Θεματα

Οι θάνατοι από την πανδημία φαίνεται πως είναι περισσότεροι από αυτούς που γνωρίζουμε

Το 2020 καταγράφεται αύξηση της μη αναμενόμενης θνησιμότητας στην Ελλάδα (excess mortality), από την οποία μόλις το 43% οφείλεται σε επιβεβαιωμένους θανάτους από COVID-19. Δημιουργούνται ερωτήματα για θανάτους που σχετίζονται έμμεσα με τον κορωνοϊό και ενδεχομένως θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί. Το iMEdD Lab δημοσιεύει δεδομένα για τη γεωγραφική κατανομή 5.471 επιβεβαιωμένων θανάτων από COVID-19, με τη Βόρεια Ελλάδα να εμφανίζει δυσανάλογο υψηλό αριθμό θανάτων συγκριτικά με την υπόλοιπη χώρα.

Περισσότεροι από 5.900 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους στην Ελλάδα από την COVID-19 από την έναρξη της πανδημίας, με το 85% αυτών να αφορά ασθενείς άνω των 65 ετών.  Η συντριπτική πλειονότητα των θανάτων καταγράφηκε στο δεύτερο κύμα της πανδημίας, από τις αρχές Νοεμβρίου 2020 έως και τις αρχές Ιανουαρίου 2021.

Συγκεκριμένα, από την 1η Νοεμβρίου έως και τις 30 του ίδιου μήνα, ο συνολικός αριθμός των θανάτων διπλασιαζόταν ανά 15 ημέρες περίπου (635 θάνατοι την 1η Νοεμβρίου, 1.288 θάνατοι στις 17 Νοεμβρίου, 2.406 θάνατοι στις 30 Νοεμβρίου). Στα τέλη του Δεκεμβρίου, είχαν διπλασιασιαστεί και πάλι (4.838 την 31η Δεκεμβρίου). Στη συνέχεια, έως το τέλος Ιανουαρίου, αυξήθηκε κατά 20% περίπου (5.764 την 30η Ιανουαρίου).

Εξέλιξη συνολικών θανάτων τους τελευταίους τρεις μήνες

  • <iframe src="https://lab.imedd.org/covid19/iframe/greece-key-daily-agg-bar?lang=el&period=2&view=deaths&aggregation=cumulative" height="580" width="100%" allow="fullscreen"></iframe>

* Ο δείκτης της θνησιμότητας περιγράφει
τη σχέση των θανάτων σε σχέση με έναν
συγκεκριμένο πληθυσμό, όπως για παράδειγμα
τον πληθυσμό μιας χώρας.
Η θνητότητα μας δείχνει την αναλογία θανάτων
από κάποια νόσο σε σχέση με τον συνολικό
αριθμό ανθρώπων που έχουν
διαγνωστεί με αυτή τη νόσο.  

Εξαιτίας του υψηλού αριθμού θανάτων αλλά και της κατακόρυφης αύξησής τους, την περίοδο 9 Νοεμβρίου 2020 έως και τις 30 Δεκεμβρίου, η ευρωπαϊκή πλατφόρμα EUROMOMO, που παρακολουθεί τη θνησιμότητα* από οποιαδήποτε αιτία σε 27 χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), κατέγραψε σημαντική αύξηση μη αναμενόμενης (στατιστικά) θνησιμότητας συνολικά στην Ελλάδα, της λεγόμενης υπερέχουσας θνησιμότητας («excess mortality»).

euromomo excess mortality map
H EUROMOMO στηρίζει την ανάλυσή της σε έναν δείκτη (z-score) που έχει αναπτύξει για την καταγραφή της θνησιμότητας. Όμως, δεν διαθέτει ανοικτά δεδομένα για τον απόλυτο αριθμό των θανάτων ανά χώρα.

Ο δείκτης υπερέχουσας θνησιμότητας ορίζεται ως οι πραγματικοί θάνατοι ανεξαρτήτως αιτίας, μείον τους στατιστικά αναμενόμενους θανάτους. Για παράδειγμα, εάν υποθέσουμε ότι την 40η εβδομάδα του 2020 σε μία χώρα καταγράφηκαν 100 θάνατοι, ενώ τα προηγούμενα πέντε χρόνια (2015-2019) είχαν καταγραφεί, κατά μέσο όρο την ίδια εβδομάδα, 80 θάνατοι, θα λέγαμε ότι την 40η εβδομάδα του 2020, είχαμε 25% περισσότερους θανάτους από τους στατιστικά αναμενόμενους (υπερέχουσα θνησιμότητα).

Έως και 41% περισσότεροι θάνατοι από τους στατιστικά αναμενόμενους στις αρχές Δεκεμβρίου 2020

Η υπερέχουσα θνησιμότητα θεωρείται ως ένας από τους πλέον σημαντικούς και αμερόληπτους δείκτες για την παρακολούθηση των θανάτων που σχετίζονται με την COVID-19. Αυτό επειδή, όπως επισημαίνεται σε επιστημονική έρευνα των Janine Aron, Charlie Giattino, John Muellbauer and Hannah Ritchie, η οποία δημοσιεύθηκε στο Our World in Data τον Ιούνιο 2020, «σε μια πανδημία, οι θάνατοι αυξάνονται κατακόρυφα, ωστόσο οι αιτίες θανάτου συχνά καταγράφονται ανακριβώς, ειδικά όταν δεν είναι ευρέως διαθέσιμα αξιόπιστα τεστ».

