Τι πρέπει να γνωρίζει ένας ξένος δημοσιογράφος πριν πάει να εργαστεί στην Τουρκία; Δύο Τουρκάλες δημοσιογράφοι, η Sebnem Arsu και η Zeynep Sentek δίνουν στο πλαίσιο του Διεθνούς Φόρουμ Δημοσιογραφίας του iMEdD, πρακτικές συμβουλές σε δημοσιογράφους που ενδιαφέρονται να εργαστούν στην Τουρκία.
Βιώσιμη δημοσιογραφία: Πρακτικά βήματα για εξασφάλιση χρηματοδότησης
Στον σύγχρονο κόσμο η δημοσιογραφία είναι πιο απαραίτητη από ποτέ. Τι συμβαίνει, όμως, όταν οι δημοσιογράφοι και οι αίθουσες σύνταξης αντιμετωπίζουν προβλήματα χρηματοδότησης;
Η Τουρκία είναι μια χώρα η οποία βρίσκεται συχνά στη διεθνή επικαιρότητα. Διαθέτει έναν μεγάλο και σχετικά νεανικό πληθυσμό, ενώ ο στρατός της είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος στο ΝΑΤΟ. Έχει πλούσια ιστορία και πολιτισμό, οι ρίζες του οποίου χάνονται στα βάθη των αιώνων. Όλα αυτά της δίνουν μια ξεχωριστή γεωπολιτική βαρύτητα, η οποία σε συνδυασμό με τη γεωγραφική της θέση, δικαιολογημένα την χαρακτηρίζουν ως «γέφυρα» μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Η Τουρκία έχει συμμετοχή σε ενεργές περιφερειακές συγκρούσεις στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Συρία, Λιβύη και Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι μερικές από αυτές. Η ασταθής οικονομία της, η σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, το πραξικόπημα του 2016, ο καταστροφικός σεισμός και οι εκλογές του 2023, το κουρδικό ζήτημα και οι μεγάλοι προσφυγικοί πληθυσμοί στο εσωτερικό της, προσελκύουν πολλούς δημοσιογράφους από διεθνή Μέσα να επισκεφτούν και να εργαστούν στη χώρα. Το κλίμα για τους δημοσιογράφους βέβαια δεν είναι πάντα το πιο φιλικό. Το 2022, η Τουρκία συγκαταλέχθηκε ανάμεσα στις 5 χώρες με τους περισσότερους συλληφθέντες δημοσιογράφους στον κόσμο από το CPJ. Υπολογίζεται ότι στην χώρα κρατούνταν 40 δημοσιογράφοι το 2022.
Τι πρέπει να γνωρίζουν οι δημοσιογράφοι των διεθνών Μέσων πριν φτάσουν στην Τουρκία για να δουλέψουν; Τι αιτήσεις πρέπει να συμπληρώσουν; Πώς πρέπει να κινηθούν το πρώτο διάστημα της άφιξής τους; Πώς μπορούν να βρουν αξιόπιστες πηγές και τοπικούς δημοσιογράφους; Η Sebnem Arsu και η Zeynep Sentek δίνουν πρακτικές συμβουλές για ρεπορτάζ στην Τουρκία.
Η διαπίστευση
Το πρώτο, βασικό, βήμα για να εργαστεί κάποιος ως δημοσιογράφος στην Τουρκία πρέπει να γίνει πριν την άφιξή του στη χώρα. «Κάποιοι πιστεύουν ότι απλώς θα πάρουν τη βαλίτσα τους, θα πετάξουν στην Κωνσταντινούπολη και αυτό ήταν. Δεν δουλεύει ακριβώς έτσι», λέει η Sebnem Arsu, η οποία έχει εργαστεί ως ανταποκρίτρια από την Τουρκία για μεγάλα διεθνή μέσα όπως οι New York Times, Der Spiegel, Politico κ.α. «Για να είσαι ασφαλής, δεδομένου και του παρόντος πολιτικού κλίματος στη χώρα, πρέπει να είσαι διαπιστευμένος», συνεχίζει. Για την απαραίτητη διαπίστευση, ένας ξένος δημοσιογράφος πρέπει πρώτα να απευθυνθεί σε ένα τουρκικό προξενείο της χώρας του. Εκεί θα λάβει μια δημοσιογραφική βίζα. Με αυτή την βίζα μπορεί να μπει στην Τουρκία ως δημοσιογράφος. Σε περίπτωση που κάποιος δημοσιογράφος θέλει να εργαστεί ως ελεύθερος επαγγελματίας (freelancer) στην Τουρκία, καλό θα ήταν να αποκτήσει κάποιες επαφές με ένα τουρκικό Μέσο, πριν φτάσει στη χώρα. Με αυτές τις επαφές, θα μπορέσει να κάνει αίτηση για δημοσιογραφική βίζα. Το επόμενο βήμα, αφού φτάσει ένας δημοσιογράφος στη χώρα, είναι η δημοσιογραφική διαπίστευση (press card) και η αίτηση διαμονής. Η πρώτη χορηγείται από τη Προεδρική Διεύθυνση Επικοινωνίας, ενώ με την τελευταία, ο δημοσιογράφος θα μπορέσει να νοικιάσει σπίτι, να ανοίξει τραπεζικό λογαριασμό, να έχει κάρτα SIM στο κινητό του κλπ. Η διαδικασία για τη χορήγηση της διαπίστευσης μπορεί να γίνει ηλεκτρονικά και υπάρχει, μαζί με αναλυτικές οδηγίες και όλα τα απαραίτητα έγγραφα εδώ.
