Βομβαρδισμένα Νοσοκομεία και Κατεστραμμένα Διαμερίσματα: Χαρτογράφηση Χτυπημάτων Ενάντια στον Άμαχο Πληθυσμό στην Ουκρανία

Στην πόλη Ουμάν της κεντρικής Ουκρανίας, ένα αιμόφυρτο σώμα κείτεται άψυχο στην άσφαλτο. Είναι 24 Φεβρουαρίου και η εισβολή της Ρωσίας στη γειτονική της χώρα έχει μόλις ξεκινήσει. Συντρίμμια είναι διάσπαρτα στον δρόμο και τα τζάμια των κοντινών αυτοκινήτων έχουν σπάσει. Οι κάμερες του κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης ενός κοντινού καταστήματος καταγράφουν μια τεράστια έκρηξη που σημειώθηκε λίγο μετά τις 7 το πρωί, τοπική ώρα. Ένας κρατήρας, που διακρίνεται καθαρά σε βίντεο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, φαίνεται να επιβεβαιώνει ότι η αιτία της έκρηξης, που στοίχισε τη ζωή του ανθρώπου που κείτεται ακίνητος σε κοντινή απόσταση, ήταν μια ρουκέτα. 

Δύο ημέρες αργότερα στη Μελιτόπολη, μια κάμερα είναι στραμμένη προς την πρόσοψη ενός νοσοκομείου στο κέντρο της πόλης. Ακούγεται ο καταιγιστικός ρυθμός των πυροβολισμών, καθώς το κουνημένο βίντεο εστιάζει σε αυτό που αναφέρεται ως το ογκολογικό τμήμα του νοσοκομείου. Μια σειρά από πυρομαχικά άγνωστου τύπου πλήττουν το κτίριο και προκαλούν αρκετές μικρές εκρήξεις. Η κάμερα περιστρέφεται και διακρίνεται o γιγάντιος κόκκινος σταυρός που κοσμεί την είσοδο του νοσοκομείου. Αυτή η απειλητική και χαοτική σκηνή καταγράφεται από έναν άνθρωπο που στέκεται έξω από μια σειρά πολυκατοικιών με θέα προς τη μονάδα. Η ομάδα του Bellingcat καταγράφει και τεκμηριώνει τέτοια περιστατικά –τα οποία έχουν αναρτηθεί σε κοινωνικά δίκτυα– καθώς και άλλα που φαίνεται να απεικονίζουν περιστατικά επίθεσης απέναντι σε αμάχους ή τραυματισμού τους, από την αρχή της σύγκρουσης. Ορισμένα παρουσιάζουν λεπτομερώς περιστατικά ακραίας βίας την ώρα που αυτά συμβαίνουν, ενώ άλλα φαίνεται να δείχνουν τα επακόλουθα πυραυλικών επιθέσεων ή πυροβολισμών. Με ολοένα και περισσότερα βίντεο και εικόνες να έρχονται στο φως κάθε μέρα, η ομάδα Bellingcat και τα μέλη του Global Authentication Project έχουν αρχίσει να καταγράφουν και να χαρτογραφούν αυτά τα περιστατικά σε ένα διαδραστικό TimeMap. Μπορείτε να εξερευνήσετε το TimeMap παρακάτω ή να κάνετε κλικ εδώ για να το δείτε στην αρχική του μορφή (σε πλήρη οθόνη).

Το Global Authentication Project αποτελείται από μια κοινότητα ερευνητών ανοικτής πηγής, που βοηθούν την έρευνα της Bellingcat μέσω δομημένων εργασιών και ανατροφοδότησης. Για αυτό το σύνολο δεδομένων, συνεργαζόμαστε με πολλά άτομα που έχουν γνώση της ουκρανικής γλώσσας και άλλους που διαθέτουν γνώσεις σχετικά με το τοπικό πλαίσιο των γεγονότων και των τοποθεσιών που εμφανίζονται στον χάρτη. Άλλοι συμμετέχοντες είναι άτομα με εξειδίκευση στον γεωεντοπισμό και τον χρονοεντοπισμό, ενώ όλες οι πληροφορίες ελέγχονται από ερευνητές της ομάδας Bellingcat. 

