Επαναπροσδιορίζοντας τη δημοσιογραφία για το κλίμα: Γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ επιστήμης και κοινού

Παρόλο που η κλιματική αλλαγή αποτελεί ενδεχομένως τη μεγαλύτερη απειλή για την ανθρωπότητα σήμερα, δεν είναι το κεντρικό θέμα στα δελτία ειδήσεων και την αρθρογραφία του 2024. Πρόκειται για ένα ζήτημα που έχει συζητηθεί τόσο εκτεταμένα από ειδικούς στο παρελθόν, που οι τηλεθεατές πλέον το θεωρούν ξεπερασμένο. Τη δεύτερη ημέρα του Διεθνούς Forum Δημοσιογραφίας 2024 του iMEdD, οι δημοσιογράφοι Ingrid Gercama, Joi Lee, και Kiyo Dörrer μοιράστηκαν τις σκέψεις τους στο πάνελ «Δημοσιογραφία για το κλίμα: Γεφύρωση του χάσματος μεταξύ επιστήμης και κοινού», το οποίο συντόνισε η Vera Penêda, Διευθύντρια Προγράμματος και Αντίκτυπου στο European Journalism Centre. Οι συμμετέχουσες διερεύνησαν τους λόγους πίσω από το φαινόμενο της αποφυγής ειδήσεων, καθώς και την απάθεια του κοινού για την καταστροφική πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής. Πρότειναν, επίσης, νέες στρατηγικές, συμπεριλα,βανομένων της καινοτόμου αφήγησης ιστοριών μέχρι την αλλαγή του αφηγηματικού ύφους, όλα με σκοπό την αντιμετώπιση της αποφυγής ειδήσεων, την αύξηση της συμμετοχής του κοινού και την ενίσχυση της διάδρασής του με κλιματικό [δημοσιογραφικό] περιεχόμενο. 

Δημιουργική αφήγηση: Πώς μπορούν οι δημοσιογράφοι να χρησιμοποιήσουν παιχνίδια για να ενισχύσουν τη δέσμευση για το κλίμα; 

Οι συνεργασίες μεταξύ δημοσιογράφων και μη κερδοσκοπικών οργανισμών για το κλίμα μπορούν να γίνουν ιδιαίτερα αποτελεσματικές στην ανάδειξη των περιβαλλοντικών ζητημάτων. Η δημοσιογράφος Ingrid Gercama, ανεξάρτητη ερευνήτρια δημοσιογράφος με έδρα την Ολλανδία, δημιούργησε ένα παιχνίδι εμπνευσμένο από το Dungeons and Dragons, το οποίο βασίζεται στην ερευνητική δημοσιογραφία για το κλίμα – ένα φορμάτ γνωστό και ως “live journalism”. Χρησιμοποιώντας φανταστικούς χαρακτήρες και φακέλους με αποδεικτικά στοιχεία, οι συμμετέχοντες είχαν την δυνατότητα να ζήσουν την εμπειρία της διερεύνησης της εταιρικής διαφθοράς σε περιβαλλοντικά ζητήματα. «Μια πολύ βαρετή, τεχνική έρευνα που βασίζεται σε δεδομένα μπορεί να γίνει διασκεδαστική. Θεωρήσαμε ότι η μετατροπή της σε παιχνίδι διευκολύνει τη διάδραση των συμμετεχόντων με τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής με έναν διαφορετικό τρόπο», είπε η Gercama. Αυτή η δημιουργική προσέγγιση είναι ένας από τους πολλούς τρόπους, με τους οποίους μπορεί η δημοσιογραφία να γίνει πιο προσιτή. Γενικότερα, οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να αρχίσουν να πειραματίζονται με διάφορα φορμάτ, όπως παιχνίδια ή ντοκιμαντέρ, για να προσεγγίσουν τόσο το δημοσιογραφικό όσο και το ευρύ κοινό. 

