Οι Κροάτες χούλιγκαν της Ντιναμό Ζάγκρεμπ, Bad Blue Boys, που κατηγορούνται για τη δολοφονική επιδρομή στη Νέα Φιλαδέλφεια, έχουν σχέσεις με οργανωμένους οπαδούς από την Ουκρανία και την Ελλάδα. Το iMEdD ερεύνησε δεκάδες δημόσια κανάλια και προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με σκοπό να σκιαγραφήσει τις «αδελφοποιήσεις» των οργανωμένων οπαδών Κροατίας, Ουκρανίας και Ελλάδας και τη σχέση τους με την Ακροδεξιά. Από την έρευνα προκύπτει πως η πλατφόρμα Telegram διευκολύνει τη δικτύωση αυτών των ομάδων, ενώ ενδεχομένως χρησιμοποιείται και για τη στρατολόγηση νέων μελών στον χώρο των ακροδεξιών χούλιγκαν.
Πριν τη Λαυρίου, η Υμηττού: Το ραντεβού που οδήγησε στη δολοφονία Φιλόπουλου
«Για πρώτη φορά καταλάβαμε πώς σκέφτονται οι αντίπαλοι» – ένα βίντεο που σώζεται μέχρι σήμερα έφερε τη νέα, πιο άγρια εποχή του χουλιγκανισμού στην Ελλάδα.
Το βράδυ της 7ης Αυγούστου 2023 ο 29χρονος οπαδός της ΑΕΚ, Μιχάλης Κατσουρής, θα πέσει νεκρός κατά τη διάρκεια επεισοδίων έξω από το γήπεδο της αγαπημένης του ομάδας στη Νέα Φιλαδέλφεια. Την επόμενη ημέρα ήταν προγραμματισμένος ο αγώνας της ΑΕΚ με μία από τις μεγαλύτερες κροατικές ποδοσφαιρικές ομάδες, τη Ντιναμό Ζάγκρεμπ, για τον τρίτο προκριματικό γύρο του UEFA Champions League. Περισσότεροι από 100 σκληροπυρηνικοί οπαδοί της κροατικής ομάδας διέσχισαν οδικώς τέσσερις χώρες και έφτασαν στην Αθήνα, παρά την απαγόρευση μετακίνησης οπαδών που είχε επιβάλει η UEFA για τον συγκεκριμένο αγώνα. Ένας νεκρός, ο 29χρονος Μιχάλης Κατσουρής, και πολλοί τραυματίες είναι ο απολογισμός της δολοφονικής επιδρομής των αυτοαποκαλούμενων Bad Blue Boys (BBB) το βράδυ της 7ης Αυγούστου 2023. Η αστυνομία προχώρησε σε 105 συλλήψεις, εκ των οποίων οι 102 ήταν Κροάτες, μέλη των Bad Blue Boys.
Οι ΒΒΒ έχουν χτίσει μια «μυθολογία» γύρω από το όνομά τους στον χώρο των οργανωμένων και φανατικών οπαδών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. «Υπάρχει μια προδιάθεση προς τη βία από πλευράς τους και μια προδιάθεση προς πιο μαχητικές εκφράσεις της οπαδικής κουλτούρας», αναφέρει ο Ντάριο Μπρεντίν, ερευνητής που ασχολείται με την πολιτική και το ποδόσφαιρο στα Βαλκάνια. Κατά την κάθοδό τους στην Αθήνα και τα βίαια επεισόδια έξω από το γήπεδο της Νέας Φιλαδέλφειας, οι Κροάτες Bad Blue Boys φέρονται να έδρασαν σε συνεργασία με οπαδούς του Παναθηναϊκού, με μερίδα των οποίων διατηρούν επαφές. Ο Μπρεντίν προσθέτει πως οι φιλίες ανάμεσα σε ομάδες φανατικών οπαδών, οι οποίες ονομάζονται «αδελφοποιήσεις» στην οπαδική αργκό, μπορεί να προκύπτουν από κοινά χρώματα στις φανέλες ή και από κάτι πιο απλοϊκό, όπως μια κοινή νυχτερινή έξοδο. Δεν αποκλείει, ωστόσο, το ενδεχόμενο να βασίζονται και σε κοινές πολιτικές θέσεις των οπαδών. Πέρα από επαφές με μερίδα οπαδών του Παναθηναϊκού, οι BBB φαίνεται να έχουν στενές σχέσεις και με οπαδούς της ουκρανικής ποδοσφαιρικής ομάδας Ντιναμό Κιέβου, οι οποίοι εξέφρασαν τη στήριξη και την αλληλεγγύη τους στους συλληφθέντες για τα γεγονότα της Νέας Φιλαδέλφειας, Κροάτες.