Στόχος αυτού του έργου είναι να καταγράψει λεπτομερώς τα περιστατικά για τα οποία υπάρχουν στοιχεία ανοικτής πηγής για πιθανά χτυπήματα ενάντια σε αμάχους στην Ουκρανία, καθώς και να προσπαθήσει να διευκρινίσει πού και πότε έλαβαν χώρα αυτά τα γεγονότα. Η τεκμηρίωση αυτών των περιστατικών είναι σημαντική δεδομένων των ισχυρισμών της ρωσικής κυβέρνησης ότι δεν επιδιώκει να επιτεθεί σε αμάχους και ότι αποφεύγει να πλήξει τις μη στρατιωτικές υποδομές. 

Οι αναγνώστες καλούνται να εξερευνήσουν τον χάρτη κατά ημερομηνία και τοποθεσία. Πρέπει να σημειωθεί ότι στο σύνολο δεδομένων της Bellingcat περιλαμβάνονται μόνο γεγονότα που έχουν φωτογραφηθεί, καταγραφεί σε βίντεο ή αναρτηθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι πιθανό ότι υπάρχουν πολλές άλλες περιπτώσεις χτυπημάτων ενάντια στον άμαχο πληθυσμό, που δεν έχουν καταγραφεί σε βίντεο ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και, ως εκ τούτου, δεν περιλαμβάνονται στο TimeMap. 

Ακόμη και αν ληφθεί υπόψη αυτή η επιφύλαξη, ο αριθμός των περιστατικών που περιγράφονται λεπτομερώς στο σύνολο δεδομένων μας και στο TimeMap κατά τη στιγμή της αρχικής δημοσίευσης είναι ήδη σημαντικός.

Θα συνεχίσουμε να ενημερώνουμε το σύνολο δεδομένων μας και το TimeMap καθώς εξελίσσεται η σύγκρουση. Ο χάρτης θα παραμείνει online και μετά τη λήξη της σύγκρουσης. 

Πώς λειτουργεί το TimeMap; 

Κάθε κουκκίδα στον χάρτη αντιπροσωπεύει ένα περιστατικό καταστροφής ή χτυπημάτων ενάντια στον άμαχο πληθυσμό, και την τοποθεσία όπου έλαβε χώρα το περιστατικό. Κάνοντας κλικ σε μια κουκκίδα, οι αναγνώστες βλέπουν πληροφορίες σχετικά με ένα περιστατικό, συχνά με έναν ή περισσότερους ενσωματωμένους συνδέσμους προς υλικό βίντεο ή εικόνες που απεικονίζουν τι συνέβη.

Καθώς τα βίντεο των επιλεγμένων επεισοδίων έχουν ενσωματωθεί από αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τυχόν απόψεις που μπορεί να περιέχονται σε αυτά δεν αντιπροσωπεύουν τις απόψεις της Bellingcat ή των συνεργατών μας. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι τυχόν ισχυρισμοί που περιέχονται στις αναρτήσεις δεν έχουν απαραίτητα επιβεβαιωθεί ή επαληθευτεί από την Bellingcat. Αυτό ισχύει ιδιαιτέρως σε σχέση με τις αναρτήσεις που αναφέρουν ποιο από τα μέρη μπορεί να είναι υπεύθυνο για τα περιστατικά που περιγράφονται λεπτομερώς. Η συνοδευτική περιγραφή απλώς παραθέτει λεπτομερώς τα στοιχεία που είναι αντικειμενικά παρατηρήσιμα στο υλικό. 

Όπως περιγράφεται στην ενότητα της μεθοδολογίας που ακολουθεί, εάν ένας χρήστης αφαιρέσει το ενσωματωμένο υλικό από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυτό δεν θα είναι πλέον ορατό στο φορμά του TimeMap. Ωστόσο, το περιστατικό και η περιγραφή του θα παραμείνουν στο TimeMap. Αντίγραφο της κάθε ανάρτησης θα αρχειοθετείται επίσης για την περίπτωση που αυτή ενδέχεται να είναι σημαντική για οποιαδήποτε διαδικασία απονομής δικαιοσύνης και λογοδοσίας που μπορεί να προκύψει στο μέλλον (και αυτές οι αρχειοθετημένες αναρτήσεις δεν θα προβάλλονται δημοσίως).