Στην ίδια έρευνα, σημειώνεται πως ο δείκτης της υπερέχουσας θνησιμότητας μας βοηθά να ξεπεράσουμε δύο σημαντικά προβλήματα ως προς την αναφορά θανάτων που σχετίζονται με την COVID-19: από τη μία, την υποκαταγραφή τους και, από την άλλη, τις «παράπλευρες απώλειες» από την πανδημία.

«Τα δεδομένα για το excess mortality περιλαμβάνουν και τις ‘παράπλευρες απώλειες’ από άλλες παθήσεις, οι οποίες δεν έτυχαν θεραπείας, είτε επειδή το σύστημα υγείας ήταν πιεσμένο από κρούσματα COVID-19, είτε από σκόπιμες αποφάσεις οι οποίες έδωσαν προτεραιότητα σε ασθενείς με COVID-19 έναντι εκείνων με άλλα συμπτώματα».

Janine Aron, Charlie Giattino, John Muellbauer and Hannah Ritchie – Our World in Data

H αξία αυτού του δείκτη έχει επισημανθεί και σε παρουσίαση με ημερομηνία δημοσίευσης την 5η Οκτωβρίου 2020, από τον Σωτήρη Τσιόδρα, Καθηγητή Παθολογίας – Λοιμωξιολογίας, ο οποίος είναι επικεφαλής της ομάδας για την αντιμετώπιση της επιδημίας του κορωνοϊού στην Ελλάδα, αλλά και από τον Επίκουρο Καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, Γκίκα Μαγιορκίνη, ο οποίος στην ενημέρωση των διαπιστευμένων συντακτών του Υπουργείου Υγείας, στις 2 Οκτωβρίου, σημείωνε «… είμαστε ευτυχείς γιατί αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα δεν έχουμε δει “excess mortality”. Αυτό είναι χαρακτηριστικό για την Ελλάδα αυτή τη στιγμή».

Πράγματι, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) για το σύνολο των θανάτων ανά εβδομάδα στη χώρα, στις αρχές Οκτωβρίου, η υπερέχουσα θνησιμότητα στην Ελλάδα ήταν μόλις στο 4%. Λίγες εβδομάδες αργότερα, όμως, η κατάσταση άλλαξε δραματικά.

γράφημα με θανάτους κατά την πανδημία

Aπό την 46η έως την 49η εβδομάδα του 2020 (9 Νοεμβρίου έως 6 Δεκεμβρίου) καταγράφονται κατά μέσο όρο 34,49% περισσότεροι θάνατοι από τους στατιστικά αναμενόμενους (μέσος όρος θανάτων τις αντίστοιχες εβδομάδες κατά την προηγούμενη πενταετία). Συγκεκριμένα, παρατηρείται αυξημένη θνησιμότητα κατά:

  •  21% την 46η εβδομάδα (9/11 – 15/11)
  • 35% την 47η (16/11 – 22/11)
  • 41% την 48η (23/11 – 29/11)
  • 41% την 49η (30/11 – 06/12)

Αύξηση άνω του 25% θεωρείται εξαιρετικά υψηλή. Η ανάλυσή μας σταματάει την 49η εβδομάδα, διότι δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για τις υπόλοιπες τέσσερις εβδομάδες από την ΕΛΣΤΑΤ.

Καταγεγραμμένοι θάνατοι ανά εβδομάδα σε απόλυτα νούμερα

  • <iframe src="https://lab.imedd.org/iframes/covid_mortality/deaths_v2_linechart/line_chart.html" height="340" width="100%" allow="fullscreen"></iframe>

Μόλις το 43,54% της υπερέχουσας θνησιμότητας σχετίζεται με τους επιβεβαιωμένους θανάτους από κορωνοϊό

Εξετάζοντας συνολικά την περίοδο από τον πρώτο θάνατο λόγω COVID-19 (11η εβδομάδα η οποία ξεκινά στις 11 Μαρτίου 2020) έως την 49η εβδομάδα (ολοκληρώνεται στις 6 Δεκεμβρίου 2020), παρατηρούμε ότι καταγράφονται 7,93% περισσότεροι θάνατοι, συγκριτικά με τους στατιστικά αναμενόμενους. Οι στατιστικά αναμενόμενοι θάνατοι για το 2020, με βάση τον μέσο όρο την προηγούμενης πενταετίας (2015–2019), υπολογίζονται σε 86.976. Τα απόλυτα νούμερα σε αυτήν την ανάλυση πρέπει να διαβάζονται με προσοχή, διότι αποτελούν εκτίμηση –και όχι καταγεγραμμένα δελτία θανάτων. Ωστόσο, αποτελεί κοινή και αποδεκτή πρακτική παγκοσμίως ο υπολογισμός της υπερέχουσας θνησιμότητας να γίνεται με τιμή βάσης τον μέσο όρο θανάτων της προηγούμενης πενταετίας. Οι καταγεγραμμένοι θάνατοι για το ίδιο διάστημα του 2020 ήταν 93.863. Η διαφορά των δύο είναι 6.896 και προκύπτει από την αφαίρεση των πραγματικών θανάτων μείον των στατιστικά αναμενόμενων.

