Αναλυση Δεδομενων

Η Ελλάδα καίγεται και τον χειμώνα

Κατεβάστε τα δεδομένα Μεθοδολογία LAB

Tο πρώτο τρίμηνο του 2019 κάηκε η μεγαλύτερη έκταση συγκριτικά με το πρώτο τρίμηνο των τελευταίων 17 ετών, ενώ τον Μάρτιο του 2019 ξέσπασαν οι περισσότερες πυρκαγιές από το 2000. Η ανάλυση των στοιχείων της πυροσβεστικής υπηρεσίας καταδεικνύει οτι η μάχη με τις φλόγες στην Ελλάδα δίνεται όλο τον χρόνο και όχι μόνο το καλοκαίρι.

Στατικός χάρτης με τις 9500 πυρκαγιές που ξέσπασαν το 2019 σε ολόκληρη τη χώρα.

Το 2019 καταγράφηκαν 9500 αγροτοδασικές πυρκαγιές σε ολόκληρη την Ελλάδα από την πυροσβεστική υπηρεσία, 1500 περισσότερες από το 2018, σύμφωνα με την ανάλυση δεδομένων αγροτοδασικών συμβάντων που δημοσιεύει η πυροσβεστική κάθε χρόνο. Ενώ τα πρώτα στοιχεία για το 2020 από το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS) δείχνουν οτι φέτος οι εκτάσεις που αποτεφρώθηκαν είναι μεγαλύτερες από πέρυσι.

Το 2019, ο νομός με τις περισσότερες πυρκαγιές, αριθμητικά, είναι ο νομός Ηλείας με 672 συμβάντα. Ακολουθεί ο νομός Λαρίσης με 590 και η Μεσσηνία με 532.

ΝομόςΠυρκαγιές
ΗΛΕΙΑΣ672
ΛΑΡΙΣΑΣ590
ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ532
ΠΕΛΛΑΣ523
ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ440
ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ374
ΕΒΡΟΥ335
ΑΧΑΙΑΣ289
ΗΜΑΘΙΑΣ277
ΡΟΔΟΠΗΣ256
Οι 10 νομοί με τις περισσότερες πυρκαγιές
Εικόνα από την Πυρκαγιά στην Εύβοια στις 13 Αυγούστου. ΑΠΕ ΜΠΕ/ΑΠΕ ΜΠΕ/ Βασίλης Ασβεστόπουλος

Ωστόσο, η περιοχή στην οποία το 2019 κάηκε η μεγαλύτερη έκταση είναι η Εύβοια με περισσότερα από 35500 στρέμματα καμένης γης. Από αυτά, τα 30.000 στρέμματα περίπου κάηκαν στην μεγάλη πυρκαγιά της 13ης Αυγούστου που ξέσπασε στην κεντρική Εύβοια, στον δήμο Διρφυών – Μεσσαπίων, όπου καταστράφηκε πυκνό πευκοδάσος, μέρος του οποίου είχε προταθεί να ενταχθεί στη ζώνη Natura.

Ο δεύτερος, μετά την Εύβοια, νομός με τα περισσότερα καμένα στρέμματα είναι ο νομός Λαρίσης με 31630 καμένα στρέμματα και τρίτη η Πέλλα με 9053. Οι νομοί που έχασαν τη μεγαλύτερη δασική έκταση (δάσος και δασική έκταση) είναι η Εύβοια (29683.10), η Πέλλα (7974.80) και η Ζάκυνθος (6222)..

ΝομόςΣτρέμματα
ΕΥΒΟΙΑΣ35546.8
ΛΑΡΙΣΑΣ31630.1
ΠΕΛΛΑΣ9053.9
ΚΟΖΑΝΗΣ7375.0
ΖΑΚΥΝΘΟΥ7124.2
ΛΑΚΩΝΙΑΣ6253.2
ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ5968.2
ΒΟΙΩΤΙΑΣ4763.7
ΑΤΤΙΚΗΣ3972.8
ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ3672.1
ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ3303.9
ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ3157.9
ΚΙΛΚΙΣ2897.9
ΗΛΕΙΑΣ2595.3
ΚΥΚΛΑΔΩΝ2384.4
ΕΒΡΟΥ2073.1
ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ2019.5
ΦΛΩΡΙΝΑΣ1907.4
ΠΙΕΡΙΑΣ1760.4
ΠΡΕΒΕΖΗΣ1689.3
ΞΑΝΘΗΣ1557.7
ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ1224.2
ΗΜΑΘΙΑΣ1180.6
ΔΡΑΜΑΣ1173.0
ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ1143.6
ΑΡΤΑΣ1083.9
ΡΟΔΟΠΗΣ1039.2
ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑΣ1002.5
ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΩΝ995.9
ΣΑΜΟΥ985.1
ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ973.3
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ899.1
ΤΡΙΚΑΛΩΝ882.4
ΣΕΡΡΩΝ855.6
ΑΧΑΙΑΣ826.4
ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ820.0
ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ760.7
ΦΩΚΙΔΟΣ701.9
ΛΕΣΒΟΥ661.9
ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ620.2
ΑΡΚΑΔΙΑΣ593.5
ΓΡΕΒΕΝΩΝ581.1
ΚΕΡΚΥΡΑΣ556.4
ΡΕΘΥΜΝΟΥ506.3
ΚΑΒΑΛΑΣ483.0
ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ393.1
ΧΙΟΥ339.5
ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ279.1
ΧΑΝΙΩΝ257.5
ΛΑΣΙΘΙΟΥ194.1
ΛΕΥΚΑΔΟΣ38.8

