10. ΗΠΑ-Κίνα: Εμπορικός πόλεμος και στρατιωτικός ανταγωνισμός στον 21ο αιώνα

Πότε ξεκίνησε ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας;

Ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας είναι μια οικονομική σύγκρουση, η οποία ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2018, επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ και Σι Τζινπίνγκ, αντίστοιχα. Η Ουάσινγκτον ξεκίνησε να επιβάλει δασμούς και άλλους εμπορικούς φραγμούς σε κινεζικά προϊόντα, κατηγορώντας το Πεκίνο για αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και κλοπές πνευματικής ιδιοκτησίας. 

Πώς εξελίχθηκε ανά τα χρόνια; 

Η Κίνα απάντησε με δικούς της εμπορικούς περιορισμούς σε αμερικανικά προϊόντα, ενώ χαρακτήρισε τις αμερικανικές κινήσεις ως μέσο καταστολής της οικονομικής ανάπτυξης της ίδιας. Το 2018 οι ΗΠΑ επέβαλαν τρεις διαφορετικούς γύρους δασμών, και έναν τέταρτο τον Σεπτέμβριο του 2019. Τον Ιανουάριο του 2020, οι δύο πλευρές υπέγραψαν μία συμφωνία, με σκοπό την άμβλυνση του οικονομικού πολέμου. Πιο ειδικά, το Πεκίνο δεσμεύτηκε να αυξήσει τις εισαγωγές αμερικανικών προϊόντων και να καταπολεμήσει την παραοικονομία και τις κλοπές πνευματικής ιδιοκτησίας, ενώ οι ΗΠΑ να μειώσουν κατά το ήμισυ κάποιους από τους εμπορικούς δασμούς που είχαν επιβάλει. Παρόλα αυτά και οι δύο πλευρές διατήρησαν ενεργούς εμπορικούς φραγμούς και περιορισμούς στην ελεύθερη κίνηση των προϊόντων. Υπολογίζεται ότι παρέμειναν ενεργοί δασμοί που επηρέαζαν περίπου 360 δισ. δολάρια κινεζικών αγαθών και επίσης αμερικανικές εξαγωγές αξίας άνω των 100 δισ. δολαρίων.  

Η συμφωνία του Ιανουαρίου δεν έφερε τα αποτελέσματα που αναμένονταν, ενώ χαρακτηρίστηκε ως «ιστορική αποτυχία», διότι η Κίνα, δύο χρόνια αργότερα, είχε απορροφήσει λιγότερο από 60% των αμερικανικών εξαγωγών που είχε δεσμευτεί. 

Κατά τη διάρκεια της θητείας του Τζο Μπάιντεν, μεγάλο μέρος των δασμών που είχαν επιβληθεί από τον Τραμπ παρέμειναν σε ισχύ. Μάλιστα, τον Μάιο του 2024, ο Μπάιντεν επέβαλε σημαντικούς νέους δασμούς σε κινεζικά προϊόντα, όπως ηλεκτρικά οχήματα, μπαταρίες, χάλυβα, αλουμίνιο και ιατρικό εξοπλισμό, επικαλούμενος αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και την προστασία των αμερικανικών επιχειρήσεων, αυξάνοντας έτσι την ένταση μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του πλανήτη. 

Πέρα από την οικονομία;

Πέρα από την οικονομική ένταση, ΗΠΑ και Κίνα ανταγωνίζονται σε ένα ευρύτερο γεωπολιτικό και στρατηγικό πεδίο. Σύμφωνα με την έκθεση του SIPRI, το 2023 οι ΗΠΑ και η Κίνα είχαν τις υψηλότερες στρατιωτικές δαπάνες στον κόσμο, αυξημένες συγκριτικά με την προηγούμενη χρονιά. Η ένταση μεταξύ Πεκίνου και Ουάσινγκτον φαίνεται να κορυφώνεται με αφορμή την Ταϊβάν και την πρόσφατη εκλογή του Προέδρου Λάι Τσινγκ-Τε στην Ταϊπέι, ενώ τα τελευταία 10-15 χρόνια αυξάνεται ο στρατηγικός ανταγωνισμός και στην περιοχή της Θάλασσας της Νότιας Κίνας. Η Κίνα αυξάνει την επιρροή της μέσω επενδύσεων και δανεισμού στην Αφρική, σε περιοχές όπως το Σαχέλ, ερχόμενη σε αντιπαράθεση με τα εκεί αμερικανικά συμφέροντα. Το Πεκίνο δείχνει να ενδιαφέρεται και για ενεργές πολεμικές συρράξεις, όπως αυτή της Μιανμάρ, όπου η Κίνα φέρεται να στηρίζει την κυβέρνηση. Από την άλλη, οι ΗΠΑ τάσσονται στο πλευρό της Ουκρανίας, όπου το Πεκίνο φέρεται να στηρίζει την ρωσική οικονομία έναντι των δυτικών κυρώσεων.

Ποιος ο ρόλος των εκλογών στις ΗΠΑ;

Οι εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ τον ερχόμενο Νοέμβριο αναμένονται να είναι κομβικής σημασίας για τη συνέχεια των αμερικανο-σινικών σχέσεων. Μπάιντεν και Τραμπ φαίνεται να ανταγωνίζονται προεκλογικά για το ποιος θα επιβάλει τους αυστηρότερους δασμούς στα κινεζικά προϊόντα, με τον τελευταίο να δεσμεύεται για την επιβολή δασμών ύψους 60% σε όλα τα κινεζικά προϊόντα και 10% σε προϊόντα από όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Σύμφωνα με ανάλυση του Peterson Institute for International Economics, εάν εφαρμοστούν τέτοιου τύπου μέτρα, υπάρχει ο κίνδυνος ενός παγκόσμιου εμπορικού πολέμου. Σε πρόσφατο ταξίδι του στην Κίνα, ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν, δήλωσε ότι η Ουάσινγκτον έχει στοιχεία για προσπάθειες του Πεκίνου να παρέμβει και να επηρεάσει τις εκλογές του Νοεμβρίου. Το πρακτορείο Reuters ανέφερε τον Απρίλιο του 2024, ότι είναι πιθανό οι σχέσεις των ΗΠΑ με την Κίνα να χειροτερέψουν, ανεξάρτητα από το ποιος θα κερδίσει τη θέση στον Λευκό Οίκο. Νωρίτερα, το AP υποστήριξε ότι η Κίνα δεν έχει ιδιαίτερη προτίμηση σε κανέναν από τους δύο υποψηφίους, ενώ το αποτέλεσμα των εκλογών μπορεί να έχει τεράστιες συνέπειες, όχι μόνο στις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας, αλλά και στην ειρήνη και τη σταθερότητα στην Ασία και τον Ειρηνικό Ωκεανό. 

Διαβάστε όλα τα Explainer κείμενα της σειράς «Οι 10 Κρίσεις του 2024» εδώ.