 Η δύναμη των διαφορετικών αφηγήσεων 

«Η κλιματική αλλαγή είναι μία από τις ιστορίες που η δημοσιογραφία δεν έχει καταφέρει ποτέ να αφηγηθεί με επιτυχία», είπε η Joi Lee, επικεφαλής σύνταξης στο Earthrise Studio. Η επιστημονική ορολογία, πρόσθεσε, κάνει συχνά την κλιματική αλλαγή δυσνόητη για το ευρύ κοινό. Αντλώντας στοιχεία από διάφορες μελέτες , η Lee επεσήμανε ότι το 98% των ρεπορτάζ για το κλίμα έχουν αρνητικό τόνο και περισσότεροι από τους μισούς νέους (55,7%) πιστεύουν ότι η ανθρωπότητα είναι καταδικασμένη. Σύμφωνα με άλλες μελέτες, όπως είπε, αυτού του είδους τα μηνύματα αποθαρρύνουν τους ανθρώπους από την ενασχόληση με τη δημοσιογραφία για το κλίμα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι αν και το 80% των ανθρώπων αναμένει αποφασιστικότερες δράσεις για το κλίμα από την κυβέρνηση, υπάρχει ένα «χάσμα αντίληψης», με πολλούς να υποθέτουν ότι οι συνομήλικοί τους που μοιράζονται την ίδια άποψη είναι λιγότεροι. Για να υπάρξει, όμως, κινητοποίηση του κόσμου, θα πρέπει να ενισχυθεί η συμμετοχή των ανθρώπων στις συζητήσεις για το κλίμα, πράγμα που σημαίνει ότι η ανάπτυξη ιστοριών για το κλίμα που προβάλλουν προοπτικές διαφορετικών ανθρώπων είναι ζωτικής σημασίας. Πώς θα ξεπεραστούν, λοιπόν, τα εμπόδια; «Να αναγνωρίζουμε τις νίκες [για την κλιματική αλλαγή] όταν συμβαίνουν», πρότεινε η Lee. 

Η ανάδειξη της δύναμης των κοινοτήτων είναι ένας πολύ πιο αποτελεσματικός τρόπος ενσωμάτωσής τους στον διάλογο για την κλιματική αλλαγή, σε σχέση με την προώθηση τεχνοκρατικών λύσεων. Το Earthrise έχει δημοσιεύσει άρθρα που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων – από το Δάσος της Βροχής στη Σκωτία, μέχρι αυτόχθονες αφηγητές ιστοριών στη Βραζιλία. Η αξιοποίηση διαφορετικών γνωστικών κλάδων είναι μια πολύ σημαντική στρατηγική. Η Joi Lee ολοκλήρωσε την παρουσίασή της, λέγοντας: «Το ενδιαφέρον σχετικά με το κλίμα είναι ότι είναι [ζήτημα] βαθιά διαθεματικό. Μπορείς να μιλήσεις για το κλίμα μέσα από μια ενεργειακή προοπτική, από την προοπτική της ατομικής υγιεινής ή την προοπτική της δημόσιας υγείας. (…) Υπάρχουν πάρα πολλές αφετηρίες». 

Η κλιματική αλλαγή είναι μία από τις ιστορίες που η δημοσιογραφία δεν έχει καταφέρει ποτέ να αφηγηθεί με επιτυχία

Joi Lee, επικεφαλής σύνταξης στο Earthrise Studio

Στρατηγικές για μια πιο αποτελεσματική δημοσιογραφία για το κλίμα

Για να προσελκύσουν το ενδιαφέρον περισσότερων ανθρώπων και όχι μόνο όσων είναι ήδη ευαισθητοποιημένοι για το κλίμα, οι δημοσιογράφοι πρέπει να διευρύνουν τη σκέψη τους. Η Kiyo Dörrer, συντάκτρια κλιματικών θεμάτων στην Deutsche Welle, τόνισε ότι, διευρύνοντας την εστίαση των ιστοριών τους και δημιουργώντας τίτλους που εκτείνονται πέρα από τα κλιματικά θέματα, οι δημοσιογράφοι μπορούν να κεντρίσουν το ενδιαφέρον του κόσμου και να προσελκύσουν ένα ευρύτερο κοινό. Στόχος είναι να γίνει το κλίμα μέρος μιας ευρύτερης αφήγησης που έχει απήχηση στον κόσμο.