Τι είδους εκτάσεις καίγονται

Τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2019 είχαμε περισσότερες πυρκαγιές απ’ ότι τον Ιούλιο και τον Αύγουστο.

Το 2019 αποτεφρώθηκαν περισσότερα από 43 χιλιάδες στρέμματα δασικής έκτασης και 34 χιλιάδες δάσους. Ακολουθουν οι γεωργικές, οι χορτολιβαδικές και οι γεωργικές εκτάσεις.

Στρέμματα που κάηκαν συνολικά το 2019 ανά είδος έκτασης.

Δάσος, σύμφωνα με τη παρ. 1 του άρθρου 3 ν. 998/79, αποτελεί το οργανικό σύνολο άγριων φυτών με ξυλώδη κορμό πάνω στην αναγκαία επιφάνεια του εδάφους, τα οποία, μαζί με την εκεί συνυπάρχουσα χλωρίδα και πανίδα, αποτελούν μέσω της αμοιβαίας αλληλεξάρτησης και αλληλοεπίδρασής τους, ιδιαίτερη βιοκοινότητα (δασοβιοκοινότητα) και ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον (δασογενές).

Δασική έκταση, όπως ορίζεται στην παρ. 2 του ίδιου νόμου, υπάρχει όταν στο παραπάνω (δάσος) σύνολο η άγρια ξυλώδης βλάστηση, υψηλή ή θαμνώδης, είναι αραιά. 

Οι χορτολιβαδικές εκτάσεις βρίσκονται εννοιολογικά μεταξύ των δασικών και γεωργικών εκτάσεων. Δεν καλλιεργούνται συστηματικά, έχουν μικρό ποσοστό κάλυψης από άγρια ξυλώδη φυτά και δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστούν δασική έκταση. Ωστόσο, οι ορεινές χορτολιβαδικές εκτάσεις προστατεύονται από τη δασική νομοθεσία ως δασικές εκτάσεις.

Τα υπολείμματα καλλιεργειών προκύπτουν από τις γεωργικές εργασίες και την αποκομιδή των καρπών. Οι γεωργοί συνηθίζουν να καίνε τα υπολείμματα, ωστόσο όταν δεν τηρούνται οι προβλεπόμενοι κανόνες ασφαλείας, οι φωτιές εξαπλώνονται σε γειτονικές εκτάσεις. Η πλειονότητα των πυρκαγιών τους χειμερινούς μήνες ευθύνονται στις καύσεις των γεωργικών υπολειμμάτων που ξέφυγαν από τον έλεγχο των γεωργών.

Οι βάλτοι είναι εκτάσεις γης πλημμυρισμένες με στατικό γλυκό νερό και χαρακτηριστική βλάστηση, όπως καλαμιώνες.

Το άλσος είναι μικρό δάσος που βρίσκεται μέσα ή κοντά σε κατοικημένες περιοχές.

Οι σκουπιδότοποι είναι τα σημεία που γίνεται η εναπόθεση των απορριμμάτων.

Οι γεωργικές εκτάσεις, είναι οι εκτάσεις που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για τη γεωργική παραγωγή.

Διαδραστικός χάρτης με τις πυρκαγιές του 2019

  • <iframe src="https://lab.imedd.org/iframes/forest_fires_2019/map_fires/index.html" height="500" width="100%" allow="fullscreen"></iframe>
Περάστε με το ποντίκι πάνω από κάθε σημείο για να δείτε πληροφορίες για τη συγκεκριμένη πυρκαγιά. Με διπλό κλικ πάνω στο είδος της έκτασης, απομονώνονται στον χάρτη.

Στον παραπάνω χάρτη εμφανίζονται δασικές πυρκαγιές ανά είδος έκτασης που κατέστρεψαν σε ολόκληρη την Ελλάδα, όπως έχουν καταγραφεί από την Πυροσβεστική Υπηρεσία. Το μέγεθος του κύκλου σχετίζεται με το σύνολο της έκτασης που έκαψε το συγκεκριμένο καταγεγραμμένο συμβάν σε σύγκριση με τις υπόλοιπες πυρκαγιές αλλά δεν αποτελεί ένδειξη της πραγματικής επιφάνειας που κάηκε.