Οι χρήστες μπορούν να διαμορφώσουν το χρονολόγιο στο κάτω μέρος του χάρτη για να εστιάσουν σε περιστατικά που έλαβαν χώρα σε συγκεκριμένες ημερομηνίες. Κάνοντας κλικ σε μια συγκεκριμένη ημέρα, θα εμφανιστεί στη δεξιά πλευρά της οθόνης μια λίστα με τα περιστατικά που έχουν καταγραφεί για το συγκεκριμένο 24ωρο. 

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπου το βίντεο ή οι εικόνες θα μπορούσαν ενδεχομένως να αποκαλύψουν την ταυτότητα ή την προσωπική τοποθεσία ενός δημιουργού περιεχομένου, έχουμε λάβει μέτρα για την προστασία του απορρήτου του, ενώ παράλληλα περιλαμβάνουμε πληροφορίες σχετικά με το είδος του συμβάντος που έλαβε χώρα.

Οι χρήστες μπορούν επίσης να βλέπουν τα περιστατικά ανά εβδομάδα, ανά περίοδο δύο εβδομάδων, ενός μήνα και τριών μηνών κάνοντας κλικ σε αυτές τις επιλογές στα δεξιά του χρονολογίου στο κάτω μέρος του χάρτη. 

Εάν οι χρήστες ενδιαφέρονται για τον εντοπισμό περιστατικών σε συγκεκριμένες πόλεις, συνιστάται η μεγέθυνση στην τοποθεσία-στόχο. Έτσι παρέχεται μια πολύ πιο τοπική επισκόπηση από την προβολή του χάρτη στην προεπιλεγμένη προοπτική, που δείχνει ολόκληρη τη χώρα της Ουκρανίας. 

Τα φίλτρα στην αριστερή πλευρά της οθόνης επιτρέπουν επίσης στους χρήστες να κάνουν αναζήτηση στον Χρονοχάρτη με βάση συγκεκριμένους τύπους συμβάντων. Για παράδειγμα, τα φίλτρα επιτρέπουν την επιλογή περιστατικών που επηρεάζουν οικιστικές, βιομηχανικές, υγειονομικές και άλλες εγκαταστάσεις. Αυτά θα εμφανιστούν στον χάρτη με τα υπόλοιπα αποτελέσματα να εξαιρούνται. 

Εάν ο τύπος του πυρομαχικού ή του όπλου που χτύπησε άμαχο πληθυσμό ή προκάλεσε καταστροφές, μπορεί να εξακριβωθεί με κάποιο επίπεδο αξιοπιστίας, αυτός θα αναφέρεται επίσης στο προφίλ του συμβάντος. Οι χρήστες μπορούν να χρησιμοποιούν φίλτρα για την αναζήτηση συγκεκριμένων τύπων οπλικών συστημάτων που μπορεί να έχουν αναπτυχθεί, όπως πυρομαχικά διασποράς, πύραυλοι κρουζ ή ακόμη και φορητά όπλα. 