Οι σχέσεις των Bad Blue Boys με ομάδες οπαδών από την Ουκρανία και την Ελλάδα επιβεβαιώνονται από δημοσιεύσεις στον κόσμο του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Το Telegram, μια παγκόσμια πλατφόρμα ανταλλαγής άμεσων κρυπτογραφημένων μηνυμάτων, στην οποία μπορεί κάποιος να συνομιλήσει προστατεύοντας την ιδιωτικότητά του, φαίνεται να προτιμάται από ομάδες οργανωμένων οπαδών και χούλιγκαν. Χρησιμοποιείται ως ένα μέσο επικοινωνίας, δικτύωσης αλλά και επίδειξης των «κατορθωμάτων» τέτοιων ομάδων. O Αλεξάντερ Ρίτζμαν είναι επικεφαλής του γραφείου του Counter Extremism Project σχετικά με την ακροδεξιά βία και την τρομοκρατία. Η έρευνά του ασχολείται με την πρόληψη και την αντιμετώπιση των ακροδεξιών δικτύων –τόσο στον πραγματικό όσο και στον ψηφιακό κόσμο. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά στο iMEdD, το Telegram προσφέρει έναν «σχετικά ασφαλή χώρο» στους χρήστες του, λόγω των ελάχιστων πρακτικών ελέγχου του περιεχομένου που εφαρμόζονται από την πλατφόρμα. Αυτό μπορεί να προσελκύσει ακραίες και βίαιες ομάδες.
Δεν είναι, όμως, μόνο αυτό. Το iMEdD, εξετάζοντας περισσότερα από είκοσι δημόσια κανάλια στο Telegram και δεκάδες άλλα προφίλ σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μετά τα γεγονότα της 7ης Αυγούστου, αποκαλύπτει τη δικτύωση και τις επαφές ομάδων οργανωμένων οπαδών και χούλιγκαν, ανάμεσά τους και των Bad Blue Boys, με τον χώρο της Ακροδεξιάς.
«Από τα χαρακώματα στην Αθήνα»
«Η ΑΕΚ είναι γνωστή για τις αριστερές της απόψεις (…) Για αυτό εμείς δεν “θρηνούμε” σε καμία περίπτωση, αλλά πρώτα από όλα είμαστε περήφανοι για τα αδέρφια μας. Θα έχουμε πολλή δουλειά στην Ευρώπη μετά τον πόλεμο». Με αυτό το μήνυμα σχολίασε στις 8 Αυγούστου τα γεγονότα της Νέας Φιλαδέλφειας ένα κανάλι οπαδών της ουκρανικής ποδοσφαιρικής ομάδας Ντιναμό Κιέβου στο Telegram. Το συγκεκριμένο κανάλι συνδέεται με την ομάδα Ουκρανών χούλιγκαν «ALBATROSS», ενώ στηρίζει και προωθεί ομάδες οργανωμένων οπαδών που πολεμούν στο μέτωπο της Ουκρανίας, στο πλαίσιο της ρωσικής εισβολής στη χώρα.