Σε περιστάσεις έκτακτων ειδήσεων, η Προεδρική Διεύθυνση Επικοινωνίας, κάνει διαθέσιμες αιτήσεις για προσωρινή δημοσιογραφική διαπίστευση, με την οποία μπορούν δημοσιογράφοι να μπουν στην Τουρκία για τις ανάγκες ρεπορτάζ μικρού χρονικού διαστήματος.
Τόπος κατοικίας και γλώσσα
Όσον αφορά την επιλογή του μέρους κατοικίας, βασικό κριτήριο είναι τα θέματα με τα οποία σκοπεύει να ασχοληθεί ο κάθε δημοσιογράφος, τονίζει η Zeynep Sentek, πρόεδρος του The Black Sea, ενός ανεξάρτητου δημοσιογραφικού οργανισμού με επίκεντρο την Τουρκία και την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Οι περισσότεροι δημοσιογράφοι επιλέγουν την Άγκυρα ή την Κωνσταντινούπολη. Η Άγκυρα προορίζεται για όσους ανταποκριτές θέλουν να καλύπτουν έκτακτα νέα, κυρίως στον τομέα της πολιτικής. Η Κωνσταντινούπολη από την άλλη, μπορεί να προσφέρει μια ευρύτερη γκάμα θεμάτων για τους δημοσιογράφους που θα την επιλέξουν ως μόνιμη κατοικία. Επιλογές όπως οι πόλεις Γκαζιαντέπ και Ντιγιάρμπακιρ είναι προτιμότερες για δημοσιογράφους που ενδιαφέρονται να καλύψουν το Νοτιοανατολικό κομμάτι της χώρας.
Η γλώσσα είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας. «Θα γίνεις πολύ συμπαθής στον κόσμο αν μιλάς έστω και λίγα τουρκικά. Αλλά είναι τουρκικά. Δεν ξέρω πόσο εύκολο είναι για έναν ξένο να τα μιλήσει» αναφέρει η Zeynep. «Σε κάθε περίπτωση, είτε μιλάς τη γλώσσα είτε όχι, πρέπει να είσαι φιλικός με τους ανθρώπους και να ακούς τις συμβουλές του τοπικού δημοσιογράφου με τον οποίο δουλεύεις». Για έναν δημοσιογράφο, ο οποίος σκοπεύει να εργαστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα στην Τουρκία το να μάθει τη γλώσσα θα είναι πολύ χρήσιμο, δίνοντάς του πρόσβαση σε περιοχές και ανθρώπους που, ενδεχομένως, να μην έχει μιλώντας μόνο αγγλικά.