Αρ. ΕβδομάδαςΠερίοδοςΜέσος Όρος 15-192020Excess Mortality %Excess DeathsΘάνατοι COVID
119/3/2020 – 15/3/20202,4262,59471684
1216/3/2020 – 22/3/20202,3642,547818311
1323/3/2020 – 29/3/20202,3172,439512223
1430/3/2020 – 5/4/20202,3562,45449835
156/4/2020 – 12/4/20202,3322,36213025
1613/4/2020 – 19/4/20202,2862,267-1-1915
1720/4/2020 – 26/4/20202,2452,203-2-4221
1827/4/2020 – 3/5/20202,2772,30612910
194/5/2020 – 10/5/20202,22,127-3-737
2011/5/2020 – 17/5/20202,1092,4731736412
2118/5/2020 – 24/5/20202,0692,329132608
2225/5/2020 – 31/5/20202,1711,96-10-2116
231/6/2020 – 7/6/20202,1592,101-3-585
248/6/2020 – 14/6/20202,232,211-1-191
2515/6/2020 – 21/6/20202,3552,3530-27
2622/6/2020 – 28/6/20202,2872,181-5-1061
2729/6/2020 – 5/7/20202,272,671184011
286/7/2020 – 12/7/20202,2592,3042452
2913/7/2020 – 19/7/20202,1472,1360-111
3020/7/2020 – 26/7/20202,2812,235-2-467
3127/7/2020 – 2/8/20202,3452,714163696
323/8/2020 – 9/8/20202,3982,52851305
3310/8/2020 – 16/8/20202,262,367510717
3417/8/2020 – 23/8/20202,1412,3611022014
3524/8/2020 – 30/8/20202,1362,298816219
3631/8/2020 – 6/9/20202,1222,315919322
377/9/2020 – 13/9/20202,0522,2741122221
3814/9/2020 – 20/9/20202,0112,2761326534
3921/9/2020 – 27/9/20201,9852,156917141
4028/9/2020 – 4/10/20202,0682,223715528
415/10/2020 – 11/10/20202,1292,21448541
4212/10/2020 – 18/10/20202,1432,1440161
4319/10/2020 – 25/10/20202,1672,22125464
4426/10/2020 – 1/11/20202,232,413818360
452/11/2020 – 8/11/20202,3062,54710241149
469/11/2020 – 15/11/20202,2962,78421488322
4716/11/2020 – 22/11/20202,3313,14935818524
4823/11/2020 – 29/11/20202,3363,29541959691
4930/11/2020 – 06/12/20202,3693,33141962682

Η πρώτη υπόθεση που εξετάσαμε είναι κατά πόσο αυτοί οι περίπου 6.800 θάνατοι οφείλονται στην COVID-19. Σύμφωνα με τα στοιχεία του iMEdD Lab, οι επιβεβαιωμένοι θάνατοι από COVID-19 συνολικά στη χώρα, έως και την Κυριακή 6 Δεκεμβρίου ήταν 3.003, δηλαδή μόλις το 43,5% των επιπλέον, μη στατιστικά αναμενόμενων θανάτων («excess deaths»).

Ποιο είναι το πραγματικό κόστος της πανδημίας σε ανθρώπινες ζωές;

  • <iframe src="https://lab.imedd.org/iframes/covid_mortality/deaths_v2_area/area_chart.html" height="350" width="100%" allow="fullscreen"></iframe>

Από την παραπάνω ανάλυση προκύπτει η υπόθεση ότι ενδεχομένως είτε υπάρχουν κάποιοι θάνατοι από COVID-19, οι οποίοι δεν έχουν καταγραφεί ως τέτοιοι και, άρα, οι θάνατοι έχουν υποεκτιμηθεί στις επίσημες ανακοινώσεις από τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσις Υγείας (ΕΟΔΥ), είτε υπάρχει αυξημένη θνητότητα από ασθένειες που δεν σχετίζονται με τον κορωνοϊό, αλλά με κάποιον τρόπο η πρόγνωση των ασθενών επηρεάστηκε άμεσα ή έμμεσα από την πανδημία. Για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί, σε κάποιες χώρες, ασθενείς να μην πηγαίνουν εγκαίρως στο νοσοκομείο για να αντιμετωπίσουν αιφνίδιες ή χρόνιες παθήσεις, όπως ο καρκίνος, εμφράγματα και εγκεφαλικά, από φόβο μήπως κολλήσουν κορωνοϊό, ή σε άλλες περιπτώσεις το σύστημα υγείας να είναι τόσο υπερφορτωμένο, ώστε να μην μπορεί να ανταποκριθεί στην περίθαλψη ασθενών από άλλες νόσους.

Έρευνα του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) σημειώνει ότι πρώιμα στοιχεία δείχνουν καθυστερήσεις στην πρόσβαση σε πρωτοβάθμιες δομές υγείας, χειρουργεία ή εξωτερικά ιατρεία για χρόνια νοσήματα.

Παραμένει ανοιχτό το ερώτημα κατά πόσο το εθνικό σύστημα υγείας ανταποκρίθηκε εγκαίρως και επαρκώς σε ασθενείς με άλλες παθήσεις

Ακόμα και αν επικεντρώσουμε την ανάλυση μόνο στις τέσσερις εβδομάδες (46η- 49η), οπότε σημειώνεται η υψηλότερη αύξηση μη αναμενόμενης θνησιμότητας, το ποσοστό των επιβεβαιωμένων θανάτων από COVID-19, αντιστοιχεί μόνο στο 68% των μη στατιστικά αναμενόμενων θανάτων. Αναλυτικά, οι λεγόμενοι «excess deaths», δηλαδή οι υπερέχοντες θάνατοι, είναι 3.226, ενώ οι θάνατοι από κορωνοϊό  είναι 2.219. Αυτό σημαίνει ότι 1.002 θάνατοι, ή 32% των μη αναμενόμενων θανάτων, ενδεχομένως σχετίζονται έμμεσα με την πανδημία.