Την επόμενη ημέρα, η ίδια σελίδα δημοσίευσε μια φωτογραφία με στρατιωτικές οβίδες, πάνω στις οποίες αναγράφεται η φράση «FREE BBB» και «From trenches to Athens respect and pride» (σ.σ.: «Από τα χαρακώματα στην Αθήνα, σεβασμός και υπερηφάνεια»). Στην περιγραφή έγραφαν: «Πριν από δύο χρόνια μαζί με τα αδέρφια μας από την Κροατία συλληφθήκαμε σε μια ανεπιτυχή προσπάθεια να παρακολουθήσουμε ένα παιχνίδι εκτός έδρας στην Πολωνία. Σήμερα καθόμαστε στα χαρακώματα και παρακολουθούμε πώς η Ντιναμό Ζάγκρεμπ διέλυσε τα αριστερά αποβράσματα στην ίδια τους την περιοχή (σ.σ.: αναφέρεται στα επεισόδια στη Νέα Φιλαδέλφεια). Ευχόμαστε στα αδέρφια μας να μείνουν δυνατοί και να είναι σίγουροι ότι θα μείνουμε μαζί τους σε μία γραμμή. Μετά τον πόλεμο θα δράσουμε σίγουρα στην Ευρώπη». Με μια παρόμοια ανάρτηση στις 18 Μαρτίου, γιόρταζαν τα 37α γενέθλια των Κροατών Bad Blue Boys, περιγράφοντάς τους ως «τους καλύτερους φίλους που βοήθησαν το ουκρανικό έθνος σε δύσκολους καιρούς».
Αδελφοποιήσεις του Διαδικτύου
Οι σχέσεις των σκληροπυρηνικών οπαδών της Ντιναμό Ζάγκρεμπ με τους Ουκρανούς χούλιγκαν δεν περιορίζονται μόνο στους «ALBATROSS». Οι Κροάτες Bad Blue Boys διατηρούν στενές επαφές με τους λεγόμενους «White Boys Club» (WBC), οπαδούς της Ντιναμό Κιέβου. Η προβολή και η χρήση συμβόλων μίσους και τα κατά καιρούς ρατσιστικά περιστατικά στις κερκίδες των φανατικών οπαδών της ουκρανικής ομάδας θεωρούνται ενδεικτικά των ιδεολογικών καταβολών τους. Οι WBC σχετίζονται με το ακροδεξιό πολιτικό κόμμα της Ουκρανίας, National Corps, και τη στρατιωτική μονάδα της Εθνικής Φρουράς του Υπουργείου Εσωτερικών Υποθέσεων της Ουκρανίας, Σύνταγμα Αζόφ, η οποία θεωρείται αμφιλεγόμενη, εξαιτίας την σχέσης της με τον νεοναζισμό. Τον Απρίλιο του 2021, το κόμμα National Corps ανακοίνωνε, μέσω του Telegram, τη συμμετοχή των White Boys Club σε σεμινάριο τακτικής στρατιωτικής εκπαίδευσης, που περιελάμβανε και εκπαίδευση στην πάλη με μαχαίρια.
Ο Ρόμπερτ Κλάους είναι ερευνητής που ασχολείται με την οπαδική κουλτούρα και τη σχέση της με την πολιτική. Μέσα από την οθόνη του Zoom, μας εξηγεί πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ανάμεσά τους και το Telegram, λειτουργούν ως σημαντικά εργαλεία δικτύωσης σε όλη την Ευρώπη για ακροδεξιές ομάδες χούλιγκαν. Η περίπτωση των Ουκρανών χούλιγκαν της Ντιναμό Κιέβου δεν αποτελεί εξαίρεση. Τόσο οι «ALBATROSS» όσο και οι «WBC» με αναρτήσεις τους στο Telegram έδειξαν τη στήριξη και την αλληλεγγύη τους στους συλληφθέντες για τα επεισόδια της Νέας Φιλαδέλφειας Κροάτες των Bad Blue Boys. Τις επαφές μεταξύ τους φανερώνουν και δημοσιεύσεις από διεθνή ακροδεξιά δημόσια κανάλια του Telegram, που επίσης στέκονται αλληλέγγυα στους οπαδούς της Ντιναμό Ζάγκρεμπ.
