Η δημοσιογράφος Δώρα Αντωνίου* γράφει για τον ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης στην καθημερινότητα των δημοσιογράφων.
Αναζητώντας αρχειακό υλικό για τα αποτελέσματα εκλογικών αναμετρήσεων, σκέφτηκα, και ως άσκηση εργασίας, να ζητήσω σχετικές πληροφορίες από το ChatGPT. Αρχικά, ζήτησα πληροφορίες με ένα γενικό ερώτημα για «αποτελέσματα εκλογών στην Ελλάδα». Με ενημέρωσε ότι δεν διαθέτει στοιχεία για εκλογικά αποτελέσματα μετά το 2021 και μου συνέστησε να ανατρέξω σε αξιόπιστες πηγές ειδήσεων «όπως εφημερίδες, τηλεοπτικά δίκτυα ή ιστoτόπους που καλύπτουν πολιτικά θέματα στην Ελλάδα».
Σκέφτηκα να ζητήσω πιο συγκεκριμένες πληροφορίες για εκλογική αναμέτρηση πρότερη του 2021. Και ζήτησα «αποτελέσματα εκλογών 1974 στην Ελλάδα». Με εξαίρεση το πρώτο κόμμα, εν προκειμένω τη Νέα Δημοκρατία, που είχε πάρει 54,37% και 220 έδρες, τα υπόλοιπα στοιχεία της απάντησης, ως προς το ποσοστό κομμάτων, τη συμμετοχή τους, τις έδρες κλπ, ήταν λανθασμένα. Επανέλαβα τα ίδια ερωτήματα την επόμενη μέρα. Στην πρώτη ερώτηση, αυτή τη φορά η σύσταση ήταν να ελέγξω αξιόπιστες πηγές ειδήσεων ή ιστοτόπους της ελληνικής κυβέρνησης. Για τις εκλογές του 1974, και πάλι ήταν σωστή η απάντηση μόνο ως προς το πρώτο κόμμα και λανθασμένη στα υπόλοιπα, με διαφορές μάλιστα σε σχέση με την προηγούμενη μέρα. Σε αυτήν την απάντηση, υπήρχε και αναφορά σε εκλογές «που ακολούθησαν στις 16 Δεκεμβρίου 1974», στις οποίες «τα αποτελέσματα ήταν σχεδόν ίδια με τις προηγούμενες εκλογές, του Νοεμβρίου 1974». Οσο κι αν αναζήτησα πληροφορίες για αυτές τις εκλογές, δεν βρήκα πουθενά -τον Δεκέμβριο του 1974 δεν έγιναν εκλογές.
Ίσως φανεί μακροσκελής η εισαγωγή, αλλά θεωρώ ιδιαίτερα ισχυρή τη δύναμη του παραδείγματος. Δεν γνωρίζω ποια θα είναι η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης στο μέλλον. Αυτή τη στιγμή, όμως, η αξιοπιστία και η ακρίβεια των πληροφοριών που παρέχει, συναρτώνται άμεσα με την αξιοπιστία των ανθρώπων που τροφοδοτούν τις βάσεις δεδομένων με στοιχεία. Ως μια πρώτη παρατήρηση, λοιπόν, προκύπτει ότι χρειάζεται διασταύρωση, και ξανά διασταύρωση, σε όλα τα στοιχεία που δίνονται ως απαντήσεις.
Δεν είναι τυχαίο ότι στο έργο του iMEdD για την ανάλυση του προεκλογικού πολιτικού λόγου δόθηκε μεγάλη έμφαση στην παρουσίαση τόσο της ερευνητικής και της επιστημονικής ομάδας που το «έτρεξε» όσο και της μεθοδολογίας που ακολουθήθηκε, ώστε να μην υπάρχουν «σκιές». Όπως σε κάθε έρευνα, ανεξαρτήτως εργαλείων -συμβατικών, ψηφιακών, τεχνητής νοημοσύνης-, ο φορέας που την εκπονεί πάντοτε συνεκτιμάται ως παράγοντας αξιολόγησης της αξιοπιστίας της. Η συγκεκριμένη έρευνα δείχνει ότι η αξιοποίηση των εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να δώσει κωδικοποιημένο αποτέλεσμα και χρήσιμα συμπεράσματα από την αξιολόγηση μεγάλου όγκου δεδομένων, που δύσκολα μπορεί κάποιος να επεξεργαστεί με διαφορετικό τρόπο -δυνατότητα πολύτιμη και σημαντικά υποβοηθητική στο δημοσιογραφικό έργο. Εδώ, μπαίνει ένας αστερίσκος, ωστόσο: σε ένα ρεπορτάζ, η αξιοποίηση πληροφοριών που μπορούμε να αντλήσουμε με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή, όσον αφορά την πηγή των πληροφοριών, και λεπτομερή διασταύρωση, εάν δεν γνωρίζουμε την πηγή ή αν αμφιβάλλουμε για την αξιοπιστία της.
Η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να δώσει χρήσιμα συμπεράσματα από την αξιολόγηση μεγάλου όγκου δεδομένων. Ωστόσο, σε ένα ρεπορτάζ, η αξιοποίηση πληροφοριών που μπορούμε να αντλήσουμε με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο και καθώς αναπτύσσεται μια συζήτηση ότι η τεχνητή νοημοσύνη προοδευτικά μπορεί να υποκαταστήσει τη δημοσιογραφία, προσωπικά εκτιμώ ότι είναι πολύ νωρίς να μιλάμε για κάτι τέτοιο. Μπορώ να φανταστώ τη δυνατότητα παράθεσης συμβάντων και γεγονότων, η οποία είναι εφικτή με τη διασύνδεση με βάσεις δεδομένων και κέντρα επιχειρήσεων των φορέων που εμπλέκονται στη διαχείριση έκτακτων καταστάσεων, ή τη γρήγορη και σύνθετη ανάλυση δεδομένων πάνω σε προκαθορισμένο μοτίβο. Υπάρχει, όμως, το ερώτημα για την ικανότητα της τεχνητής νοημοσύνης να προχωρήσει πιο πέρα: να κάνει ρεπορτάζ, να μιλήσει με πηγές, να δώσει άλλες διαστάσεις πέραν της προφανούς είδησης, να κάνει αποκαλύψεις για το παρασκήνιο, να αναλύσει στρατηγική, να εντοπίσει ανακολουθίες ή και ψεύδη στην εκδοχή των γεγονότων που έχει λάβει ως τροφοδότηση. Εν ολίγοις, να αντικαταστήσει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης σκέψης και την απλότητα μιας ενημερωμένης ατζέντας τηλεφωνικών επαφών από πηγές που μπορούν να βάλουν ένα διαφορετικό λιθαράκι, μια άλλη διάσταση σε κάθε θέμα.
*Η Δώρα Αντωνίου είναι δημοσιογράφος στην Καθημερινή.
Τα άρθρα γνώμης και σχολιασμού που δημοσιεύονται στο iMEdD Lab αντιπροσωπεύουν τους/τις συγγραφείς τους και δεν απηχούν απαραιτήτως τις απόψεις του iMEdD. Oι συγγραφείς εκφράζονται ελεύθερα, χωρίς καθοδήγηση ή παρεμβάσεις.