Στις 6 Οκτωβρίου, πριν από την κατακόρυφη αύξηση των θανάτων, ο Γκίκας Μαγιορκίνης είχε αναφερθεί στον δείκτη υπερέχουσας θνησιμότητας, απαντώντας σε ερώτηση της δημοσιογράφου Νατάσσας Σπαγαδόρου για ενδεχόμενες αναβολές χειρουργείων λόγω του κορωνοϊού λέγοντας: «… εμείς οι επιδημιολόγοι βλέπουμε, μετράμε, ποσοτικοποιούμε την πίεση στο σύστημα Υγείας με τη λεγόμενη “excess mortality”, δηλαδή τη θνησιμότητα που υπερβαίνει από αυτή που περιμένουμε. Και υπάρχει μια ευρωπαϊκή βάση δεδομένων, η οποία λέγεται EUROMOMO, και σε αυτή βλέπουμε πόσο υπερέβη η θνησιμότητα, δηλαδή πόσο πιέστηκε η γενική υγεία του πληθυσμού, η οποία είναι μέσα και από το σύστημα Υγείας. Και στην Ελλάδα δεν είχαμε καθόλου “excess mortality” καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας. Ούτε στο πρώτο κύμα ούτε καταγράφεται τώρα. Αυτό θα πρέπει να το σημειώσουμε, διότι είναι πολύ σημαντικό. Επειδή είπατε ότι αναβλήθηκαν κάποια χειρουργεία. Μπορεί να αναβληθεί ένα μικρό χειρουργείο το οποίο δεν θα οδηγήσει τον ασθενή… Απλά θέλω να εξηγήσω ότι, αν και εφόσον είχαν αναβληθεί πολλά και σοβαρά, θα το βλέπαμε εκεί πέρα».

Είναι γεγονός ότι στην Ελλάδα έχει καταγραφεί μικρότερη υπερέχουσα θνησιμότητα συγκριτικά με άλλες χώρες, ενώ στο πρώτο κύμα της πανδημίας, πράγματι ο αριθμός των θανάτων δεν ξεπέρασε το φυσιολογικά αναμενόμενο εύρος εκτιμώμενης θνησιμότητας. Ωστόσο, παραμένει αναπάντητο το ερώτημα κατά πόσο το Εθνικό Σύστημα Υγείας ανταποκρίθηκε εγκαίρως σε ασθενείς με άλλες παθήσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του 2020 και ποιες περιοχές εμφανίζουν υψηλότερο ποσοστό μη στατιστικά αναμενόμενων θανάτων ανεξαρτήτως αιτίας.

Με δεδομένο ότι η ΕΛΣΤΑΤ θα δημοσιεύσει αναλυτικά στοιχεία για τις αιτίες θανάτου του 2020 μετά από μεγάλο διάστημα (εντός του Φεβρουαρίου 2021 θα δημοσιευθεί η έκθεση για τις αιτίες θανάτου του 2018), είναι σημαντικό όχι μόνο ο δείκτης της υπερέχουσας θνησιμότητας να λαμβάνεται υπόψη από τις Αρχές στη λήψη των μέτρων, αλλά να υπάρξει και απόλυτη διαφάνεια στα δεδομένα με την COVID-19, με σκοπό να εκτιμηθεί συνολικά η ποιότητα υγειονομικής περίθαλψης που προσφέρεται στους ασθενείς κατά τη διάρκεια της πανδημίας και να διερευνηθεί η θνητότητα από ασθένειες, οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν θεραπευθεί.

Δραματική αύξηση θανάτων το 2020 στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, μείωση της θνητότητας στην Στερεά Ελλάδα

Σύμφωνα με τα εβδομαδιαία στοιχεία θανάτων της ΕΛΣΤΑΤ, το 2020 (1η – 49η εβδομάδα) καταγράφηκε αύξηση θανάτων ανεξαρτήτως αιτίας κατά 10,5% στην Κεντρική Μακεδονία σε σύγκριση με το 2019 και 12,1% στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, δύο από τις περιφέρειες που έχουν πληγεί από τον κορωνοϊό. Δεν γνωρίζουμε, ωστόσο, την πραγματική έκταση του προβλήματος εκεί. Αυτό, είτε επειδή δεν γνωρίζουμε πόσα τεστ διεξάγονται σε κάθε περιοχή, ώστε να εκτιμήσουμε την πραγματική εξάπλωση του ιού, είτε επειδή δεν ανακοινώνεται η γεωγραφική κατανομή των θανάτων. Έναν χρόνο μετά το ξέσπασμα της πανδημίας και παρά τα συνεχή αιτήματα του iMEdD Lab για παροχή αναλυτικών στοιχείων των επιβεβαιωμένων θανάτων ανά Περιφερειακή Ενότητα ή Περιφέρεια, ο ΕΟΔΥ, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στις υπόλοιπες χώρες του κόσμου, αρνείται να δημοσιεύσει αυτά τα δεδομένα.

Οκτώ φορές περισσότερους νεκρούς η Δράμα από την Αθήνα, αναλογικά με τον πληθυσμό της

Στις 15 Δεκεμβρίου το iMEdD Lab δημοσίευσε στοιχεία για τη γεωγραφική κατανομή 3.214 θανάτων ανά Περιφερειακή Ενότητα από την αρχή της πανδημίας, με ημερομηνία αναφοράς τη 10η Δεκεμβρίου, στα οποία φαινόταν ότι η Πέλλα, η Δράμα, η Πιερία και οι Σέρρες θρήνησαν τους περισσότερους θανάτους στην Ελλάδα αναλογικά με τον πληθυσμό τους.