Η μεθοδολογία του TimeMap

Πεδίο Εφαρμογής της Έρευνας  

Αυτή η βάση δεδομένων, που έχει δημιουργηθεί στην πλατφόρμα TimeMap της Forensic Architecture και έχει προσαρμοστεί για το συγκεκριμένο έργο, επικεντρώνεται σε περιστατικά που λαμβάνουν χώρα στην Ουκρανία και έχουν βλαπτικό αντίκτυπο στον άμαχο πληθυσμό. Αυτά περιλαμβάνουν: περιστατικά όπου ρουκέτες ή πύραυλοι έπληξαν μη στρατιωτικές περιοχές· όπου οι επιθέσεις είχαν ως αποτέλεσμα την καταστροφή μη στρατιωτικών υποδομών· όπου είναι ορατή η παρουσία τραυματισμένων πολιτών και/ή η παρουσία ακίνητων σωμάτων πολιτών. Αυτή η βάση δεδομένων άρχισε να συλλέγεται στις 24 Φεβρουαρίου 2022 και σκοπός μας είναι να παραμείνει ένα ζωντανό έγγραφο που θα συνεχίσει να ενημερώνεται όσο διαρκεί η σύγκρουση. Παρόλο που προσπαθούμε να συλλέξουμε όσο το δυνατόν περισσότερα περιστατικά, δεν μπορούμε να εγγυηθούμε ότι θα τα συλλέξουμε όλα, ούτε είμαστε σε θέση να επιβεβαιώσουμε τις τοποθεσίες όλων των περιστατικών που συλλέγουμε. Αυτά για τα οποία δεν μπορούμε να επιβεβαιώσουμε την αυθεντικότητα ή την ακριβή τοποθεσία δεν θα εμφανίζονται στον χάρτη. Ως εκ τούτου, αυτός ο χάρτης δεν είναι ένας εξαντλητικός κατάλογος των χτυπημάτων απέναντι στον άμαχο πληθυσμό στην Ουκρανία, αλλά μάλλον μια αναπαράσταση όλων των περιστατικών που μπορέσαμε να συλλέξουμε και των οποίων μπορέσαμε να προσδιορίσουμε τις ακριβείς τοποθεσίες. 

Υλικό Βίντεο Ανοικτής Πηγής 

Οι σύνδεσμοι σε αυτόν τον χάρτη είναι όλοι ανοικτής πηγής, που σημαίνει ότι συνδέονται με έναν ανοικτό σύνδεσμο που έχει αναρτηθεί στο διαδίκτυο. Οι πηγές αυτές συγκεντρώθηκαν από τους ερευνητές της Bellingcat και τοποθετήθηκαν σε μια βάση δεδομένων από όπου και αρχειοθετούνται τοπικά. Μετά τη συλλογή, τα μέλη του Global Authentication Project καθόρισαν την τοποθεσία κάθε ενός από αυτά τα συμβάντα (μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για το Global Authentication Project και τη σύνθεσή του παρακάτω). Κατόπιν, το προσωπικό της Bellingcat διασταύρωσε αυτές τις συντεταγμένες για να διασφαλίσει την ακρίβειά τους. Η ανάλυση αυτών των γεωεντοπισμών είναι εντός 150 μέτρων από το σημείο όπου έλαβε χώρα το περιστατικό, αλλά οι δημόσιες συντεταγμένες που προβάλλονται στον χάρτη έχουν αλλοιωθεί ελαφρώς, προκειμένου να προστατευθεί η ταυτότητα των δημιουργών. Επειδή αυτά τα βίντεο είναι ανοικτής πηγής, οι χρήστες που ανέβασαν το περιεχόμενο δεν συνδέονται άμεσα με την Bellingcat ή τους συνεργάτες μας. Συνεπώς, οι απόψεις που ενδέχεται να περιέχονται στις αναρτήσεις δεν αντιπροσωπεύουν τις απόψεις της Bellingcat ή των συνεργατών μας. Επίσης, τυχόν ισχυρισμοί που περιέχονται στις αναρτήσεις δεν έχουν απαραίτητα επιβεβαιωθεί ή επαληθευτεί από την Bellingcat, ιδιαιτέρως σε σχέση με ποιο από τα μέρη μπορεί να είναι υπεύθυνο για τα περιστατικά που περιγράφονται λεπτομερώς. 

