Σε μια προεκλογική εκστρατεία, σημασία έχουν οι τοποθετήσεις αλλά και οι σιωπές. Εν προκειμένω, η ατζέντα των θεμάτων που διχάζουν τους εκλογείς παρέμεινε καμουφλαρισμένη προεκλογικά. Γράφει η Καθηγήτρια Βασιλική Γεωργιάδου*.
Ο προεκλογικός πολιτικός λόγος καλιμπράρεται από τις επιδιώξεις και τις ανάγκες της εκάστοτε επερχόμενης εκλογικής συγκυρίας. Οι δίαυλοι μέσα από τους οποίους εκφέρεται και διαχέεται ο προεκλογικός λόγος των πολιτικών κομμάτων, προκειμένου να φτάσει στους εκλογείς, είναι πολλοί και διαφορετικοί. Ωστόσο, οι διεργασίες «προεδροποίησης» της πολιτικής τοποθετούν στο επίκεντρο της προεκλογικής σκηνής τους κομματικούς αρχηγούς, οι δημόσιες ομιλίες των οποίων έχουν ιδιαίτερο βάρος ως προς τη θεματική πλαισίωση της προεκλογικής εκστρατείας.
Εδώ και μερικές δεκαετίες, γίνεται λόγος για την περιορισμένη σημασία που καταλαμβάνουν στον προεκλογικό λόγο τα επιμέρους ζητήματα πολιτικής. Συχνά διατυπώνεται, με επικριτικούς τόνους, η άποψη ότι οι προεκλογικοί αγώνες έχουν μετατραπεί σε «πολιτικό θέαμα», με αποτέλεσμα το στιλ και η αισθητικοποίηση να κυριαρχούν. Παρότι υπάρχει δόση αλήθειας σε αυτόν τον ισχυρισμό, δεν θα ήταν ορθό να ισχυριστούμε ότι τα κόμματα και οι πολιτικοί αρχηγοί αποφεύγουν να εστιάσουν στα θέματα πολιτικής που απασχολούν τους εκλογείς. Εξάλλου, η πολιτική, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, δέχεται κριτική για το ότι έχει γίνει ιδιαίτερα σύνθετη. Αυτή η διάσταση συνειδητοποιήθηκε προπάντων στη διάρκεια της πανδημίας, καθώς η επιστημονική εμπειρογνωμοσύνη ενσωματώθηκε στη χάραξη πολιτικής, με στόχο την αντιμετώπιση της COVID-19.
Από την έρευνα του iMEdD Lab όσον αφορά την ανάλυση του προεκλογικού πολιτικού λόγου των πρόσφατων εκλογών, συνάγεται ότι η θεματολογία των ομιλιών των επικεφαλής των κομμάτων ήταν αρκετά ευρεία, με την έμφαση να δίνεται, σχεδόν από όλους, στην ίδια τη θεματική των εκλογών –κάτι που είναι εξηγήσιμο λόγω προπάντων της διαφορετικότητας στο εκλογικό σύστημα με το οποίο έλαβε χώρα η αναμέτρηση της 21ης Μαΐου και των συνακόλουθων συζητήσεων περί κομματικών συνεργασιών στην προοπτική κυβερνήσεων συνασπισμού ή εκ νέου καταφυγής στις κάλπες. Οι πρόσφατες εκλογές ανάδειξαν, πάντως, μια ευρεία γκάμα διακυβευμάτων στα οποία οι κομματικοί αρχηγοί εστίασαν στις προεκλογικές ομιλίες τους.