Σήμερα, το iMEdD Lab, συνεχίζοντας την έρευνα για την επίπτωση της πανδημίας στη χώρα, δημοσιεύει στοιχεία για τη γεωγραφική κατανομή δείγματος 5.471 θανάτων από την αρχή της πανδημίας, με ημερομηνία αναφοράς την 18η Ιανουαρίου 2021.

Οι περιοχές που έχουν τους περισσότερους θανάτους ανά 100.000 πληθυσμού (υπολογισμός που μας επιτρέπει να συγκρίνουμε περιοχές με ανόμοιο πληθυσμό) είναι οι:

  • Δράμα (231,1 θάνατοι ανά 100k: αύξηση 60% σε σχέση με τις 10 Δεκεμβρίου),
  • Πέλλα (218,2: αύξηση 43,27%),
  • Πιερία (177,8: αύξηση 54,61%)
  • Κιλκίς (177,8: αύξηση 74,39%).
α/αΠεριοχήΠληθυσμόςΘάνατοιανά 100kΘνησιμότηταΑύξηση % από 10/12
1Π.Ε. Δράμας96925224231,1231,1065360,0
2Π.Ε. Πέλλας136549298218,2218,2366843,3
3Π.Ε. Πιερίας132139235177,8177,8430354,6
4Π.Ε. Κιλκίς80430143177,8177,7943674,4
5Π.Ε. Σερρών166583271162,7162,6816743,4
6Π.Ε. Γρεβενών3062947153,4153,4493546,9
7Π.Ε. Ημαθίας141789201141,8141,7599443,6
8Ν. Καβάλας133050161121,0121,0071461,0
9Π.Ε. Θεσσαλονίκης11040231330120,5120,4685076,9
10Π.Ε. Ξάνθης111385124111,3111,32558103,3
11Π.Ε. Φλώρινας4915353107,8107,8265871,0
12Π.Ε. Καρδίτσας10414510398,998,90057134,1
13Π.Ε. Χαλκιδικής1105899485,084,9994151,6
14Π.Ε. Κοζάνης13881711079,279,24102103,7
15Π.Ε. Λαρίσης28028421978,178,1350375,2
16Π.Ε. Καστοριάς460713576,075,9697016,7
17Ν. Μαγνησίας20240114169,769,6636967,9
18Π.Ε. Τρικάλων1282858062,462,3611566,7
19Π.Ε. Ροδόπης1101625852,652,64973114,8
20Π.Ε. Έβρου1470917349,649,62914108,6
21Ν. Λέσβου1201143932,532,4691577,3
22Π.Ε. Ιωαννίνων1680874828,628,5566445,5
23Περιφέρεια Αττικής3738901106128,428,3773259,3
24Π.Ε. Ευρυτανίας18579526,926,91211150,0
25Π.Ε. Φθιώτιδος1589263823,923,91050153,3
26Π.Ε. Αιτωλοακαρνανίας1989204422,122,11945100,0
27Π.Ε. Χίου594411321,921,87043225,0
28Π.Ε. Πρεβέζης580551017,217,225050,0
29Π.Ε. Κέρκυρας1011611615,815,8163760,0
30Π.Ε. Βοιωτίας1229691915,515,45105137,5
31Π.Ε. Φωκίδας42338614,214,1716750,0
32Π.Ε. Θεσπρωτίας45032613,313,3238650,0
33Π.Ε. Άρτας62091711,311,27378250,0
34Π.Ε. Αχαϊας2969453210,810,7764177,8
35Π.Ε. Κορινθίας1472901510,210,1839925,0
36Π.Ε. Λακωνίας9021788,98,86751300,0
37Π.Ε. Λευκάδας2380028,48,403360,0
38Π.Ε. Ηλείας155200127,77,7319650,0
39Π.Ε. Μεσσηνίας157572127,67,6155733,3
40Π.Ε. Ζακύνθου3962137,67,571740,0
41Π.Ε. Ηρακλείου315162237,37,2978391,7
42Ν. Κυκλάδων12682986,36,3077160,0
43Π.Ε. Ευβοίας213190125,65,62878200,0
44Π.Ε. Αργολίδας9615655,25,19988
45Π.Ε. Αρκαδίας8091644,94,94340100,0
46Π.Ε. Χανίων15989374,44,37793133,3
47Ν. Δωδεκανήσου22068394,14,07825
48Π.Ε. Λασιθίου7375834,14,0673650,0
49Π.Ε. Ρεθύμνης8769133,43,421100,0
50Ν. Κεφαλληνίας3856712,62,592890,0
51Ν. Σάμου4996100,00,00000

Το διάστημα 10 Δεκεμβρίου – 18 Ιανουαρίου υπερδιπλασιάστηκαν οι θάνατοι ανά 100k πληθυσμού στις Περιφερειακές Ενότητες Καρδίτσας (134,09%), Ροδόπης (114,81%), Έβρου (108,57%), Κοζάνης (103,70%) και Ξάνθης (103,28%). Η Θεσσαλονίκη, με 120,5 θανάτους ανά 100k πληθυσμού, σημείωσε αύξηση θανάτων κατά 76,86%, ενώ η Αττική (περιλαμβάνει τις περιφερειακές ενότητες της Αθήνας καθώς και τις Π.Ε. Πειραιώς και Νήσων), με 28,4 θανάτους ανά 100k, σημείωσε αύξηση κατά 59,31%.