Επίπεδο Επαλήθευσης 

Τα δεδομένα που συλλέγονται ελέγχονται ως προς την πρωτοτυπία, τις βασικές ενδείξεις στοιχείων χειραγώγησης και την τοποθεσία τους, από τους ερευνητές της Bellingcat. Αυτό το επίπεδο επαλήθευσης αποσκοπεί στο να καταδείξει πού έλαβαν χώρα τα περιστατικά, πότε και πού υπάρχουν επαρκείς οπτικές ενδείξεις για χτυπήματα ενάντια στον άμαχο πληθυσμό. Το σχέδιο της έρευνάς μας για τη συλλογή αυτού του υλικού και οι χρήσεις του διέπονται από το Πρωτόκολλο του Μπέρκλεϊ για τις Ψηφιακές Έρευνες Ανοικτής Πηγής. Τα περιστατικά αυτά συλλέγονται και αρχειοθετούνται επίσης σε εγκληματολογικό επίπεδο για την πιθανή τους χρήση ως αποδεικτικών στοιχείων στο μέλλον. Αυτό το επίπεδο εμπεριστατωμένης ανάλυσης και επαλήθευσης χρειάζεται πολλούς μήνες και ο στόχος μας με αυτόν τον χάρτη είναι να παρουσιάσουμε με διαφάνεια την τρέχουσα κατάσταση στην Ουκρανία, τη στιγμή που διαδραματίζεται, προς το δημόσιο συμφέρον. Για να είμαστε σαφείς, αυτές οι δύο διαδικασίες θα είναι ξεχωριστές. 

Περιγραφές 

Κάθε περιστατικό συνοδεύεται από συνδέσμους πηγών, την ακριβή τοποθεσία που καθορίστηκε από το Global Authentication Project και τους ερευνητές της Bellingcat, καθώς και μια σύντομη περιγραφή του περιστατικού με βάση τα οπτικά στοιχεία. Οι περιγραφές αναφέρουν ό,τι είναι σαφώς ορατό, αλλά δεν επιχειρούν να κάνουν υποθέσεις σχετικά με τον ακριβή αριθμό των θυμάτων ή ποιο από τα μέρη της σύγκρουσης είναι υπεύθυνο, λόγω του ότι οι παράγοντες αυτοί είναι δύσκολο να προσδιοριστούν πλήρως μόνο από σύντομες οπτικές εικόνες. 

Φίλτρα 

Στην αριστερή πλευρά του χάρτη, ο χρήστης μπορεί να επιλέξει μεταξύ διαφορετικών ειδών περιοχών που επηρεάζονται. Χαρακτηρίζουμε τις περιοχές ως οικιστικές, βιομηχανικές, διοικητικές, υγειονομικές, σχολικές/παιδαγωγικές, στρατιωτικές, εμπορικές, θρησκευτικές ή απροσδιόριστες. Οι αποφάσεις σχετικά με αυτές τις ταξινομήσεις βασίζονται σε οπτικές ενδείξεις που υπάρχουν στο υλικό και σε αναφορές σχετικά με τη χρήση της περιοχής. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε πλήρως ή να διερευνήσουμε εξαντλητικά την ενδεχόμενη στρατιωτική χρήση σε ορισμένες από αυτές τις περιοχές. 

Σύνδεσμοι Πηγής/Ενσωμάτωση  

Επιλέξαμε να ενσωματώσουμε τους συνδέσμους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης απευθείας στην πλατφόρμα. Σε περίπτωση που κάποια ανάρτηση διαγραφεί από τον χρήστη, θα εξακολουθήσει να είναι ορατή στον χάρτη, αλλά τα δεδομένα της, ο χρήστης και τα βίντεο δεν θα παρουσιάζονται πλέον δημόσια. Όπου ευαίσθητα πλάνα, που δημοσιεύτηκαν από μεμονωμένα άτομα, θα μπορούσαν να επιτρέψουν την ταυτοποίηση των ιδίων ή της τοποθεσίας τους, επιδιώξαμε να λάβουμε προληπτικά μέτρα για την ανωνυμοποίηση αυτών των χρηστών. 

Προβληματισμοί σχετικά με το απόρρητο και σεβασμός των νεκρών 

Αυτό το υλικό βίντεο είναι γραφικό και περιέχει θλιβερές σκηνές πολέμου και συγκρούσεων.  