Μάλιστα,τις φιλικές σχέσεις και τη δικτύωση ανάμεσα στους BBB και σε οπαδούς της Ντιναμό Κιέβου, αλλά και του Παναθηναϊκού, επιβεβαιώνει έγγραφο της ΕΛΑΣ, η οποία γνώριζε για την πιθανή παρουσία των Κροατών στην Ελλάδα ήδη από τις 4 Αυγούστου. Στο ίδιο έγγραφο, αναφέρεται ότι σε προηγούμενο εκτός έδρας παιχνίδι της Ντιναμό Ζάγκρεμπ, το 2019, οπαδός της κροατικής ομάδας έκανε ναζιστικό χαιρετισμό.
Χούλιγκαν και πολιτική
«Αρκετοί ακροδεξιοί ήταν ή και συνεχίζουν να είναι χούλιγκαν. Ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα σε αυτές τις δύο κοινότητες είναι η βία και υπό αυτήν την έννοια οι ομάδες οργανωμένων οπαδών μπορούν να λειτουργήσουν ως δεξαμενές στρατολόγησης για ακροδεξιές ομάδες» αναφέρει ο Αλεξάντερ Ρίτζμαν του Counter Extremism Project στο iMEdD. Πλατφόρμες όπως το Telegram μπορούν να συμβάλουν σε αυτό. «Ορισμένες ομάδες οπαδών και χούλιγκαν λειτουργούν ως κόμβοι, κοινοποιώντας (σ.σ.: εννοεί στο Telegram) συχνά περιεχόμενο που προέρχεται από ακροδεξιές ομάδες και με αυτόν τον τρόπο προωθούν μια δυνητική στρατολόγηση», προσθέτει ο ίδιος.
Σύμφωνα με τον Ρόμπερτ Κλάους, τα βασικά κανάλια ακροδεξιών χούλιγκαν στο Telegram είναι τρία στην Ευρώπη. Συνολικά αριθμούν εκατοντάδες χιλιάδες ακόλουθους. Το iMEdD ερεύνησε αυτά τα κανάλια και βρήκε ότι και τα τρία έχουν δημοσιεύσει δράσεις των Bad Blue Boys, ενώ σε πολλές από αυτές τις δημοσιεύσεις αναδεικνύονται και οι πολιτικές απόψεις των Κροατών οπαδών. Τα δύο από τα τρία αυτά κανάλια αναπαρήγαγαν και τα γεγονότα της Νέας Φιλαδέλφειας, υποστηρίζοντας τους συλληφθέντες οπαδούς της Ντιναμό Ζάγκρεμπ.
Αρκετοί ακροδεξιοί ήταν ή και συνεχίζουν να είναι χούλιγκαν. Ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα σε αυτές τις δύο κοινότητες είναι η βία και υπό αυτήν την έννοια οι ομάδες οργανωμένων οπαδών μπορούν να λειτουργήσουν ως δεξαμενές στρατολόγησης για ακροδεξιές ομάδες
Αλεξάντερ Ρίτζμαν, επικεφαλής του γραφείου του Counter Extremism Project σχετικά με την ακροδεξιά βία και την τρομοκρατία.
Οι «αδελφοί» από την Ελλάδα
Η «μυθολογία» του χώρου των οργανωμένων οπαδών θέλει τις επαφές ανάμεσα σε οπαδούς του Παναθηναϊκού και της Ντιναμό Ζάγκρεμπ να ξεκίνησαν πριν από μερικά χρόνια, όταν βρέθηκαν μαζί στην Ιταλία για να παρακολουθήσουν έναν αγώνα ποδοσφαίρου της Ρόμα, με τους οπαδούς της οποίας διατηρούν και οι δύο φιλικές σχέσεις.
Ερευνώντας ανοιχτά προφίλ στο Instagram, σχετιζόμενα με τον χώρο των οργανωμένων οπαδών της Ντιναμό Ζάγκρεμπ, το iMEdD επιβεβαιώνει τις σχέσεις Ελλήνων-Κροατών οπαδών.
