτι καινούργιο προς αποκάλυψη. Για τους επίδοξους ερευνητές δημοσιογράφους, θα έλεγα: παραμείνετε περίεργοι, να είστε επίμονοι και ποτέ μην φοβάστε να ζητήσετε βοήθεια. Χτίστε ισχυρές σχέσεις με συναδέλφους, συντάκτες και μέντορες – η ερευνητική δημοσιογραφία σπάνια είναι μια ατομική προσπάθεια και το να έχετε τους κατάλληλους ανθρώπους γύρω σας κάνει τη διαφορά.
Δεν πρέπει ποτέ να σταματήσετε να μαθαίνετε. Ανεξάρτητα από το με πόσες έρευνες έχω ασχοληθεί, κάθε νέα ιστορία μοιάζει σαν να ξεκινάω από το μηδέν. Κάθε έρευνα απαιτεί διαφορετικά εργαλεία, δεξιότητες και προσεγγίσεις, και πάντα υπάρχει κάτι καινούργιο προς αποκάλυψη.
Nawal Al-Maghafi
GIJN: Ποιον δημοσιογράφο θαυμάζετε και γιατί;
NAM: Υπάρχουν τόσοι πολλοί δημοσιογράφοι που θαυμάζω, αλλά αυτή τη στιγμή, τρέφω τεράστιο σεβασμό για τους τοπικούς δημοσιογράφους που εργάζονται στη Γάζα. Συνεχίζουν να κάνουν ρεπορτάζ κάτω από τις πιο φρικτές συνθήκες, συχνά διακινδυνεύοντας τη ζωή τους για να ενημερώσουν τον κόσμο για το τι συμβαίνει. Πρόκειται για μια από τις πιο θανατηφόρες συγκρούσεις για τους δημοσιογράφους, ωστόσο ξυπνούν κάθε μέρα και συνεχίζουν. Η γενναιότητα, η ανθεκτικότητα και η αφοσίωσή τους στην αλήθεια είναι πραγματικά αξιοθαύμαστες.
GIJN: Ποιο είναι το μεγαλύτερο λάθος που κάνατε στην καριέρα σας και τι μάθατε από αυτό;
NAM: Ευτυχώς, δεν έχω κάνει κανένα μεγάλο λάθος και πιστεύω ότι αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι είχα το προνόμιο να εργάζομαι με απίστευτες ομάδες που με καθοδήγησαν και με στήριξαν. Η ερευνητική δημοσιογραφία είναι μια συνεργατική προσπάθεια και το να έχεις συναδέλφους που αμφισβητούν τη σκέψη σου, να κάνουν fact-check στη δουλειά σου και να προσφέρουν μια δεύτερη γνώμη είναι ζωτικής σημασίας. Με βάση αυτό, έμαθα τη σημασία του διπλού ελέγχου των πάντων, ανεξάρτητα από το πόσο μικρά είναι. Μια παραγνωρισμένη λεπτομέρεια μπορεί να αλλάξει ολόκληρη τη διαμόρφωση μιας ιστορίας, γι’ αυτό έχω αναπτύξει τη συνήθεια να αμφισβητώ κάθε γεγονός, υπόθεση και πηγή μέχρι να είμαι σίγουρη.
GIJN: Πώς αποφεύγετε το burnout;
NAM: Προσπαθώ να αποσυνδέομαι όταν είμαι με τα παιδιά μου. Όταν δεν εργάζομαι, καταβάλλω συνειδητή προσπάθεια να αφήσω στην άκρη το τηλέφωνο και τον υπολογιστή μου και να είμαι πλήρως παρούσα μαζί τους. Σε αυτό το επάγγελμα, είναι εύκολο μια ιστορία να σε καταβροχθίσει – τη σκέφτεσαι συνεχώς, κάνεις συνδέσεις και μιλάς με πηγές που μπορεί να μοιράζονται τις πιο οδυνηρές στιγμές της ζωής τους. Συχνά, αυτές οι συζητήσεις δεν χωράνε σε ένα τακτοποιημένο πρόγραμμα από τις 9 έως τις 5, και βρίσκω τον εαυτό μου να διατηρεί σχέσεις με τις πηγές πολύ καιρό μετά την ολοκλήρωση μιας έρευνας. Αλλά ακόμη και με αυτό, φροντίζω να αφιερώνω χρόνο -τουλάχιστον μερικές ώρες την εβδομάδα- όπου αποσυνδέομαι εντελώς. Δεν είναι πάντα εύκολο, αλλά είναι απαραίτητο.
Ελπίζω ότι στο μέλλον θα αφιερωθούν περισσότεροι πόροι για την προστασία των τοπικών δημοσιογράφων, είτε μέσω νομικής προστασίας, είτε μέσω έκτακτων κονδυλίων, είτε μέσω προγραμμάτων μετεγκατάστασης.
Nawal Al-Maghafi
GIJN: Τι σας απογοητεύει στην ερευνητική δημοσιογραφία ή τι ελπίζετε να αλλάξει στο μέλλον;
NAM: Μια από τις μεγαλύτερες απογοητεύσεις είναι το ηθικό δίλημμα γύρω από την ασφάλεια των τοπικών δημοσιογράφων. Οι περισσότερες έρευνες θα ήταν αδύνατες χωρίς τις βαθιές γνώσεις και την πρόσβαση που παρέχουν οι τοπικοί δημοσιογράφοι, ωστόσο υπάρχουν φορές που η μετάδοση μιας μυστικής έρευνας ή η δημοσίευση ορισμένων λεπτομερειών θα τους έθετε σε κίνδυνο. Όταν συμβαίνει αυτό, η ασφάλειά τους πρέπει να προηγείται – ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να παραμεριστεί μια ιστορία. Ελπίζω ότι στο μέλλον θα αφιερωθούν περισσότεροι πόροι για την προστασία των τοπικών δημοσιογράφων, είτε μέσω νομικής προστασίας, είτε μέσω έκτακτων κονδυλίων, είτε μέσω προγραμμάτων μετεγκατάστασης. Το έργο τους είναι ανεκτίμητο και αξίζουν το ίδιο επίπεδο ασφάλειας και υποστήριξης με τους διεθνείς δημοσιογράφους.