Πολλές από τις περιοχές που παρουσιάζονται, κατά τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, δέχονται επίσης επίθεση τόσο σε φυσικό επίπεδο όσο και μέσω διαδικτυακών προσπαθειών να δυσφημιστούν ή να βλαφθούν οι χρήστες που δημοσιεύουν αυτό το περιεχόμενο. Για τους παραπάνω λόγους, επιλέξαμε να μην κοινοποιήσουμε ορισμένες αναρτήσεις που θα μπορούσαν να υποδηλώνουν την άμεση ταυτότητα οποιουδήποτε από τα πρόσωπα που βιντεοσκοπούν. Έχουμε επίσης αποκλείσει τις αναρτήσεις που περιέχουν εικόνες όπου ένα ακίνητο σώμα κινηματογραφείται από κοντινή απόσταση και η ταυτότητά του θα μπορούσε να εξακριβωθεί, από σεβασμό προς το πρόσωπο αυτό και τους οικείους του. 

Μια Σημείωση Σχετικά με το Global Authentication Project της Bellingcat 

Το Global Authentication Project αποτελείται από μια κοινότητα ερευνητών ανοικτής πηγής που βοηθούν την έρευνα της Bellingcat μέσω δομημένων εργασιών και ανατροφοδότησης. Στόχος μας είναι να πιστοποιήσουμε την αυθεντικότητα των γεγονότων που λαμβάνουν χώρα σε όλο τον κόσμο και να καλύψουμε τα κενά γνώσης που υπάρχουν, ιδίως σε περιπτώσεις όπου διατίθενται τεράστιες ποσότητες δεδομένων. Δημιουργώντας μια κοινότητα για όσους ενδιαφέρονται για την έρευνα ανοικτής πηγής, προάγουμε τον αρχικό στόχο της Bellingcat να επιλύουμε προβλήματα μαζί, να διαφοροποιούμε τις έρευνές μας και να προωθούμε τη χρήση αυτών των δεξιοτήτων. Για αυτό το σύνολο δεδομένων, συνεργαζόμαστε με πολλά άτομα που έχουν γνώση της ουκρανικής γλώσσας και άλλους που διαθέτουν γνώσεις σχετικά με το τοπικό πλαίσιο των γεγονότων και των τοποθεσιών που εμφανίζονται στον χάρτη. Άλλοι συμμετέχοντες είναι άτομα με εξειδίκευση στον γεωεντοπισμό και τον χρονοεντοπισμό, ενώ όλες οι πληροφορίες ελέγχονται από ερευνητές της ομάδας Bellingcat. Καθώς επεκτείνουμε το Global Authentication Project τους επόμενους μήνες, περισσότερες πληροφορίες θα είναι διαθέσιμες στον ιστότοπό μας και στο Twitter. 

Ανατροφοδότηση 

Αυτός ο χάρτης θα συνεχίσει να αλλάζει και να ενημερώνεται σε όλη τη διάρκεια αυτής της σύγκρουσης. Με χαρά θα λάβουμε οποιαδήποτε ανατροφοδότηση σχετικά με τη μεθοδολογία μας και τη συλλογή δεδομένων, και λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη τη διαφάνεια. Εάν έχετε τυχόν άμεση ανατροφοδότηση σχετικά με την πλατφόρμα, παρακαλείστε να την καταθέσετε σε αυτή τη φόρμα.

Μεθοδολογία TimeMap: Σαρλότ Γκόνταρτ & Νικ Γουότερς  

Οπτικοποίηση του TimeMap: Μιγκέλ Ραμάλιο & Λάχλαν Κέρμοουντ (Forensic Architecture) 

Πρόσθετη Έρευνα Περιστατικών: Τζιανκάρλο Φιορέλα, Φούκε Πόστμα, Ναρίν Κατσατριάν, Αϊγκάνις Αϊνταρμπέκοβα, Ανίκ Μουσού, Χάνα Μπαγκντάσαρ, Μαξίμ Έντουαρντς, Όουν Μακγουάιρ, Μάικλ Κόλμπορν, Κάρλος Γκονζάλες, Τζοάνα Γουάιλντ και μέλη του Global Authentication Project μας

Το παρόν άρθρο είναι μετάφραση του πρωτότυπου άρθρου που μπορείτε να βρείτε εδώ.

Μετάφραση: Εβίτα Λύκου