Ενδιαφέρον είναι το γεγονός, που προκύπτει από τα δεδομένα της έρευνας του iMEdD Lab όσον αφορά τη θεματική ατζέντα του κάθε ενός κομματικού αρχηγού, ότι η ατζέντα αυτή τροποποιείται ανάλογα με τον προεκλογικό χρόνο και τον τόπο όπου μια ομιλία λαμβάνει χώρα. Το εύρημα αυτό σημαίνει ότι τόσο η ειδικότερη συγκυρία μέσα στο ευρύτερο προεκλογικό συγκείμενο όσο και η διάσταση της τοπικότητας διαδραματίζουν κάποιο ρόλο όσον αφορά τη διαμόρφωση της θεματολογίας των εκλογών. Μια συνακόλουθη σκέψη, στο σημείο αυτό, θα ήταν εκείνη που επικεντρώνεται στο διαδραστικό πλαίσιο της προεκλογικής διαδικασίας: το κοινό σε μια προεκλογική συγκέντρωση έχει έναν ενεργό ρόλο και υπάρχει μια δυναμική διάσταση στη σχέση ομιλητή-κοινού. Σε μια καλοσχεδιασμένη προεκλογική ομιλία, κάτι τέτοιο λαμβάνεται εκ των προτέρων υπόψη, γεγονός που προϋποθέτει ότι, εκ μέρους του πολιτικού αρχηγού, έχουν εντοπιστεί τόσο οι ιδιαίτερες θεματικές που μπορεί να απασχολούν το εκάστοτε κοινό όσο και το ειδικό περιεχόμενο με τα συναισθηματικά φορτία που συνοδεύουν καθεμιά τέτοια εστίαση.
Υπάρχει μια θεματική ατζέντα που παρέμεινε καμουφλαρισμένη προεκλογικά. Aφορά κυρίως διακυβεύματα που διχάζουν τους εκλογείς, όχι μόνο εκείνους που ψηφίζουν διαφορετικά κόμματα αλλά και τους εκλογείς του ιδίου κόμματος.
Σε μια προεκλογική εκστρατεία, σημασία έχουν οι τοποθετήσεις αλλά και οι σιωπές· δηλαδή, όσα θεματοποιούνται και λεκτικοποιούνται στις προεκλογικές ομιλίες αλλά και όσα αποσιωπούνται· όσα καταλαμβάνουν μια σημαντική θέση από άποψη συχνότητας αναφορών και διακυμάνσεων των συναισθηματικών εντάσεων και όσα μένουν στο περιθώριο του προεκλογικού λόγου ή συνοδεύονται από θεματικά μη-κριτικές ή και μη-συγκρουσιακές, και συναισθηματικά επίπεδες, αναφορές. Υπάρχει μια θεματική ατζέντα που παρέμεινε καμουφλαρισμένη προεκλογικά. Η ατζέντα αυτή αφορά κυρίως διακυβεύματα που διχάζουν τους εκλογείς (μεταναστευτικό), όχι μόνο εκείνους που ψηφίζουν διαφορετικά κόμματα αλλά και τους εκλογείς του ιδίου κόμματος. Αφορούν, όμως, και διακυβεύματα συναίνεσης (περιβάλλον) που δεν δημιουργούν ιδιαίτερες εκλογικές συσπειρώσεις. Με δεδομένο ότι το γενικότερο συναισθηματικό κλίμα των πρόσφατων εκλογών παρέμεινε αρκετά επίπεδο και απέφυγε τα βαριά αρνητικά φορτία, θεματικές που πολώνουν έμειναν στο περιθώριο των προεκλογικών τοποθετήσεων. Συνήθως αναζητούνται καμουφλαρισμένοι τρόποι, ώστε να μεταφερθεί προεκλογικά το κατάλληλο μήνυμα στους εκλογείς όσον αφορά τα πολωτικά διακυβεύματα. Η παρούσα Βουλή θα χρειαστεί, ωστόσο, να αναμετρηθεί με τέτοιου είδους θεματικές, εάν λάβει κανείς υπόψη τη σύνθεσή της η οποία χαρακτηρίζεται όχι μόνο από τον μεγάλο αριθμό των κομμάτων στα κοινοβουλευτικά έδρανα αλλά και από τον υψηλό αριθμό των κομματικών σχηματισμών οι οποίοι βρίσκονται ένθεν κακείθεν του ιδεολογικο-πολιτικού κέντρου, γεγονός που προϊδεάζει για διεύρυνση των συναισθηματικών εντάσεων και της πόλωσης στις πολιτικές συζητήσεις εντός και εκτός της παρούσας Βουλής.
*Η Βασιλική Γεωργιάδου είναι Καθηγήτρια στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Διευθύντρια και Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ).
Τα άρθρα γνώμης και σχολιασμού που δημοσιεύονται στο iMEdD Lab αντιπροσωπεύουν τους/τις συγγραφείς τους και δεν απηχούν απαραιτήτως τις απόψεις του iMEdD. Oι συγγραφείς εκφράζονται ελεύθερα, χωρίς καθοδήγηση ή παρεμβάσεις.