«Προσελκύουμε ανθρώπους που ενδιαφέρονται για το κλίμα και ανθρώπους που ασχολούνται ενεργά με το κλίμα. Αλλά δεν θέλουμε να προσεγγίζουμε μόνο αυτούς», είπε η Dörrer. Μια ιστορία κατά της απαγόρευσης της κάνναβης, για παράδειγμα, πρόσθεσε, θα μπορούσε να τονίσει τα περιβαλλοντικά οφέλη της κάνναβης. Ενσωματώνοντας θέματα σχετικά με το κλίμα σε ευρύτερες αφηγήσεις, οι δημοσιογράφοι μπορούν να εμπλέξουν περισσότερους αναγνώστες, χωρίς να καταφεύγουν σε πρακτικές clickbait.

Στη συνέχεια η Dörrer μοιράστηκε τρεις συμβουλές για να γίνουν οι ιστορίες για το κλίμα πιο ελκυστικές, χρησιμοποιώντας παραδείγματα από την Deutsche Welle. 

• Στοχευμένη διαμόρφωση και τίτλοι: Οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να βρουν τρόπους να παρουσιάζουν τα θέματα για το κλίμα πιο εστιασμένα, συνδέοντάς τα με τις εμπειρίες των ανθρώπων στην πραγματική ζωή. 

• Απλοποίηση των ιστοριών: Η απλούστευση πολύπλοκων θεμάτων είναι το κλειδί για την ενίσχυση του αντίκτυπου μετά την εμπλοκή των αναγνωστών. Τα infographics μπορούν να βοηθήσουν το κοινό να συγκρατήσει τις πληροφορίες. 

• Εξατομίκευση της αφήγησης: Προσωπικοποιώντας τις ιστορίες για το κλίμα μέσα από τα μάτια και τις εμπειρίες τους, οι δημοσιογράφοι μπορούν να ενισχύσουν τον αντίκτυπο στο κοινό τους. 

Τέλος, η Dörrer τόνισε ότι η ομάδα της πάντα περιλαμβάνει λύσεις στις ιστορίες για το κλίμα. «Όσο μεγαλύτερο είναι το διάστημα που συζητείται ένα θέμα, τόσο μεγαλύτερο ποσοστό της ιστορίας πρέπει να επικεντρώνεται στις λύσεις, αλλιώς ο κόσμος ακούει τα ίδια και τα ίδια και τελικά αποσυντονίζεται. Αν αναφέρεσαι στη ρύπανση από τα πλαστικά, για παράδειγμα, πρέπει να εστιάζεις περισσότερο στις λύσεις παρά στο πρόβλημα. Όλοι γνωρίζουν το πρόβλημα». Όπως εξήγησε, η αρχική ανάδειξη θεμάτων για το κλίμα είχε επείγοντα χαρακτήρα, με το 98% της κάλυψης του θέματος να είναι αρνητική. Αργότερα η εστίαση μετατοπίστηκε στις λύσεις και έγινε ξεκάθαρο ότι κάθε λύση έχει σημασία. «Πρέπει να δείξουμε στον κόσμο κατά πόσο είναι τελικά βιώσιμες οι λύσεις που προτείνονται και να παρέχουμε το σωστό πλαίσιο», παρατήρησε. 

Μπορείτε να παρακολουθήσετε ξανά τη συζήτηση εδώ. 

Δείτε όλες τις ιστορίες του Pop-Up Newsroom 2024 εδώ.