Γεωγραφική κατανομή επιβεβαιωμένων θανάτων από COVID-19

  • <iframe src="https://lab.imedd.org/iframes/covid_mortality/deaths_v2/" height="540" width="100%" allow="fullscreen"></iframe>
Όσο πιο σκούρο κόκκινο το χρώμα, τόσο περισσότεροι οι θάνατοι ανά 100.000 πληθυσμού, συγκριτικά με τις υπόλοιπες περιοχές της χώρας.

Περισσότεροι από οκτώ στους δέκα θανάτους αφορούν άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω

Η εκτιμώμενη θνητότητα συνολικά στη χώρα από τον COVID-19 κυμαίνεται στο 3,7%. Ο δείκτης της θνητότητας μας δείχνει πόσοι από αυτούς που έχουν διαγνωστεί θετικοί στον κορονοϊό, έχασαν τη ζωή τους. Παρά το γεγονός ότι η θνητότητα είναι πολύ σημαντικός δείκτης, θα πρέπει να τον διαβάζουμε με εξαιρετικά μεγάλη προσοχή. Αυτό διότι ο αριθμός των ατόμων που έχουν διαγνωστεί με COVID-19 δεν ανταποκρίνεται στον πραγματικό πληθυσμό που έχει κολλήσει τον ιό. Αυτό συμβαίνει, από τη μία, επειδή δεν υποβάλλεται σε τεστ το σύνολο του πληθυσμού και, από την άλλη, επειδή εκείνοι που υποβάλλονται σε τεστ συνήθως είναι άτομα που έχουν ήδη εμφανίσει κάποια συμπτώματα. Εξαιτίας αυτών των λόγων, το ποσοστό θνητότητας ενδέχεται να είναι υπερτιμημένο σε σύγκριση με τον πραγματικό κίνδυνο θανάτου από την COVID-19.

Εξετάζοντας τα στοιχεία ανά ηλικιακή ομάδα βλέπουμε ότι τον μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου από COVID-19 αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με ηλικία άνω των 65 ετών. Συγκεκριμένα, από το σύνολο των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων (1η Φεβρουαρίου 2021), το 17,1% ανήκει σε αυτή την ηλικιακή ομάδα, και από αυτούς το 84,5% κατέληξαν. Η εκτιμώμενη θνητότητα, δηλαδή, αγγίζει το 18,8%.

Δράμα, Πέλλα, Πιερία θρηνούν τους περισσότερους θανάτους ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών

Βάσει των στοιχείων θανάτων που δημοσιεύουμε σήμερα και της εκτίμησης του πληθυσμού για το 2019 από την ΕΛΣΤΑΤ ανά ηλικιακή ομάδα, προσπαθήσαμε να βρούμε σε ποιες περιοχές καταγράφονται οι περισσότεροι θάνατοι ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας καθώς και εάν υπάρχουν διακυμάνσεις στη θνησιμότητα και τη θνητότητα ανά περιφερειακή ενότητα.

Για να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα, χρησιμοποιήσαμε ως σημείο αναφοράς την επίσημη ανακοίνωση του ΕΟΔΥ για την ημερομηνία αναφοράς που εξετάζουμε, την 18η Ιανουαρίου, στην οποία αναφέρεται, ότι στο σύνολο της χώρας το 17% των κρουσμάτων και το 84,5% των θανάτων αφορούν ανθρώπους ηλικίας άνω των 65 ετών. Στη συνέχεια, κάναμε την υπόθεση, ότι αυτά τα ποσοστά αφορούν εξίσου όλες τις περιφερειακές ενότητες της χώρας,  δηλαδή ότι, για παράδειγμα, τόσο στην Πέλλα, όσο και στη Δράμα και την Αττική, στους 100 θανάτους οι 85 είναι άτομα ηλικίας άνω των 65. Και μετά κάναμε αναγωγή των θανάτων ηλικιωμένων, στον πληθυσμό άνω των 65 ετών ανά περιφερειακή ενότητα.

Θνησιμότητα πληθυσμού ηλικίας άνω των 65

Σε απόλυτα νούμερα, η Θεσσαλονίκη εκτιμάται ότι είχε τον μεγαλύτερο αριθμό θανάτων ηλικιωμένων (1.123), ενώ ακολουθεί η Αθήνα (896) και, με μεγάλη διαφορά, η Πέλλα (251). Με δεδομένο ότι Θεσσαλονίκη και Αθήνα έχουν τους περισσότερους καταγεγραμμένους θανάτους από κορωνοϊό, τα στοιχεία αυτά είναι αναμενόμενα. Όταν, όμως, συμπεριλάβουμε στην εξίσωση τον πληθυσμό των ηλικιωμένων και κάνουμε την αναγωγή ανά 100.000 πληθυσμού, τότε η κατάταξη των περιφερειακών ενοτήτων αλλάζει.

Συγκεκριμένα, η Δράμα βρίσκεται στην κορυφή της λίστας με 757,1 θανάτους ηλικιωμένων ανά 100.000 πληθυσμού ηλικίας άνω των 65 ετών. Ακολουθεί η Πέλλα (743,3), η Πιερία (650,6), το Κιλκίς (594,5) και η Ξάνθη (530,3). Η Θεσσαλονίκη βρίσκεται στην έβδομη θέση της λίστας και η Αττική στην 22η.