Η χαρτογράφηση έγινε με χρήση της υπηρεσίας Geocoding της Google. Είτε λόγω έλλειψης ακριβούς τοποθεσίας, είτε λόγω αδυναμίας της Google να εντοπίσει με απόλυτη ακρίβεια ορισμένες περιοχές, κάποια σημεία έχουν τοποθετηθεί στον χάρτη κατά προσέγγιση.

Καταγραφή πυρκαγιών ανά ημέρα το 2019

  • <iframe src="https://lab.imedd.org/iframes/forest_fires_2019/daily_heat_fires/index.html" height="370" width="100%" allow="fullscreen"></iframe>
Πυρκαγιές ανά ημέρα και είδος έκτασης για όλο το 2019. Η οπτικοποίηση των δεδομένων μας επιτρέπει να δούμε πως έχουμε δύο περιόδους έξαρσης πυρκαγιών (περιοχές με πιο σκούρο χρώμα) που εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στο Α’ τρίμηνο και Γ’ τρίμηνο και μέχρι τέλος Οκτωβρίου.

Μάρτιος 2019: Ο χειρότερος μήνας την τελευταία 20ετία

Τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2019 είχαμε περισσότερες πυρκαγιές απ’ ότι τον Ιούλιο και τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς.

Σύνολο πυρκαγιών ανά μήνα και τύπο έκτασης

  • <iframe src="https://lab.imedd.org/iframes/forest_fires_2019/heat_fires/index.html" height="300" width="100%" allow="fullscreen"></iframe>
Όσο πιο κόκκινο είναι ένα τετράγωνο, τόσο τόσες περισσότερες οι πυρκαγιές που έκαψαν έστω και 1 στρέμμα της συγκεκριμένης έκτασης. Κάθε καταγεγραμμένο συμβάν ενδέχεται να έχει κάψει περισσότερούς από έναν τύπους εκτάσης, οπότε ενδέχεται να προσμετράται περισσότερες από μία φορές. Οι αριθμοί στη βάση του γραφήματος αναπαριστούν τους μήνες του έτους.

Ποτέ ξανά την τελευταία εικοσαετία (2000-2019) δεν είχαμε τόσες πυρκαγιές σε χειμερινό – εαρινό μήνα όσες τον Μάρτιο του 2019, όπου ξέσπασαν 1912 πυρκαγιές καίγοντας περισσότερα από 13.000 στρέμματα, δηλαδή σχεδόν το 8% της συνολικής έκτασης που κάηκε το 2019.

Στη δεύτερη θέση ως προς τον αριθμό δασικών συμβάντων είναι ο ο Αύγουστος με 1187, ο Σεπτέμβριος με 1174 και ο Φεβρουάριος με 1067. Τον Μάρτιο οι περισσότερες πυρκαγιές ξέσπασαν στην Πέλλα (156 συμβάντα), ενώ ακολουθεί η Ηλεία (88). Τον Αύγουστο οι περισσότερες πυρκαγιές καταγράφηκαν στην Μεσσηνία (91) και στην Ηλεία (90). Τον Σεπτέμβριο πρώτη σε πυρκαγιές και με διαφορά είναι η Λάρισα (140) και ακολουθεί η Ηλεία (88).

Επιπλέον, όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα, το Α’ τρίμηνο του 2019 κάηκε η δεύτερη μεγαλύτερη δασική έκταση από το 2000. Συγκεκριμένα, πέρυσι αποτεφρώθηκαν 5.190 στρέμματα δασικής έκτασης και 1292 στρέμματα δάσους. Μόνο το 2001 είχε καεί μεγαλύτερη έκταση στο Α’ τρίμηνο συγκριτικά με το 2019 (10.567 στρέμματα δασικής έκτασης και 4.131 στρέμματα δάσους). Επίσης το Α’ τρίμηνο του 2019 αποτεφρώθηκαν 2.985 στρέμματα γεωργικών εκτάσεων, αύξηση κατά 383% σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά και 232% σε σύγκριση με τη μέση έκταση γεωργικών εκτάσεων που έχει καεί το Α’ τρίμηνο του διαστήματος 2000 – 2019.  

Ωστόσο, συνολικά το 2019 κάηκαν 10584 λιγότερα στρέμματα γεωργικών εκτάσεων σε σύγκριση με το 2018 αλλά 2663 περισσότερα στρέμματα υπολειμμάτων καλλιεργειών.