Σε φωτογραφία που δημοσιεύτηκε από προφίλ σχετιζόμενο με το οπαδικό κίνημα της Ντιναμό Ζάγκρεμπ και τους Bad Blue Boys, φερόμενοι οπαδοί του Παναθηναϊκού κρατούν σημαία του Συντάγματος Αζόφ, η οποία φέρει το σύμβολο Wolfsangel, που από πολλούς μελετητές θεωρείται νεο-ναζιστικό σύμβολο μίσους. Σε story που δημοσιεύτηκε από το ίδιο προφίλ, φαίνονται οπαδοί με σβησμένα τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους, κάποιοι εκ των οποίων φορούν μπλούζες του Παναθηναϊκού, να χαιρετούν ναζιστικά. Η εικόνα συνοδεύεται από τις σημαίες της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Κροατίας, ενώ στο πάνω μέρος της υπάρχει ακόμη μία φωτογραφία στην οποία φαίνονται κασκόλ και σημαίες του Παναθηναϊκού και των Bad Blue Boys. Σε μια από τις ελληνικές σημαίες αναγράφεται η φράση «White Pride», ενώ το ακροδεξιό σύμβολο, που μοιάζει να είναι ο Κέλτικος Σταυρός, έχει σβηστεί μέσω ψηφιακής επεξεργασίας. Το συγκεκριμένο σύμβολο χρησιμοποιείται από πολλές ακροδεξιές και νεοναζιστικές οργανώσεις στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ – ανάμεσά τους, και η Χρυσή Αυγή.
Η «πολιτική δίωξη» των Bad Blue Boys
Σε πολλές περιπτώσεις, όμως, η στήριξη στους Κροάτες χούλιγκαν, που συμμετείχαν στα επεισόδια στη Νέα Φιλαδέλφεια, έχει ξεκάθαρα πολιτικά χαρακτηριστικά. Ακροδεξιές ομάδες από την Ελλάδα, που ανήκουν στον χώρο των λεγόμενων «αυτόνομων εθνικιστών», ενώ αυτοπροσδιορίζονται και ως εθνικοσοσιαλιστές, επίσης στήριξαν τους συλληφθέντες των Bad Blue Boys, κάνοντας λόγο για «πολιτική δίωξη» και ανεβάζοντας περιεχόμενο αλληλεγγύης σε κανάλια του Telegram και άλλες πλατφόρμες.
Απευθύναμε ερωτήματα στη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος και στην Υποδιεύθυνση Αντιμετώπισης Βίας στους Αθλητικούς Χώρους της Ελληνικής Αστυνομίας, τόσο σχετικά με αυτές τις ομάδες και τη διαδικτυακή τους δραστηριότητα όσο και σχετικά με την ύπαρξη ακροδεξιών πυρήνων στον χώρο των οργανωμένων οπαδών του Παναθηναϊκού. Μέχρι την ώρα αυτής της δημοσίευσης δεν έχουμε λάβει κάποια απάντηση.
Σύμφωνα με τον Μπρεντίν, ο οποίος ερευνά τη σχέση ποδοσφαίρου και πολιτικής στα Βαλκάνια, δεν είναι απλό και εύκολο να καταλήξουμε σε μια πολιτική ιδεολογία ως τον βασικό παράγοντα της ταυτότητας των Bad Blue Boys. «Σίγουρα, είναι ένας δεξιός σχηματισμός, ο οποίος είναι ανοιχτός σε φασιστικές και ξενοφοβικές ιδέες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτό είναι ο καθοριστικός παράγοντας της ταυτότητάς τους».
Σίγουρα, είναι ένας δεξιός σχηματισμός, ο οποίος είναι ανοιχτός σε φασιστικές και ξενοφοβικές ιδέες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτό είναι ο καθοριστικός παράγοντας της ταυτότητάς τους.
Ντάριο Μπρεντίν, ερευνητής που ασχολείται με την πολιτική και το ποδόσφαιρο στα Βαλκάνια.