α/αΠεριοχήΠληθυσμόςΠληθυσμός > 65Θάνατοι > 65Θάνατοι > 65 100kΚρούσματα >65
1Π.Ε. Δράμας9692525002189,3757,1506,9
2Π.Ε. Πέλλας13654933878251,8743,3727,6
3Π.Ε. Πιερίας13213930521198,6650,6584,8
4Π.Ε. Κιλκίς8043020326120,8594,5362,6
5Π.Ε. Ξάνθης11138519759104,8530,3440,3
6Π.Ε. Ημαθίας14178934001169,8499,5536
7Π.Ε. Θεσσαλονίκης11040232277401123,9493,55317,6
8Π.Ε. Σερρών16658349153229465,9677,6
9Π.Ε. Γρεβενών30629897539,7442,5114,9
10Π.Ε. Φλώρινας491531111444,8403195,8
11Ν. Καβάλας13305033918136401,1406,1
12Π.Ε. Χαλκιδικής1105892654079,4299,3336,6
13Π.Ε. Καρδίτσας1041453033587286,9341
14Π.Ε. Λαρίσης28028464599185,1286,51095,1
15Π.Ε. Κοζάνης1388173311393280,7497,1
16Ν. Μαγνησίας20240146725119,1255523,6
17Π.Ε. Καστοριάς460711163229,6254,3139,6
18Π.Ε. Ροδόπης1101622478149197,8384,2
19Π.Ε. Τρικάλων1282853624267,6186,5297,5
20Π.Ε. Έβρου1470913674661,7167,9441,8
21Ν. Λέσβου1201142478133133325,2
22Περιφέρεια Αττικής3738901783935896,5114,46984,3
23Π.Ε. Ιωαννίνων1680874219640,696,1258,1
24Π.Ε. Χίου59441121381190,563,4
25Π.Ε. Φθιώτιδος1589263926732,181,8151,6
26Π.Ε. Αιτωλοακαρνανίας1989204908337,275,7187,2
27Π.Ε. Βοιωτίας1229692440616,165,8172,2
28Π.Ε. Ευρυτανίας1857969444,260,844,4
29Π.Ε. Κέρκυρας1011612418313,555,985,7
30Π.Ε. Πρεβέζης58055164478,551,434,7
31Π.Ε. Αχαϊας296945609292744,4309,4
32Π.Ε. Φωκίδας42338125335,140,532,3
33Π.Ε. Θεσπρωτίας45032126835,14024,7
34Π.Ε. Κορινθίας1472903482012,736,4126,7
35Π.Ε. Ηρακλείου3151625934119,432,8217,9
36Π.Ε. Ζακύνθου3962180832,531,416,8
37Π.Ε. Άρτας62091197065,93044,5
38Π.Ε. Λευκάδας2380057241,729,58,5
39Π.Ε. Λακωνίας90217241316,82854,6
40Π.Ε. Ηλείας1552003771310,126,981,8
41Ν. Κυκλάδων126829261386,825,986
42Π.Ε. Μεσσηνίας1575723967010,125,6121,6
43Π.Ε. Ευβοίας2131904804510,121,1109,1
44Ν. Δωδεκανήσου220683385507,619,7113,6
45Π.Ε. Αργολίδας96156223784,218,991,1
46Π.Ε. Χανίων159893316475,918,7119,2
47Π.Ε. Ρεθύμνης87691159452,515,944,2
48Π.Ε. Αρκαδίας80916224713,41567,7
49Π.Ε. Λασιθίου73758175112,514,530,9
50Ν. Κεφαλληνίας3856793760,8911,9
51Ν. Σάμου49961103260029,9

Η αντίστοιχη ανάλυση για τα κρούσματα σε ηλικιωμένο πληθυσμό φέρνει τη Θεσσαλονίκη πρώτη, με 2.335 κρούσματα ατόμων άνω των 65 ετών ανά 100.000 πληθυσμού άνω των 65, και ακολουθεί η Ξάνθη (2.228,4), η Πέλλα (2.147,7), η Δράμα (2.027,6) και η Πιερία (1.916,1). Αυτός ο δείκτης μάς δείχνει σε ποιες περιοχές της χώρας εκτιμάται ότι υπήρξε μεγαλύτερη διασπορά τού ιού στον πληθυσμό αυτής της ηλικιακής ομάδας. Αντιστοίχως, υπολογίζοντας τον κίνδυνο θανάτου του ηλικιωμένου πληθυσμού από COVID-19 («case fatality») η Δράμα, η Πέλλα, τα Γρεβενά, η Πιερία, οι Σέρρες, η Καβάλα, το Κιλκίς και η Ημαθία έχουν τα υψηλότερα ποσοστά, τα οποία υπερβαίνουν κατά πολύ τον μέσο όρο εκτιμώμενης θνητότητας από COVID-19 στη συγκεκριμένη πληθυσμιακή ομάδα. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να σημειώσουμε ότι επειδή δεν γνωρίζουμε τα πραγματικά κρούσματα κορωνοϊού, παρά μόνο όσα κρούσματα έχουν υποβληθεί σε τεστ το οποίο βγήκε θετικό, και επειδή υπάρχει έλλειψη ενημέρωσης για τον αριθμό των τεστ ανά περιφερειακή ενότητα, αυτή η ανάλυση μας δείχνει ενδεχομένως μια τάση, αλλά θα πρέπει να διαβάζεται με εξαιρετικά μεγάλη προσοχή, διότι ενδέχεται να υπερεκτιμά την πραγματική κατάσταση.