Σύνολο έκτασης που κάηκε το Α’ τρίμηνο κάθε έτους από το 2000 έως το 2019

  • <iframe src="https://lab.imedd.org/iframes/forest_fires_2019/sub_plt_first_quarter/index.html" height="400" width="100%" allow="fullscreen"></iframe>

Περισσότερες πυρκαγιές αλλά λιγότερα καμμένα στρέμματα

Το 2019 αν και είχαμε περισσότερες πυρκαγιές αριθμητικά από την προηγούμενη χρονιά, κάηκαν συνολικά 31000 λιγότερα στρέμματα. Επίσης αποτεφρώθηκαν συνολικά 17000 λιγότερα στρέμματα δάσους αλλά 1075 περισσότερα στρέμματα δασικής έκτασης.

ΈτοςΔάσοςΔασική ΈκτασηΆλσοςΧορτ/κές ΕκτάσειςΒάλτοιΓεωργικές ΕκτάσειςΥπολλείματα ΚαλλιεργειώνΣκουπιδότοποιΣύνολο Στρεμμάτων
2000465770.6411667.0263.4213752.513025.7222711.6227231.45428.31559850.5
200125215.583046.2384.483127.09863.739745.3181598.15274.0428254.2
20022952.016766.255.213993.95416.514021.926538.12078.481822.2
20034906.222105.2164.825428.31993.314537.914669.6961.684766.9
200411729.032664.475.333884.64332.313309.836561.62010.4134567.4
200512640.226632.237.515753.03237.314810.914405.31217.888734.2
20067933.348971.858.920420.23545.155967.914972.31020.3152889.8
2007651585.7836887.5644.3296210.429786.2660373.2167600.51134.42644222.2
2008105044.1119281.4137.848019.78405.549379.455232.41461.5386961.7
200961703.8149200.487.5119675.114805.159844.940010.85418.7450746.3
201016775.644470.143.039604.85846.829680.315301.0581.8152303.4
201162883.996870.028.783523.98145.450461.147216.9491.6349621.5
201298160.1158665.756.3111579.97045.797098.027159.5640.4500405.6
20137500.8110587.645.056971.46671.746814.341942.4385.9270919.1
20144838.062300.734.238039.510574.722854.854290.3255.4193187.6
201519124.152806.042.520224.65085.337952.035226.5397.3170858.3
201655229.9151725.7257.271749.77962.144050.188701.9334.0420010.7
201724546.4108210.0280.633543.713327.724005.025216.62192.6231322.5
201851870.442653.568.529367.47039.331149.431176.3491.6193816.3
201934622.243729.313.623053.86760.020565.333839.5174.7162758.5
Αγροτοδασικές πυρκαγιές ανά έτος και είδος έκτασης που κάηκε

Η κυριότερη αιτία πρόκλησης πυρκαγιών είναι η καύση ξηρών χόρτων και η καύση υπολειμμάτων καλλιεργειών.

Η πλειονότητα των πυρκαγιών προκαλείται είτε από αμέλεια, είτε από πρόθεση. Βάσει στοιχείων της πυροσβεστικής υπηρεσίας για το 2018, οι μισές δασικές και το 45% των αγροτικών πυρκαγιών είχαν μπει από πρόθεση. Σε αμέλεια αποδιδόταν το 25% και το 40% των πυρκαγιών σε δάση και αγροτικές περιοχές αντιστοίχως. Το 2018 σχηματίσθηκαν δικογραφίες σε βάρος 243 ατόμων εκ των οποίων 186 για εμπρησμό από αμέλεια και 57 για εμπρησμό από πρόθεση.

Τι συμβαίνει το 2020

Screenshot από τις καμμένες εκτάσεις το 2020 (1 Ιαν. - 1 Δεκ)
Screenshot από τις καμμένες εκτάσεις το 2020 (1 Ιαν. – 1 Δεκ), όπως αποτυπώνονται στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS)

Σύμφωνα με έρευνα του εμπειρογνώμονα Ανδριανό Γκουρμπάτση, εν αποστρατεία αντιστράτηγο και υπαρχηγό του Πυροσβεστικού Σώματος, από την 1η Ιανουαρίου μέχρι 1η Οκτωβρίου 2020 εκδηλώθηκαν στην επικράτεια συνολικά πάνω από 11900 αγροτοδασικές πυρκαγιές από τις οποίες κάηκε έκταση μεγαλύτερη των 152000 στρεμμάτων. Το ίδιο διάστημα του 2019 σύμφωνα με τη δική μας ανάλυση των δεδομένων της πυροσβεστικής είχαν καεί περίπου 142000 στρέμματα. Η κυριότερη αιτία πρόκλησης της πυρκαγιάς, σύμφωνα με την έρευνα του κ. Γκουρμπάτση είναι η καύση ξηρών χόρτων σε οικοπεδικούς ή άλλους ανοιχτούς χώρους καθώς και στην καύση υπολειμμάτων καλλιεργειών. Από τις 11931 πυρκαγιές, μόνο 46 υποθέσεις εξιχνιάστηκαν και συνελήφθησαν συνολικά 54 άτομα.