Ο κόσμος του Telegram στη Νέα Φιλαδέλφεια
Τα δεκάδες κανάλια στο Telegram δημιουργούν μια κοινότητα, ένα δίκτυο που μπορεί να λειτουργήσει σαν ψηφιακό «υπόβαθρο», το οποίο παίρνει σάρκα και οστά σε επεισόδια όπως αυτά της Νέας Φιλαδέλφειας. Δίνει τη δυνατότητα σε βίαιες και ακραίες ομάδες να επικοινωνούν, να αντιγράφουν η μία την άλλη, και παρέχει ένα ασφαλές «σπίτι» για να κομπάσουν μετά για τις βίαιες πράξεις τους.
Σύμφωνα με τον Ρίτζμαν, αυτό που διαφοροποιεί το Telegram από άλλες πλατφόρμες και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το TikTok, είναι η έλλειψη αλγοριθμικής ενίσχυσης και προώθησης του περιεχομένου του. Αυτό το χαρακτηριστικό καθιστά το Telegram ένα εργαλείο περισσότερο «εσωτερικής προπαγάνδας και διάδοσης του περιεχομένου» εντός των συνόρων των μυημένων της ακροδεξιάς κοινότητας.
Ο Ρόμπερτ Κλάους αναδεικνύει τη βία ως τον βασικό παράγοντα επικοινωνίας αυτών των ομάδων, κάτι που επιτυγχάνεται μέσω πλατφορμών, όπως το Telegram. «Η βία είναι ένα μέσο επικοινωνίας για αυτές τις ομάδες. Είναι ένας τρόπος να αναγνωριστεί η αρρενωπότητά τους, ένας τρόπος να υπερηφανευτούν και να δείξουν πόσο δυνατοί και βίαιοι είναι». Σύμφωνα με τον ίδιο, αυτός ο μηχανισμός επικοινωνίας μπορεί να οδηγήσει σε έναν ανταγωνισμό ανάμεσα στις ομάδες χούλιγκαν – έναν ανταγωνισμό για το ποιος είναι ο πιο βίαιος στην πραγματική ζωή.
Φυσικά, ο ανταγωνισμός αυτός μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα ένα διαρκές «κυνήγι» όλο και βιαότερων περιστατικών, με σκοπό η κάθε ομάδα χούλιγκαν να φανεί πιο δυνατή, πιο παράτολμη και πιο ταγμένη στα πιστεύω και την ιδεολογία της από τις άλλες. «Αυτές οι ομάδες (σ.σ.: εννοεί τις ομάδες χούλιγκαν) έχουν έναν ανταγωνισμό για το ποια είναι η πιο δυνατή και η πιο ικανή για βίαιες πράξεις. Η βία στην πραγματική ζωή και η βία που εμφανίζεται στα social media έχουν μια πολύ στενή σύνδεση μεταξύ τους», προσθέτει ο Κλάους.
Δεν αποκλείεται οι Κροάτες χούλιγκαν που μετακινήθηκαν στην Ελλάδα για το παιχνίδι με την ΑΕΚ να είδαν μια πρόκληση και μια ευκαιρία να αποδείξουν το πόσο «σκληροί» οπαδοί είναι. Το να μπορέσει μια ομάδα τουλάχιστον εκατό οπαδών να διασχίσει ανενόχλητη τέσσερις διαφορετικές χώρες, παρά την απαγόρευση μετακίνησης τους που είχε επιβάλλει η UEFA, και να «νικήσει» μια αντίπαλη ομάδα οπαδών έξω από το ίδιο της το γήπεδο, θεωρείται σημαντικό «παράσημο» στον κόσμο των σκληροπυρηνικών χούλιγκαν – πολύ περισσότερο δε, όταν η αντίπαλη αυτή ομάδα θεωρείται και ιδεολογικά εχθρική. «Θα έλεγα ότι είναι ένας παράγοντας. Ίσως όχι η βασική αιτία, αλλά νομίζω ότι η πολιτική έπαιξε έναν ρόλο, είτε κυρίαρχο είτε όχι» λέει ο Ντάριο Μπρεντίν, λίγο πριν κλείσουμε την κουβέντα μας.