Εκτιμώμενη θνητότητα νέων κρουσμάτων

  • <iframe src="https://lab.imedd.org/iframes/covid_mortality/deaths_v2_65/" height="500" width="100%" allow="fullscreen"></iframe>
Ο υπολογισμός της θνητότητας έγινε με βάσει των νέων επιβεβαιωμένων κρουσμάτων της περιόδου 20 Νοεμβρίου 2020 έως 8 Ιανουαρίου 2021

Το διάστημα 10 Δεκεμβρίου έως και 18 Ιανουαρίου, βάσει των δειγμάτων θανάτων που έχουμε δημοσιεύσει ανά περιφερειακή ενότητα, οι περισσότεροι νέοι θάνατοι εντοπίζονται στη Δράμα με 281 νέους θανάτους ηλικιωμένων ανά 100.000 πληθυσμού άνω των 65 ετών (αύξηση κατά 60% των θανάτων στον γενικό πληθυσμό), στην Ξάνθη (267,88 και αύξηση 103,28% των θανάτων στον γενικό πληθυσμό), στο Κιλκίς (251 και αύξηση 74,39%), στην Πιερία (227,3 και αύξηση 54,6%), στην Πέλλα (221,4 και αύξηση 43,2%), στη Θεσσαλονίκη (212,8 και αύξηση 76,8%), και στη Φλώρινα (165,8 και αύξηση 70,97% των θανάτων στον γενικό πληθυσμό).

Σε αυτό το διάστημα τον υψηλότερο δείκτη εκτιμώμενης θνητότητας (νέοι θάνατοι προς επιβεβαιωμένα κρούσματα) εμφανίζουν η Δράμα, το Κιλκίς και η Καρδίτσα. Για τον υπολογισμό της θνητότητας, επιλέξαμε να υπολογίσουμε τα επιβεβαιωμένα κρούσματα που καταγράφηκαν 20 ημέρες πριν από τις 10 Δεκεμβρίου, υπολογίζοντας, βάσει μελετών και γνωστών στοιχείων για τον χρόνο επώασης, ένα μέσο χρονικό διάστημα από τη μόλυνση ενός ανθρώπου έως και την κατάληξή του. Καταληκτική ημερομηνία υπολογισμού των νέων κρουσμάτων είναι η 8η Ιανουαρίου.

Τα επιδημιολογικά δεδομένα για την COVID-19 είναι το μόνο όπλο που έχουν στη φαρέτρα τους επιστήμονες και πολιτεία, προκειμένου να αντιμετωπίσουν έναν ιό, για τον οποίο, 12 μήνες πριν, δεν γνώριζε κανείς τίποτα. Ταυτόχρονα, η δημοσίευση αυτών των στοιχείων είναι απαραίτητη –ειδικά τώρα που υπάρχει έξαρση των θεωριών συνωμοσίας–, προκειμένου, από τη μία, οι πολίτες να μπορούν να λάβουν αποφάσεις για τη ζωή τους σε μια τόσο κρίσιμη περίοδο παγκοσμίως, έχοντας γνώση όλων των παραμέτρων της πανδημίας, και, από την άλλη, για να αναλάβει καθένας από εμάς, βάσει συγκεκριμένων και αμερόληπτων στοιχείων, τη λεγόμενη «ατομική ευθύνη» έναντι των υπολοίπων.

Από την ανάλυση των διαθέσιμων στοιχείων για την COVID-19 στην Ελλάδα, προκύπτουν σοβαρά ερωτήματα δημοσίου ενδιαφέροντος για τις πραγματικές συνέπειες της πανδημίας στη χώρα, τα οποία δεν μπορούν να απαντηθούν από τις αποσπασματικές ενημερώσεις του ΕΟΔΥ.

Συγκεκριμένα, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ανά ημέρα και περιφερειακή ενότητα τα εξής στοιχεία:

  • θανάτους εντός και εκτός νοσοκομείων
  • θανάτους εντός και εκτός ΜΕΘ
  • θανάτους ανά νοσοκομείο
  • διαθέσιμες κλίνες σε νοσοκομεία και ΜΕΘ
  • πληρότητα κλινών νοσοκομείων και ΜΕΘ
  • διαθέσιμο αριθμό γιατρών και νοσηλευτών για COVID-19
  • πόσοι άνθρωποι έχουν υποβληθεί σε τεστ και πόσοι εξ’ αυτών είναι θετικοί (όχι αριθμό δειγμάτων που έχουν ληφθεί)
  • νοσηλευόμενοι – διασωληνωμένοι – διασωληνώσεις – εξαγωγές ανά νοσοκομείο
  • μέση ηλικία θανόντων και επιβεβαιωμένων κρουσμάτων
  • ενεργά κρούσματα
  • αναλυτικά επιδημιολογικά στοιχεία για το ποιες δραστηριότητες σχετίζονται με τη μετάδοση του ιού

Έχοντας γνώση αυτών των δεδομένων, θα μπορούσαμε να εξετάσουμε τι πήγε στραβά στο δεύτερο κύμα της πανδημίας, γιατί στην Κεντρική Μακεδονία και την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη έχουμε τόσο αυξημένα ποσοστά εκτιμώμενης θνητότητας σε σύγκριση με την υπόλοιπη χώρα, να εκτιμήσουμε πόσοι είναι οι πραγματικοί νεκροί από την πανδημία και, το κυριότερο, να ετοιμαστούμε καλύτερα όλοι μας για το τρίτο κύμα.