Η αντιπαράθεση με τις δυνάμεις ασφαλείας στην Τουρκία είναι ο τελευταίο πράγμα που θα ήθελες να κάνεις
Sebnem Arsu, Δημοσιογράφος, Der Spiegel
Συμβουλές ασφάλειας
«Η αντιπαράθεση με τις δυνάμεις ασφαλείας στην Τουρκία είναι ο τελευταίο πράγμα που θα ήθελες να κάνεις» λέει η Sebnem Arsu. Ιδιαίτερα αν ένας δημοσιογράφος καλύπτει μια πολιτικά τεταμένη κατάσταση, όπως μια διαδήλωση ή ζητήματα δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, η αντιπαράθεση τόσο με τις δυνάμεις της αστυνομίας, όσο και με τους διαδηλωτές θα πρέπει να αποφεύγεται. Σε αυτό μπορεί να βοηθήσει η συνεργασία με έναν αξιόπιστο τοπικό δημοσιογράφο ή/και μεταφραστή. «Όταν η αστυνομία σου λέει να μετακινηθείς, μετακινείσαι. Ποιο το νόημα; Είσαι απλά ένας ρεπόρτερ. Είσαι εκεί να κάνεις τη δουλειά. Αν αντιδράς έντονα, κάνεις τη δουλειά πιο δύσκολη και για όλους του ντόπιους δημοσιογράφους» προσθέτει η Zeynep.
Μια χρήσιμη συμβουλή, ειδικά για ξένους δημοσιογράφους που σκοπεύουν να δουλέψουν στο Νοτιοανατολικό κομμάτι της χώρας είναι η επικοινωνία με το τοπικό προξενείο της χώρας τους. «Θα ενημέρωνα τη δημοσιογραφική ένωση στην οποία ανήκω ή ακόμα και το τοπικό προξενείο για την παρουσία μου και τη δουλειά μου στην Τουρκία. Απλώς σαν μια επιπλέον προφύλαξη. Ειδικά αν δούλευα ως ελεύθερος δημοσιογράφος», αναφέρει χαρακτηριστικά η Zeynep.
«Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Τουρκία είναι μια χώρα επιρρεπής στους σεισμούς», λέει η Sebnem τονίζοντας ότι οι δημοσιογράφοι πρέπει να λαμβάνουν υπόψιν την ασφάλεια των κτηρίων στα οποία μένουν και δουλεύουν. «Σιγούρεψε ότι λειτουργεί το Διαδίκτυο και ότι οι κλειδαριές είναι ασφαλείς. Όλα τα υπόλοιπα είναι στο χέρι σου», συνεχίζει η ίδια.
Λίστα με χρήσιμες πηγές
Ακολουθεί μια συγκεντρωτική λίστα με χρήσιμους συνδέσμους και πηγές για ξένους δημοσιογράφους, όπως αυτές προτάθηκαν από τις Sebnem Arsu και Zeynep Sentek.
- Διεύθυνση Επικοινωνίας της Τουρκικής Δημοκρατίας.
- Media and Legal Studies Association. ΜΚΟ για παροχή νομικής στήριξης σε δημοσιογράφους.
- Δικηγορικοί Σύλλογοι. Οι Δικηγορικοί Σύλλογοι σε όλες τις πόλεις της Τουρκίας είναι ένα χρήσιμο μέρος για πηγές και νομικές συμβουλές στους δημοσιογράφους. Δικηγορικός Σύλλογος Κωνσταντινούπολης/ Δικηγορικός Σύλλογος Άγκυρας.
- Ομάδα ξένων ανταποκριτών στο WhatsApp. Για έναν νέο δημοσιογράφο στην Τουρκία, θα είναι χρήσιμο να αναζητήσει και να γίνει μέλος στην ομάδα των ξένων ανταποκριτών στο WhatsApp. Αντίστοιχες ομάδες στο WhatsApp υπάρχουν για δημοσιογράφους ανά Υπουργείο. Αν και είναι δύσκολο για έναν δημοσιογράφο να μπορέσει να γίνει μέλος τους, θα είναι πολύ χρήσιμο να καταφέρει να μπει στην ομάδα στο WhatsApp των δημοσιογράφων του Υπουργείου Εσωτερικών, του Υπουργείου Εξωτερικών, του Προεδρικού Γραφείου και του Γραφείου Τύπου του Κυβερνήτη της Κωνσταντινούπολης.
Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στην «Ένωση Ξένων Μέσων Ενημέρωσης» (Foreign Media Association). «Είναι ένας σχετικά νεαρός οργανισμός, αλλά μπορεί να παρέχει πολύ χρήσιμες πηγές σε ξένους δημοσιογράφους και υπάρχει μια λίστα με προτεινόμενους τοπικούς δημοσιογράφους. Είναι ένα πολύ καλό μέρος να ξεκινήσει ένας ξένος δημοσιογράφος» αναφέρει η Sebnem Arsu. Η ιστοσελίδα της Ένωσης είναι διαθέσιμη εδώ.
